Kontekst wypowiedzi

W programie „Kawa na Ławę” z 7 marca na antenie TVN24 pojawił się m.in. Jarosław Sellin, który dyskutował z innymi politykami na temat zamykania Otwartych Funduszy Emerytalnych. Poseł Prawa i Sprawiedliwości zaznaczył, że za czasów rządu Platformy Obywatelskiej pieniądze z tych funduszy zostały przeniesione prosto do budżetu, co wywołało krytyczne głosy w społeczeństwie. Jego zdaniem zabrano wtedy Polakom aż 150 mld zł.

Czym są OFE?

Otwarte Fundusze Emerytalne powstały w wyniku reformy systemu emerytalnego w 1999 roku i miały stanowić tzw. drugi filar systemu ubezpieczeń emerytalnych. Według ustawy OFE to osoba prawna, której przedmiotem działania jest gromadzenie środków pieniężnych i ich lokowanie, co – zastrzega się – ma dziać się przy zapewnieniu maksymalnego stopnia bezpieczeństwa oraz rentowności lokat. Zakłada się, że przeznaczeniem uzyskanych zysków mają być wypłaty dla członków funduszu po osiągnięciu wieku emerytalnego oraz wypłata okresowych emerytur kapitałowych. Oznacza to, że dzięki OFE część składki emerytalnej każdej osoby mogła być inwestowana na rynku kapitałowym.

Wyprowadzenie pieniędzy z OFE

Pod koniec roku 2013 przyjęta została przez parlament i podpisana przez prezydenta ustawa o zmianie niektórych ustaw w związku z określeniem zasad wypłaty emerytur ze środków zgromadzonych w otwartych funduszach emerytalnych. Pierwsza i jedna z najważniejszych reform, które wprowadziła ta ustawa, to przekazanie w dniu 3 lutego 2014 roku do ZUS skarbowych papierów wartościowych posiadanych przez OFE, a następnie ich umorzenie. Miało to dotyczyć obligacyjnych 51,5 proc. jednostek rozrachunkowych, które znajdowały się na koncie każdego członka OFE. Możemy o tym przeczytać w art. 23 pkt 1 wspomnianej ustawy:

Następnie w ustawie określono także, że przekazane zostały następujące kategorie aktywów: obligacje i bony emitowane przez Skarb Państwa; obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego; inne papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa; a także środki pieniężne denominowane w polskiej walucie. Na stronie ZUS możemy zapoznać się z informacją na temat konkretnych kwot przekazanych z OFE w tych kategoriach:

• obligacje emitowane przez Skarb Państwa (134 084 mln zł),
• obligacje emitowane przez Bank Gospodarstwa Krajowego na zasadach określonych w ustawie z dnia 27 października 1994 r. o autostradach płatnych oraz o Krajowym Funduszu Drogowym (Dz. U. z 2012 r. poz. 931, z późn. zm.), gwarantowane przez Skarb Państwa (16 944 mln zł),
• inne papiery wartościowe opiewające na świadczenia pieniężne, gwarantowane lub poręczane przez Skarb Państwa (261 mln zł),
• środki pieniężne denominowane w walucie polskiej (1 862 mln zł).

Oznacza to, że 3 lutego 2014 roku z OFE do ZUS zostało przekazane 153 151 mln zł pod postacią skarbowych papierów wartościowych, które następnie zostały umorzone i pośrednio trafiły do Skarbu Państwa, umożliwiając dofinansowanie funduszu emerytalnego. Poniżej możemy zapoznać się ze schematem opisującym drogę przekazywania środków, co pozwala na prześledzenie procesu przenoszenia pieniędzy z OFE.

Jak możemy więc zauważyć, faktycznie w 2014 roku z OFE wyciągnięto fundusze w wysokości około 150 mld zł (a konkretnie ok. 153,1 mld). Jednakże pieniądze z OFE nie zostały bezpośrednio przekazane do Skarbu Państwa, lecz przeniesiono do ZUS aktywa i papiery wartościowe emitowane m.in. przez Skarb Państwa, które zostały następnie umorzone. Na tej podstawie oceniamy wypowiedź Jarosława Sellina jako manipulację.

Indywidualne Konta Emerytalne

Rozmowa w programie „Kawa na ławę” dotyczyła planowanej przez rząd Mateusza Morawieckiego likwidacji OFE. Plan ten został zapowiedziany już w 2019 roku i wedle jego założeń otwarte fundusze miałyby zostać zastąpione przez Indywidualne Konta Emerytalnego, a każdy obywatel miałby prawo wybrać, czy chciałby zgromadzone środki przekazać do IKE, czy do ZUS. Przyjmuje się, że IKE służy do oszczędzania na dodatkową emeryturę, a konta takie prowadzą m.in. fundusze inwestycyjne, podmioty prowadzące działalność maklerską, zakłady ubezpieczeń na życie, banki, a także dobrowolne fundusze emerytalne. Więcej na temat funkcjonowania IKE możemy dowiedzieć się na stronie przygotowanej przez Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej.