Kontekst wypowiedzi

W niedzielę 19 września w programie „Kawa na ławę” na antenie TVN24 spotkali się: Bożena Żelazowska (Polskie Stronnictwo Ludowe), Włodzimierz Czarzasty (Nowa Lewica), Jarosław Sellin (Prawo i Sprawiedliwość), Borys Budka (Platforma Obywatelska), Krzysztof Bosak (Konfederacja), Paweł Mucha (Kancelaria Prezydenta RP). Goście żywo dyskutowali na temat obecności Polski w Unii Europejskiej oraz korzyści lub strat z tego wynikających. Politycy odnieśli się również do słów Donalda Tuska, który dzień wcześniej podczas konwencji krajowej PO ostrzegał przed wyjściem z Unii Europejskiej. Polityk zaproponował prezesowi PiS, aby parlamentarzyści partii rządzącej wspólnie przegłosowali zmiany w konstytucji i zmienili art. 90 w taki sposób, aby o wypowiedzeniu umowy międzynarodowej można było zadecydować dopiero większością dwóch trzecich głosów. Takie rozwiązanie miałoby, zdaniem polityków opozycji, utrudnić potencjalne wyprowadzenie Polski z Unii Europejskiej.

Do tego tematu odniosła się w programie posłanka Żelazowska, która zaznaczyła, że polskie społeczeństwo bardzo ceni sobie obecność w Unii Europejskiej, a wpisanie takiego zobowiązania do konstytucji mogłoby być dobrym potwierdzeniem tego faktu. Zaznaczyła, że nie bylibyśmy pierwszym krajem, który zdecydował się na taki krok, ponieważ już wiele innych państw członkowskich potwierdziło swoją przynależność do Unii poprzez odpowiedni zapis w konstytucji. Dodatkowo posłanka przytoczyła także przykład Ukrainy, która nawet nie należy do UE, a i tak wpisała aspiracje dotyczace dołączenia do tej organizacji w swojej ustawie zasadniczej.

Konstytucja RP w swoim obecnym kształcie nie wspomina nic o Unii Europejskiej. W art. 90, którego zmianę zaproponował Tusk, znajdziemy zapisy dotyczące umów międzynarodowych i warunków, na których podstawie polskie władze mogą je ratyfikować. Zapisy te określają m.in. to, że Polska może na podstawie ustawy międzynarodowej zrzec się części kompetencji organów władzy państwowej, a ponadto ustawy dotyczące ratyfikacji umów międzynarodowych mogą być przegłosowane przez posłów tylko większością 2/3 głosów przy obecności co najmniej połowy ustawowej liczby głosujących oraz przez 2/3 senatorów przy obecności co najmniej połowy z nich. Nie znajdziemy jednak w art. 90 ustępu dotyczącego wypowiadania umów międzynarodowych.

W niedawnej analizie wypowiedzi Bogdana Zdrojewskiego sprawdzaliśmy, na jakich warunkach byłoby możliwe opuszczenie przez Polskę struktur unijnych. Według obecnie obowiązującego prawa oraz ustawy o umowach międzynarodowych do wystąpienia z UE wystarczy przegłosowanie przez Sejm zwykłą większością ustawy wyrażającej zgodę na wypowiedzenie traktatów unijnych oraz podpis prezydenta.

Konstytucje państw Unii Europejskiej

Sejm RP prowadzi rejestr konstytucji państw świata przetłumaczonych na język polski. Nie zawsze znajdziemy tam najbardziej aktualne wersje tych dokumentów, więc w naszej analizie sięgniemy do oryginalnych wersji ustaw zasadniczych publikowanych przez władze europejskich państw. Do Unii Europejskiej należy obecnie 27 państw: Austria, Belgia, Bułgaria, Chorwacja, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry i Włochy. Sprawdźmy ich prawo.

