Analiza powstała w ramach projektu Central European Digital Media Observatory (CEDMO) – interdyscyplinarnej sieci ekspertów, naukowców oraz organizacji walczących z dezinformacją w regionie Europy Środkowej. Projekt CEDMO jest finansowany ze środków Unii Europejskiej.

Grzegorz Płaczek i „uzupełnienie przekazu Ministerstwa Zdrowia”

Grzegorz Płaczek, poseł Konfederacji, opublikował wpis, w którym nawiązał do wypowiedzi ministry zdrowia Izabeli Leszczyny. Polityczka stwierdziła w niej, że „nigdzie nie ma już raka szyjki macicy – jest tylko w Polsce, bo nie szczepiliśmy się przeciwko HPV” [czas nagrania: 34:04]. Płaczek określił te słowa jako propagandę, wyraził swoje oburzenie i zgłosił sprzeciw.

Polityk uznał, że pomoże uzupełnić ten przekaz. W związku z tym napisał m.in., że w Wielkiej Brytanii zachorowalność na raka szyjki macicy praktycznie nie uległa zmianie od momentu wprowadzenia szczepień przeciw HPV. Czy jest tak rzeczywiście? Sprawdzamy.

Kiedy w Wielkiej Brytanii wprowadzono szczepienia przeciwko HPV?

Powszechne szczepienia przeciwko HPV zostały w Wielkiej Brytanii wprowadzone w 2008 roku. Wówczas zaoferowano je dziewczętom będącym w 8. klasie szkoły podstawowej. Od 2019 roku jest oferowana także chłopcom na tym samym etapie edukacji. Oznacza to, że ten rodzaj szczepienia przyjmują dzieci w wieku 12–13 lat.

Szczepionka ta chroni przed zakażeniem wirusem HPV. Ten z kolei zwiększa ryzyko zachorowania na niektóre nowotwory w późniejszym życiu, takie jak:

• rak szyjki macicy,
• niektóre nowotwory głowy, jamy ustnej i gardła,
• niektóre nowotwory odbytu i narządów płciowych.

Teza Płaczka a statystyki Cancer Research UK

Grzegorz Płaczek stwierdził, że od momentu wprowadzenia szczepień przeciw HPV w Zjednoczonym Królestwie zachorowalność na raka szyjki macicy praktycznie nie uległa zmianie. Powołał się na dane przedstawione przez Cancer Research UK. Pominął jednak istotny kontekst i wybiórczo potraktował zaprezentowane informacje.

W przedstawionych statystykach nie dokonano podziału na grupy osób zaszczepionych i niezaszczepionych. Nie ma zatem możliwości porównania wpływu szczepień na zachorowalność poszczególnych grup. Niemożliwe jest w takim wypadku stwierdzenie, czy szczepienia przeciw HPV w Wielkiej Brytanii chronią (lub nie chronią), i nie taki też był cel tego badania.

Przywołane badanie miało na celu przedstawienie sytuacji związanej z zachorowalnością na raka szyjki macicy. Ich celem nie jest ocena efektywności szczepienia przeciwko HPV.

Czy szczepionki przeciwko HPV są nieskuteczne?

Zaprezentowane przez Cancer Research UK dane dotyczące zachorowalności obejmują okres od 1993 do 2019 roku. Wynika z nich, że od momentu wprowadzenia szczepień HPV w 2008 roku aż do 2019 roku przypadki zachorowań na raka szyjki macicy u kobiet utrzymywały się na podobnym poziomie.

Nie oznacza to jednak, że szczepionka nie jest skuteczna. Jak podaje Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), rak szyjki macicy rozwija się ok. 15–20 lat od momentu skutecznego zainfekowania. Z kolei amerykańskie Narodowe Centrum Onkologii informuje, że nowotwór ten jest najczęściej diagnozowany u grupy kobiet w przedziale wiekowym od 35 do 44 lat. Natomiast średni wiek osoby, u której wykrywa się tę chorobę, to 50 lat.

W związku z tym czas, który upłynął od wprowadzenia powszechnych szczepień, jest nadal zbyt krótki, by realnie ocenić ich działanie. Podkreślili to autorzy badania, zacytowanego przez posła Płaczka. Zwrócili uwagę, że najstarsze kobiety rutynowo szczepione przeciwko HPV w Wielkiej Brytanii to kobiety będące pod koniec drugiej dekady życia.

Pozostałe argumenty polityka

W swoim wpisie Grzegorz Płaczek podaje również inne argumenty podważające skuteczność szczepień przeciw HPV. Odnosi się m.in. do sytuacji w Australii i w Szwajcarii oraz przywołuje rzekome stanowisko prof. dr hab. n. med. Jana Madeja.

Podając przykład Szwajcarii, poseł stwierdza, że brak wpływu szczepienia na zachorowalność na raka szyjki macicy potwierdziła National Library of Medicine z USA. Przywołany przez niego artykuł naukowy nie jest autorstwa biblioteki, a grupy naukowców ze Szwajcarii. Dodatkowo przytoczona praca ma na celu wskazanie nierówności w realizacji metod profilaktyki raka szyjki macicy. Nie wynika z niej, że szczepionki przeciw HPV są nieefektywne, o czym piszemy w tej analizie.

Grzegorz Płaczek podał również cytat, którego autorstwo przypisuje prof. dr. hab. n. med. Janowi Madejowi, specjaliście w zakresie wczesnej diagnostyki raka szyjki macicy. Jako jego źródło wskazuje artykuł opublikowany 4 marca 2023 roku. Jan Madej zmarł natomiast 5 lat wcześniej, na co wskazuje m.in. ta sama strona, skąd pochodzi przywołany artykuł. Prawdziwym autorem zacytowanej opinii jest dr Jacek Grzegorz Madej.

Skuteczność szczepień przeciw HPV jest potwierdzona naukowo

Szczepienie przeciw HPV jest skutecznym i bezpiecznym sposobem zapobiegania m.in. rakowi szyjki macicy. Jak wskazuje Ministerstwo Zdrowia, „po 10 latach programów szczepień przeciw HPV, kraje oceniające ich efektywność odnotowały 90% redukcję infekcji wirusem HPV oraz 90% zmniejszenie zachorowalności na brodawki narządów płciowych”.

Jak informują japońscy naukowcy i autorzy pracy przeglądowej, zapobiegawcze działanie szczepionek HPV przeciw nowotworom zostało udowodnione zarówno w badaniach klinicznych, jak i w rzeczywistych danych obserwacyjnych dotyczących zaszczepionych kobiet w różnych krajach (s. 1).

Więcej o szczepieniach przeciw HPV możesz przeczytać na stronie rządowej, a jeśli chcesz się zapoznać z fałszywymi informacjami na temat tych szczepionek, to zachęcamy do zapoznania się z naszymi analizami (1, 2).