Kontekst wypowiedzi

8 września 2021 roku w audycji pt. „Sygnały dnia” w Jedynce Polskiego Radia gościem był doradca prezydenta Andrzeja Dudy, Paweł Mucha. Rozmowa była poświęcona sprawie wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej dotyczącego nieprzestrzegania decyzji ws. środków tymczasowych z 14 lipca. Polska została w niej wezwana do natychmiastowego zawieszenia stosowania przepisów krajowych odnoszących się w szczególności do uprawnień Izby Dyscyplinarnej Sądu Najwyższego.

Pochodną dyskusji była sprawa ustawy prezydenckiej dotyczącej wprowadzenia obowiązku przyjmowania zapłaty gotówką w obrocie konsumenckim przez wszystkich sprzedawców, którzy mają terminale płatnicze. 5 listopada 2021 roku wejdzie w życie nowelizacja ustawy o usługach płatniczych zabraniająca odmowy przyjęcia gotówki podczas realizacji umowy o świadczeniu usługi lub umowy sprzedaży towaru pomiędzy konsumentem a sprzedawcą bądź usługodawcą. Zmiana przepisów nie będzie dotyczyć m.in.: działalności prowadzonej przez Internet, miejsc samoobsługowych bez personelu czy sprzedaży podczas imprez masowych, jeśli znajdzie się taka informacja w regulaminie tej imprezy.

Zasadność takiej ustawy w rozmowie radiowej potwierdził Paweł Mucha, twierdząc, że są badania pokazujące, że w czasie pandemii spory odsetek osób spotkał się z odmową przyjęcia płatności gotówką.

O jakie badania chodzi?

Badania dotyczące dostępności płatności gotówkowej podczas lockdownu w Wielkiej Brytanii zostały zrealizowane przez brytyjską grupę konsumencką Which? Jego wyniki w styczniu 2021 roku zostały również opisane przez brytyjski dziennik „The Guardian”. 

Grupa Which? przebadała 2004 osób w listopadzie 2020. Główne wnioski tych badań to m.in.:

Trzy dni po wypowiedzi Pawła Muchy grupa Which? opublikowała wyniki kolejnego badania dotyczącego tego samego problemu. Wynika z nich, że problem odmowy płatnością gotówkową w Wielkiej Brytanii nadal istnieje. A oto wnioski:

Which? zwraca uwagę na istotność zabezpieczenia płatności gotówkowych. Po pierwsze dlatego, że w społeczeństwie brytyjskim sporo ludzi nie jest gotowych na korzystanie wyłącznie z cyfrowych sposobów zapłaty, przez co może dochodzić do dyskryminacji na tle dostępności do usług. Po drugie płacenie gotówką może pobudzać lokalną gospodarkę osłabioną przez lockdown – 66 proc. badanych stwierdziło, że korzystanie z gotówki jest istotne dla ożywienia brytyjskiego przemysłu detalicznego po covidowej blokadzie.

Polska

W październiku 2020 roku ukazały się wyniki badania „Płatności bezgotówkowe oczami Polaków 2020” zrealizowanego na zlecenie Warszawskiego Instytutu Bankowości (WIB) w ramach kampanii „Warto Bezgotówkowo”. Na ponad tysiąc przebadanych osób 89 proc. stwierdziło, że nie spotkało się z odmową przyjęcia płatności w formie gotówki. Wyniki sondażu wskazują, że karta jest najczęstszą formą płatności wśród Polaków – wskazało na nią 62 proc. ankietowanych. Płatność gotówką wybrało 20 proc. respondentów.

Inne wnioski płyną jednak z badania opublikowanego przez Narodowy Bank Polski w kwietniu 2021 roku pt. „Zwyczaje płatnicze w Polsce w 2020 roku”. Badanie zostało zrealizowane na reprezentatywnej grupie 1 265 respondentów w wieku od 15 lat, którzy zostali poproszeni m.in. o wskazanie metod płatności, z jakich korzystali w ciągu 12 miesięcy. Niemal wszyscy respondenci (97,8 proc.) wskazali, że wykorzystują płatności gotówkowe. Następne w kolejności były karty płatnicze z technologią zbliżeniową (75,6 proc.).

Poniżej znajduje się wykres najczęściej używanych przez Polaków środków płatniczych.

Źródło: NBP

W podsumowaniu badania Narodowego Banku Polskiego możemy przeczytać:

Dla 65 proc. ankietowanych pandemia nie wpłynęła na zmiany zwyczajów płatniczych, a dla 34,1 proc. pandemia wpłynęła na zmianę zachowań konsumenckich.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.