Austria 

Federalna Ustawa Konstytucyjna Republiki Austrii (Bundes-Verfassungsgesetz) to najważniejszy akt prawny w tym państwie. Dzieli się on na dziewięć części: „Postanowienia ogólne. Unia Europejska”, „Ustawodawstwo federacji”, „Wykonawstwo federacji”, „Ustawodawstwo i wykonawstwo krajów”, „Samorząd”, „Kontrola rachunkowości i działalności finansowej”, „Gwarancje konstytucji i administracji”, „Adwokatura ludowa” i „Postanowienia końcowe”. Jak widzimy, Unia Europejska jest wymieniona nawet już w tytule pierwszego rozdziału austriackiej konstytucji.

W części „Postanowienia ogólne. Unia Europejska” znajdziemy wzmianki na temat obecności Austrii w strukturach unijnych. Rozdział zawiera całą podsekcję dotyczącą tej instytucji, a artykuły od 23a do 23k określają m.in., na jakich zasadach przebiegają w tym państwie wybory do Europarlamentu, a także jak wyglądają relacje pomiędzy prawem austriackim a unijnym. Pojawia się tutaj również odniesienie do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, a także współpracy Austrii z innymi państwami członkowskimi. Kwestia obecności tego państwa w strukturach UE jest jeszcze wzmiankowana w kilku dalszych częściach konstytucji.

Oznacza to, że Austria nie wpisała do swojej konstytucji konieczności członkostwa w UE per se, ale relacje z tą instytucją zostały skrupulatnie uregulowane w ramach ustawy zasadniczej.

Belgia 

Konstytucja Królestwa Belgii (De Belgische Grondwet) została oficjalnie przyjęta w trzech wersjach językowych: niderlandzkiej, niemieckiej i francuskiej.

Konstytucja wspomina o obecności tego państwa w Unii Europejskiej, lecz regulacje dotyczą jedynie możliwości udziału w wyborach, a także określają, na jakich warunkach przeprowadzane są wybory do Parlamentu Europejskiego. Belgijska ustawa zasadnicza wzmiankuje o strukturach unijnych, m.in. określając, że wybory do parlamentu państwowego odbywają się tego samego dnia co głosowanie na kandydatów na europosłów. Ponadto art. 168 wskazuje, że izby parlamentu muszą wiedzieć o jakichkolwiek negocjacjach, które władza prowadzi w sprawie umów z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej lub samą Unią, a więc władza ma obowiązek informować członków parlamentu o decyzjach w tym zakresie.

Oznacza to, że w konstytucji Belgii nie znajdziemy zapisu zapewniającego obowiązkową obecność w strukturach unijnych, lecz najważniejszy akt prawny w tym kraju odwołuje się do tego faktu i reguluje prawne relacje z Unią.

Bułgaria 

Konstytucja Bułgarii (Конституция на Република България) jasno odnosi się do obecności tego państwa w strukturach Unii Europejskiej. W art. 4 znajdziemy wprowadzony w 2005 roku zapis głoszący, że: „Republika Bułgarii uczestniczy w budowie i rozwoju Unii Europejskiej” (akcesja tego kraju nastąpiła natomiast w roku 2007).

Oprócz tego bułgarska konstytucja wzmiankuje o wyborach do Parlamentu Europejskiego, stwierdzając, że ich organizacja jest regulowana przez oddzielną ustawę. W ustawie zasadniczej znajdziemy też przepisy dotyczące ratyfikacji umów i przepisów unijnych przez Zgromadzenie Narodowe.

Chorwacja

Konstytucja Republiki Chorwacji (Ustav Republike Hrvatske) w art. 143 również wspomina o obecności tego państwa w Unii Europejskiej i uczestniczeniu w tworzeniu wspólnoty europejskiej. Ponownie – jak w przypadku poprzednich państw – uregulowana została kwestia wyborów do Europarlamentu.

Wiele zapisów na ten temat znajdziemy w rozdziale ósmym chorwackiej konstytucji zatytułowanym „Unia Europejska”. Określone zostały w nim zarówno prawne uwarunkowania obecności Chorwacji w strukturach unijnych, jak i prawa oraz obowiązki obywateli Chorwacji jako członków UE. Uregulowana została również kwestia relacji pomiędzy prawem chorwackim i unijnym, z zaznaczeniem, że prawo przyjęte na poziomie UE będzie realizowane w Chorwacji.

