Kontekst wypowiedzi

W sierpniu br. do parlamentu wpłynął obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy z dnia 24 lipca 2015 r. – Prawo o zgromadzeniach oraz niektórych innych ustaw. Projekt wniosła fundacja Życie i Rodzina Kai Godek, która w poprzednich latach promowała inicjatywę „Zatrzymaj Aborcję”, czego skutkiem był zeszłoroczny wyrok Trybunału Konstytucyjnego z października 2020 roku.

Projekt trafił pod obrady Sejmu 29 października, gdzie odbyło się głosowanie w sprawie odrzucenia projektu już w pierwszym czytaniu. Za odrzuceniem głosowało 203 posłów, a głos przeciw oddało 235 posłów, głównie z klubu Prawa i Sprawiedliwości, Kukiz15 oraz ponad połowa posłów Konfederacji. Tym samym, obywatelski projekt ustawy skierowany został do prac w Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych.

Wśród posłów i posłanek, którzy oddali głos przeciwko odrzuceniu projektu, była również Joanna Lichocka. Polityczka PiS wyjaśniła później na Twitterze, że sama nie popiera tego projektu i gdy wróci on do Sejmu, to zagłosuje za jego odrzuceniem, jednak z szacunku do obywateli nie chciała ona zignorować obywatelskiego projektu już w pierwszym czytaniu. Podkreśliła również, że taka właśnie zasada panuje w PiS i partia ta pozwala wszystkim projektom obywatelskim przejść przez pierwsze czytanie i do komisji.

Czym jest obywatelski projekt ustawy?

Obywatele Polski dysponują prawem do wystąpienia z inicjatywą ustawodawczą do parlamentu i zgłoszeniem własnego projektu ustawy, do którego rozpatrzenia zobowiązany jest Sejm. Kwestię tę reguluje ustawa z dnia 24 czerwca 1999 roku o wykonywaniu inicjatywy ustawodawczej przez obywateli. Prawo do inicjatywy obywatelskiej jest również gwarantowane przez art. 118 ust. 2 Konstytucji RP, który głosi, że „Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu„. Dzieje się to z podkreśleniem faktu, że ustawa nie może dotyczyć kwestii bezpośrednio wyznaczających sytuację finansów publicznych lub projektu ustawy budżetowej. Nie jest również możliwe wniesienie projektu ustawy o zmianie Konstytucji.

Co również istotne, obywatelskie projekty ustaw nie podlegają zasadzie dyskontynuacji. Zgodnie z tą zasadą wszystkie projekty, nad którymi nie zakończono pracy w danej kadencji Sejmu, nie są już przedmiotem zainteresowania kolejnych kadencji. Obywatelskie projekty stanowią wyjątek od tej reguły i na podstawie art. 4 ust. 3 przechodzą one automatycznie do Sejmu następnej kadencji. Jeśli ustawowy termin rozpatrzenia projektu w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia go do marszałka nakłada się ze zmianą kadencji Sejmu, projekt jest rozpatrywany w terminie 6 miesięcy od daty pierwszego posiedzenia izby niższej.

Przykładem zauważalnego i przyjętego w ostatnich latach obywatelskiego projektu ustawy jest obywatelski projekt ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele, który wpłynął do Sejmu w 2016 roku, a dwa lata później przyjęta została ustawa z dnia 10 stycznia 2018 r. o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz w niektóre inne dni.

Warto wspomnieć, że rok temu analizowaliśmy już podobną wypowiedź Jacka Sasina.

Obywatelskie projekty ustaw za rządów PiS

Pierwszym projektem, o którym należy wspomnieć, jest obywatelski projekt ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie. Jego założeniem miało być uregulowanie prawa kobiet do samostanowienia w sprawach prokreacji, w tym również dostępu do edukacji seksualnej i metod planowania rodziny. Projekt proponował m.in. łatwiejszy dostęp do antykoncepcji oraz prawo do przerywania ciąży do końca 12 tygodnia. Sejm odrzucił proponowane regulacje już w pierwszym czytaniu, przy czym klub PiS nie był zgodny w tym głosowaniu – 176 posłów było za odrzuceniem, a 43 przeciwko. Joanna Lichocka zagłosowała przeciwko odrzuceniu projektu.

Drugim odrzuconym projektem był zgłoszony w 2017 roku obywatelski projekt ustawy o prawach kobiet i świadomym rodzicielstwie. Proponowane zmiany miały dotyczyć stworzenia nowoczesnego systemu pozwalającego na faktyczną realizację praw reprodukcyjnych i ochrony zdrowia reprodukcyjnego. Jednym z ważniejszych reform projektu była proponowana liberalizacja prawa aborcyjnego. Inicjatywa obywatelska została jednak odrzucona już w pierwszym czytaniu w Sejmie. Klub PiS podzielił się w głosowaniu nad tym projektem, przy czym 166 osób głosowało za jego odrzuceniem, a 58 posłów było przeciw. Joanna Lichocka głosowała przeciwko odrzuceniu ustawy.

Jako kolejny możemy przytoczyć obywatelski projekt ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin. Projekt ten miał na celu – zdaniem wnioskodawców – wyeliminowanie niesprawiedliwości polegającej na przypisaniu byłym policjantom i funkcjonariuszom  negatywnego znaczenia ich służby na rzecz totalitarnego państwa. Projekt ten był reakcją na obniżenie emerytur funkcjonariuszom służb porządkowych z czasów PRL. Rzeczony projekt został odrzucony już w pierwszym czytaniu, przy czym 222 posłów PiS głosowało za odrzuceniem (pozostali nie wzięli udziału w głosowaniu). Tym razem Joanna Lichocka była przeciwna przekazaniu projektu do komisji.

Podsumowując, spośród 42 obywatelskich projektów ustaw, które trafiły do Sejmu w latach 2015–2021, czyli za rządów Prawa i Sprawiedliwości, w trzech przypadkach klub partii rządzącej zagłosował za odrzuceniem projektu już w pierwszym czytaniu. W dwóch przypadkach dotyczyło to projektów proponujących m.in. liberalizację prawa aborcyjnego, a raz uregulowanie kwestii emerytur byłych funkcjonariuszy pracujących w czasach PRL. Posłanka Lichocka w przypadku dwóch pierwszych projektów nie poparła odrzucenia już w pierwszym czytaniu, a w przypadku ostatniego wraz z całym klubem zagłosowała przeciwko projektowi.