Warto również dodać, że w chorwackiej konstytucji znajdziemy zapis dotyczący obecności w organizacjach międzynarodowych. Art. 142 określa, że o dołączeniu do takiej organizacji może zadecydować najpierw 2/3 parlamentarzystów, a następnie większość obywateli w referendum. Dotyczy to oczywiście również Unii Europejskiej, choć nie została wymieniona z nazwy.

Cypr

Konstytucja Cypru (Σύνταγμα της Κυπριακής Δημοκρατίας) jest często uzupełniania nowymi poprawkami. W przepisach tych znajdziemy regulacje określające współpracę pomiędzy państwem a Unią Europejską. Co najważniejsze, art. 179 stwierdza, że:

Z drugiej strony w konstytucji znajdziemy także art. 1A określający częściowy prymat prawa unijnego nad państwowym. Głosi on, że:

Czechy

Konstytucja Republiki Czeskiej (Ústava České republiky) nie zawiera przepisów odnoszących się do członkostwa tego państwa w Unii Europejskiej. W preambule ustawy zasadniczej znajdziemy jedynie informację, że Czechy czują się „rodziną demokratycznych państw w Europie i na całym świecie”.

W czeskiej ustawie zasadniczej występują przepisy dotyczące członkostwa w organizacjach międzynarodowych. Między innymi art. 10a przewiduje, że państwo może się zrzec części swoich kompetencji na rzecz innej organizacji. Dodatkowo art. 1 ust. 2 zaznacza, że Czechy monitorują swoje zobowiązania wobec organizacji międzynarodowych i będą dostosowywać swoje prawo, aby było one zgodne z przyjętymi umowami. Nie została tu jednak wymieniona z nazwy Unia Europejska.

Dania

Konstytucja Królestwa Danii (Danmarks Riges Grundlov) nie odnosi się bezpośrednio do obecności tego państwa w strukturach Unii Europejskiej. Możemy za to znaleźć przepisy dotyczące współpracy Danii z innymi państwami w ramach organizacji międzynarodowych. Państwo to zgadza się w swojej konstytucji na oddanie części kompetencji oraz dostosowywanie swojego prawa w ramach wypracowanych z innymi państwami umów i współprac. Regulacje te mogą odwoływać się między innymi do Unii Europejskiej, lecz UE nie została tutaj wymieniona z nazwy.

Estonia

Konstytucja Republiki Estońskiej (Eesti Vabariigi põhiseadus) zawiera odwołania do Unii Europejskiej, lecz są to jedynie kwestie dotyczące zgodności prawa estońskiego z unijnym. W ramach referendum o dołączeniu do struktur UE naród estoński zadecydował o przyjęciu następujących regulacji: Estonia może przynależeć do Unii Europejskiej, opierając się na zasadniczych podstawach Konstytucji Republiki Estonii, a także w trakcie przynależności Estonii do Unii Europejskiej należy stosować Konstytucję Republiki Estonii, uwzględniając prawa i obowiązki wynikające z umowy integracyjnej.

Co ciekawe, uregulowana została również kwestia wyjścia z Unii Europejskiej, które możliwe jest jedynie poprzez referendum.

Finlandia

Konstytucja Republiki Finlandii (Suomen perustuslaki) zawiera informację o członkostwie w Unii Europejskiej już na samym początku dokumentu. W pierwszej sekcji pierwszego rozdziału możemy przeczytać, że „Finlandia jest państwem członkowskim Unii Europejskiej”. Zapis ten został dodany w 2011 roku i brakuje go w polskim tłumaczeniu fińskiej konstytucji na stronie Biblioteki Sejmu, które pochodzi z 2007 roku.

Oprócz tego fińska ustawa zasadnicza reguluje, podobnie jak w przypadku niektórych wyżej wymienionych państw, kwestię organizacji wyboru swoich przedstawicieli do Parlamentu Europejskiego. Znaleźć możemy w niej także przepisy mówiące o tym, że premier państwa reprezentuje Finlandię w Radzie Europejskiej.

Ponadto rozdział 8 dotyczący stosunków międzynarodowych zawiera przepisy określające rolę rządu w kształtowaniu polityki europejskiej i podejmowaniu decyzji na tym szczeblu.

Francja

Konstytucja Republiki Francuskiej (La Constitution du 4 octobre 1958) zawiera cały rozdział poświęcony strukturom unijnym: rozdział XV „O Unii Europejskiej”. Już na samym początku, w art. 88-1 możemy przeczytać, że:

Francuska ustawa zasadnicza przewiduje także wprowadzenie ustawy dotyczącej europejskiego nakazu aresztowania na podstawie aktów przyjętych przez instytucje UE, a także reguluje kwestię udziału w wyborach lokalnych i samorządowych przez obywateli Unii zamieszkałych na terenie Francji. Oprócz tego na podstawie konstytucji rząd jest zobowiązany do procedowania europejskich projektów prawa ustawodawczego i przedkładania ich sejmowi i senatowi. Francuzi przewidzieli także przepis, według którego Zgromadzenie Narodowe lub Senat mogą wydać uzasadnioną opinię o zgodności projektu europejskiego aktu ustawodawczego z zasadą pomocniczości.

Grecja

Konstytucja Republiki Greckiej (Σύνταγμα) również odwołuje się w swojej treści do Unii Europejskiej. W art. 28 wprowadzono zasady dotyczące implementowania przepisów prawa międzynarodowego i uczestnictwa kraju w organizacjach międzynarodowych. Jak czytamy, umowy międzynarodowe stanowią integralną część greckiego państwa. Część uprawnień wymienionych w konstytucji może ponadto zostać w drodze umowy lub porozumienia międzynarodowego powierzona organom organizacji międzynarodowej. Pod treścią art. 28 znalazła się następująca deklaracja wyjaśniająca: „Artykuł 28 stanowi podstawę uczestnictwa kraju w procesie integracji europejskiej”.

W art. 70 ust. 8 znajdziemy ponadto zapis stwierdzający, że rząd Grecji ma obowiązek informowania parlamentu o sprawach będących przedmiotem regulacji w ramach Unii Europejskiej.

Są to jedyne zapisy przywołujące UE, dlatego nie możemy uznać, że państwo to ma w swojej konstytucji regulacje dotyczące obecności w strukturach unijnych.

Hiszpania

Konstytucja Hiszpanii (Constitución Española) nie zawiera jednoznacznej deklaracji o obecności tego państwa w Unii Europejskiej, ale znajdziemy w niej konkretne zobowiązania państwa wobec prawa stanowionego wewnątrz struktur unijnych.

Przede wszystkim art. 135 hiszpańskiej konstytucji przewiduje, że ustalanie budżetu dla państwa i wspólnot autonomicznych jest zależne od UE, ponieważ, jak czytamy: „Państwo i wspólnoty autonomiczne nie mogą podnosić deficytu strukturalnego przekraczającego margines ustalony, w stosownych przypadkach, przez Unię Europejską dla jej Państw Członkowskich”.

Oprócz tego ustawa zasadnicza w Hiszpanii reguluje kwestię długu publicznego administracji publicznej w odniesieniu do PKB – ten dług również nie może przekroczyć wartości referencyjnej określonej w Traktacie o funkcjonowaniu Unii Europejskiej.

Holandia

Konstytucja Królestwa Holandii (Grondwet voor het Koninkrijk der Nederlanden) nie przewiduje żadnych regulacji odnoszących się do członkostwa tego państwa w strukturach unijnych. Unia Europejska nie zostaje nawet wymieniona z nazwy w tym dokumencie.

W konstytucji znajdziemy jednak wzmianki dotyczące stosunku Holandii do organizacji międzynarodowych, m.in. w art. 90 możemy przeczytać, że rząd tego państwa zobowiązuje się promować rozwój międzynarodowego porządku prawnego. Ponadto na podstawie art. 92 władze ustawodawcze, wykonawcze i sądowe mogą zrzec się części kompetencji na rzecz organizacji międzynarodowych (takich jak UE, jednak nie została ona tutaj wymieniona z nazwy). Jak pamiętamy, podobny przepis znaleźć możemy w polskiej konstytucji.

Irlandia

Konstytucja Irlandii (Constitution of Ireland) zawiera jasną deklarację członkostwa w Unii Europejskiej. W rozdziale „Stosunki międzynarodowe” w art. 29 ust. 4 możemy przeczytać, że: „Irlandia potwierdza swoje zaangażowanie na rzecz Unii Europejskiej, w ramach której państwa członkowskie tej Unii współpracują na rzecz promowania pokoju, wspólnych wartości i dobrobytu swoich narodów”.

Oprócz tego w irlandzkiej konstytucji znajdziemy liczne odwołania do prawa europejskiego oraz przyjętych przez to państwo traktatów, m.in. Traktatu z Lizbony. Konstytucja potwierdza również zobowiązania Irlandii względem utworzonej w Europie strefy Schengen.

Irlandzka konstytucja reguluje także relacje pomiędzy prawem unijnym a państwowym, stwierdzając, że zapisy z konstytucji nie mogą wejść w konflikt lub unieważnić decyzji wynikających z realizacji prawa uzgodnionego na poziomie unijnym.

Litwa

Konstytucja Republiki Litwy (Lietuvos Respublikos Konstitucija) odwołuje się do członkostwa Litwy w strukturach Unii Europejskiej. Państwo to specjalnie poszerzyło swoją ustawę zasadniczą w 2004 roku po dołączeniu do UE. Znajdziemy w niej m.in. takie zapisy jak:

Oprócz tego Litwa zobowiązuje się w konstytucji do tego, aby dostosowywać swój system prawny do norm prawnych obowiązujących w ramach Unii Europejskiej. Ponadto wszelkie przepisy pochodzące z Traktatu o Unii Europejskiej są bezpośrednio stosowane w prawie litewskim, a w wypadku konfliktów pomiędzy prawem unijnym i litewskim to prawa wynikające z traktatów są traktowane priorytetowo ponad przepisami państwowymi.

Luksemburg

Konstytucja Wielkiego Księstwa Luksemburga (Constitution du Grand-Duché du Luxembourg) nie przewiduje regulacji dotyczących Unii Europejskiej. Organizacja ta została wymieniona jedynie w komentarzach do poszczególnych artykułów, lecz brak tutaj konkretnej deklaracji na temat członkostwa Luksemburga w UE, a ponadto państwo to nie deklaruje w swojej ustawie zasadniczej żadnych zobowiązań wobec tej wspólnoty.

W luksemburskiej konstytucji znajdziemy natomiast, podobnie jak w przypadku kilku państw wymienionych powyżej, przepis dotyczący możliwości zrzeczenia się przez władzę części kompetencji na rzecz organizacji międzynarodowych w ramach umów i wspólnych decyzji. Nie została tu jednak wymieniona z nazwy Unia Europejska.

Łotwa

Konstytucja Republiki Łotwy (Latvijas Republikas Satversme) wspomina o członkostwie tego państwa w Unii Europejskiej i przewiduje kilka regulacji w tej kwestii. W preambule wspomniany został udział Łotwy w integracji europejskiej: „Świadoma swojej równości w społeczności międzynarodowej, Łotwa broni interesów państwa i promuje zrównoważony i demokratyczny rozwój zjednoczonej Europy i świata”.

Konstytucja stwierdza też, że o członkostwie w Unii decyduje narodowe referendum, natomiast gdyby Łotwa chciała opuścić struktury unijne, to konieczna byłaby organizacja referendum, które zarządzić może co najmniej połowa członków sejmu. Konieczna jest co najmniej połowa głosów z liczby obywateli, którzy wzięli udział w ostatnich wyborach parlamentarnych.

Oprócz tego Łotwa w swojej konstytucji gwarantuje obywatelom Unii Europejskiej możliwość czynnego udziału w wyborach lokalnych i samorządowych na terenie tego państwa. Każdy obywatel Unii zamieszkały na stałe w Łotwie ma też prawo uczestniczyć w pracach lokalnych władz w swoim rejonie.

Malta

Konstytucja Republiki Malty (Kostituzzjoni ta’ Malta) nie zawiera w sobie deklaracji o członkostwie tego państwa Unii Europejskiej, jednak znajdziemy w niej zapis dotyczący relacji pomiędzy prawem państwowym a unijnym.

Na podstawie art. 65 rząd Malty ma prawo uchwalać ustawy odnoszące się do zasad prawa międzynarodowego oraz międzynarodowych i regionalnych zobowiązań Malty, ze szczególnym uwzględnieniem prawa europejskiego wynikającego z podpisanego przez Maltę Traktatu o przystąpieniu do Unii Europejskiej w 2003 roku. Jednakże takie decyzje muszą być podejmowane z zastrzeżeniem i odwołaniem do zapisów obowiązujących w konstytucji Malty.

Niemcy

Konstytucja Republiki Federalnej Niemiec (Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschland) jednoznacznie zaznacza obecność tego państwa w strukturach unijnych. Odniesienie do tego, że Niemcy to równoprawny członek zjednoczonej Europy, pojawia się już w preambule. Zapis ten został rozwinięty w art. 23 dotyczącym Unii Europejskiej, w którym możemy przeczytać, że:

Oprócz tego w niemieckiej konstytucji znajdziemy liczne odwołania do instytucji i przepisów unijnych, m.in. Trybunału Sprawiedliwości UE czy też europejskiego nakazu aresztowania. Konstytucja odwołuje się także do Europejskiego Banku Centralnego oraz reguluje kwestię wpływu na podejmowanie decyzji na szczeblu unijnym przez władze lokalne.

Portugalia

Konstytucja Republiki Portugalii (Constituição da República Portuguesa) odwołuje się do członkostwa tego państwa w Unii Europejskiej w art. 7 dotyczącym relacji międzynarodowych. Znajdziemy tutaj ust. 6, w którym czytamy, że:

Oprócz tego art. 8 dotyczący prawa międzynarodowego określa, że postanowienia traktatów regulujących funkcjonowanie Unii Europejskiej i normy prawne wydawane przez jej instytucje znajdują zastosowanie w portugalskim prawie wewnętrznym, o ile dzieje się to z poszanowaniem podstawowych zasad demokratycznego państwa opartego na zasadzie prawa.

Portugalska konstytucja przewiduje również prawo wyborcze dla obywateli Unii zamieszkujących Portugalię – mają oni prawo wziąć udział w głosowaniach do Europarlamentu. Portugalia deklaruje również gotowość do współpracy wymiarów sprawiedliwości na szczeblu międzynarodowym pomiędzy państwami UE.

Znajdziemy w niej również przepisy stanowiące, że transpozycja aktów prawnych Unii Europejskiej do wewnętrznego porządku prawnego następuje w formie ustawy, ustawy wykonawczej lub regionalnego dekretu ustawodawczego.

Rumunia

Konstytucja Rumunii (Constituția României) kilkakrotnie odwołuje się do członkostwa tego państwa w Unii Europejskiej.

Przykładowo rumuńska konstytucja reguluje kwestię wyborów do Parlamentu Europejskiego, a także zapewnia obywatelom Unii prawo udziału wyborach samorządowych, o ile zamieszkują Rumunię na stałe. Oprócz tego Rumunia zobowiązuje się w konstytucji do realizacji polityki rozwoju regionalnego zgodnie z celami Unii Europejskiej.

Ponadto art. 148 konstytucji dotyczy integracji z Unią Europejską – w ust. 2 pada deklaracja, że postanowienia traktatów założycielskich Unii Europejskiej oraz inne bezwzględnie obowiązujące przepisy wspólnotowe mają pierwszeństwo przed przeciwstawnymi postanowieniami ustaw krajowych zgodnie z postanowieniami aktu akcesyjnego. Oznacza to, że prawo unijne ma pierwszeństwo nad prawem lokalnym.

Słowacja

Konstytucja Republiki Słowacji (Ústava Slovenskej republiky) wspomina o obecności państwa w Unii Europejskiej, choć dotyczy to jedynie regulacji w relacjach pomiędzy państwem a UE.

Ustawa zasadnicza określa jedynie, że Republika Słowacka może na mocy umowy międzynarodowej ratyfikowanej i ogłoszonej w sposób przewidziany prawem lub na podstawie takiej umowy przenieść wykonywanie części swoich praw na Wspólnoty Europejskie i Unię Europejską. Oprócz tego określona zostaje relacja prymatu prawa unijnego nad państwowym, ponieważ art. 7 głosi, że prawnie wiążące akty Wspólnot Europejskich i Unii Europejskiej mają pierwszeństwo przed prawem Republiki Słowackiej.

Słowenia

Konstytucja Republiki Słowenii (Ustava Republike Slovenije) w ogóle nie odwołuje się ani nie wspomina o Unii Europejskiej. W treści dokumentu możemy jedynie znaleźć regulacje dotyczące relacji międzynarodowych oraz przepisy dotyczące członkostwa w organizacjach międzynarodowych.

Przede wszystkim art. 3a określa, że międzynarodowy traktat może być ratyfikowany przez 2/3 Zgromadzenia Narodowego. W ten sposób Słowenia umożliwia władzy zrzeczenie się części swych kompetencji na rzecz współpracy międzynarodowej. Nie została tu jednak wymieniona z nazwy Unia Europejska.

Ponadto na podstawie art. 8 prawo stanowione na Słowenii musi być zgodne z normami prawa międzynarodowego oraz umowami międzynarodowymi podpisanymi z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi. Ratyfikowane traktaty bezpośrednio wchodzą w obieg prawny tego państwa. Nie znajdziemy tu odwołania do struktur UE.

Szwecja

Konstytucja Królestwa Szwecji (Grundlagarna) składa się z kilku aktów prawnych: Aktu o formie rządu, Ustawy o sukcesji, Ustawy o wolności prasy i Ustawy zasadniczej o wolności wypowiedzi. Oprócz tego Szwecja posiada także ustawę o Riksdagu (szwedzkim parlamencie).

Szwecja do swojej konstytucji wpisała nie tylko członkostwo w UE, ale też w ONZ i Radzie Europy. W art. 10 aktu o formie rządu możemy przeczytać, że:

Ponadto w ustawie zasadniczej znajdziemy także regulacje dotyczące możliwości przekazania części kompetencji Unii Europejskiej przez Riksdag.

Węgry

Konstytucja Węgier (Magyarország Alaptörvénye) odwołuje się do Unii Europejskiej i roli Węgier w budowaniu europejskiej jedności. Możemy o tym przeczytać m.in. w art. E ust. 1: „W celu zwiększenia wolności, dobrobytu i bezpieczeństwa narodów europejskich – Węgry przyczyniają się do tworzenia jedności europejskiej”.

Natomiast w ust. 2 Węgry deklarują, że w celu uczestnictwa w Unii Europejskiej mogą one w zakresie niezbędnym do wykonywania praw i wypełniania obowiązków wynikających z traktatów założycielskich wykonywać niektóre ze swoich kompetencji określonych w prawie podstawowym wspólnie z innymi państwami członkowskimi za pośrednictwem instytucji Unii Europejskiej. Ponadto w ust. 3 tego artykułu węgierska konstytucja określa jasno, że „prawo Unii Europejskiej może określać ogólnie obowiązującą zasadę postępowania” na Węgrzech.

Oprócz tego w węgierskiej ustawie zasadniczej znajdziemy przepisy regulujące organizację wyborów do Europarlamentu, a także prawo umożliwiające obywatelom Unii zamieszkującym Węgry udział w wyborach samorządowych i do Parlamentu Europejskiego.

Włochy

Konstytucja Republiki Włoch (Costituzione della Repubblica Italiana) zawiera jedynie kilka wzmianek dotyczących Unii Europejskiej i odnoszą się one w głównej mierze do relacji pomiędzy prawem włoskim a unijnym. Przede wszystkim w art. 117 możemy przeczytać, że:„Uprawnienia ustawodawcze przysługują państwu i regionom zgodnie z Konstytucją oraz ograniczeniami wynikającymi z ustawodawstwa UE i zobowiązań międzynarodowych”.

Podsumowując: kto deklaruje członkostwo w UE i w jakim stopniu?

Państw, których konstytucje zawierają deklarację bycia członkiem Unii Europejskiej, jest osiem. Są to:

• Bułgaria,
• Chorwacja,
• Finlandia,
• Francja,
• Irlandia,
• Litwa,
• Niemcy,
• Szwecja.

Kolejnych 13 krajów zawarło w ustawach zasadniczych mniej lub bardziej kategoryczne odniesienia do Unii, przepisy regulujące relacje z nią, przepisy przygotowujące je do funkcjonowania w jej obrębie. Dotyczą one przede wszystkim relacji prawa unijnego i krajowego oraz wyborów do Europarlamentu.

Pierwsze z tych zagadnień zostało uregulowane w konstytucjach:

• Austrii,
• Bułgarii,
• Chorwacji,
• Cypru,
• Estonii,
• Irlandii,
• Litwy,
• Malty,
• Portugalii,
• Rumunii,
• Słowacji,
• Węgier,
• Włoch.

Natomiast do kwestii organizacji eurowyborów odnoszą się konstytucje:

• Austrii,
• Bułgarii,
• Finlandii,
• Portugalii,
• Rumunii,
• Węgier.

Osobną uwagę należy poświęcić Hiszpanii. W jej konstytucji brakuje jednoznacznej deklaracji członkostwa w UE, ale tamtejsze przepisy warunkują uchwalenie budżetu państwa zależnie od jej zaleceń, co wskazuje na bardzo duże związki z Unią. Jak czytamy w uzasadnieniu do ustawy o zmianie art. 135 z 2011 roku, od realizacji zobowiązań wobec UE uzależnione jest „zagwarantowanie równowagi społeczno-gospodarczej w naszym kraju”.

Konstytucja Ukrainy

Bożena Żelazowska oprócz odwołania się do państw członkowskich UE zaznaczyła, że nawet Ukraina, która dopiero aspiruje, aby dołączyć do tego związku, ma już w swojej konstytucji zapis na jej temat.

W preambule konstytucji Ukrainy (Конституція України) możemy znaleźć odwołanie do europejskiej tożsamości Ukraińców, gdyż, jak czytamy, konstytucja afirmuje:

W lutym 2019 roku Ukraina wpisała do swojej konstytucji jednoznaczną deklarację dążenia do euroatlantyckiej integracji. Zapisy dotyczą dążenia tego kraju do członkostwa w Unii Europejskiej i NATO.

Ukraińska Rada Najwyższa uzupełniła preambułę konstytucji o słowa dotyczące „europejskiej tożsamości narodu ukraińskiego i nieodwracalność europejskiego i euroatlantyckiego kursu Ukrainy”. W kolejnych artykułach znalazło się stwierdzenie, że do prerogatyw prezydenta, parlamentu oraz Rady Ministrów należy realizacja polityki zmierzającej do osiągnięcia pełnego członkostwa Ukrainy w UE i NATO.

Od killku lat możemy mówić o coraz większym zbliżeniu w relacjach pomiędzy Unią Europejską a Ukrainą. Przede wszystkim w 2014 roku podpisana została umowa „EU-Ukraine Association Agreement, including a Deep and Comprehensive Free Trade Area”, na podstawie której zawiązane zostały bliższe relacje polityczne oraz ekonomiczne. Od dłuższego czasu Ukraina kontynuuje program ambitnych reform poprawiających losy obywateli oraz zbliżających to państwo do Unii Europejskiej. Od 2014 roku UE i liczne instytucje finansowe przeznaczyły ponad 15 mld euro w grantach i pożyczkach na rzecz rozwoju Ukrainy.