Kontekst wypowiedzi

4 czerwca Zbigniew Ziobro był gościem Salonu Politycznego Trójki. Podczas rozmowy poruszony został między innymi temat działalności prokuratury oraz sprawności rozpatrywania spraw w sądach. Minister Sprawiedliwości stwierdził, że sądom generalnie wydłuża się czas postępowania, jednak w sprawach karnych czas postępowania w sądach rejonowych zmniejszył się o półtora miesiąca.

Długość trwania spraw karnych w sądach

Dane przytoczone przez Zbigniewa Ziobro nie są zgodne z danymi z bazy statystycznej Informatora Statystycznego Wymiaru Sprawiedliwości. Statystyka dotycząca średniego czasu trwania postępowań karnych w sądach rejonowych zawarta jest w pliku „Średni czas trwania postępowania sądowego w latach 2011-2020”, wśród wyszczególnień dotyczących innych sądów oraz rodzajów postępowań. Podczas swojej wypowiedzi Minister Sprawiedliwości nie podał, do jakiego dokładnie okresu odnosi się rzekome przyspieszenie postępowań o półtora miesiąca, jednak z dalszej części rozmowy wynika, że było to wspomniane w kontekście zmian w funkcjonowaniu prokuratury i sądów po reformie z 2016 roku. Na podstawie informacji z wyżej wymienionej bazy danych w 2020 roku sprawy karne i wykroczeniowe w sądach rejonowych trwały średnio 4,022 miesiąca. We wcześniejszych latach było to:

• 2019 – 3,559 miesiąca,
• 2018 – 3,418 miesiąca,
• 2017 – 3,338 miesiąca,
• 2016 – 3,558 miesiąca.

W 2015 roku, czyli zanim zaczęto uchwalać elementy reformy sądownictwa, średni czas trwania postępowania karnego w sądzie rejonowym wyniósł 3,532 miesiąca, zatem w żadnych z przytoczonych lat nie nastąpiło skrócenie się średniego czasu postępowania o półtora miesiąca w stosunku do najnowszych danych z 2020 roku, a wręcz pomiędzy 2015 a 2020 rokiem nastąpiło wydłużenie omawianych postępowań o ok. pół miesiąca. W latach 2012-2014 średnia długość postępowań karnych w sądach rejonowych wyglądała następująco:

• 2014 – 3,412 miesiąca,
• 2013 – 3,308 miesiąca,
• 2012 – 3,279 miesiąca.

Jak widać, pomiędzy 2012 a 2020 rokiem nastąpił wzrost średniej długości postępowania karnego o ok. trzy tygodnie. W sądach okręgowych zmiany średniej długości trwania postępowań karnych mają się inaczej, gdyż w przeciwieństwie do sądów rejonowych nie występuje tu jednoznaczna tendencja wzrostowa w ciągu ostatnich 10 lat, a nastąpiło skrócenie czasu trwania tych postępowań. Najdłuższy średni czas postępowania karnego w sądach rejonowych wyniósł ponad 10 miesięcy w 2015 roku, a najkrótszy nieco ponad 7,5 miesiąca w 2019 roku. Pomiędzy 2015 i 2020 rokiem nastąpiło przyspieszenie o 1,517 miesiąca.

• 2020 – 8,739 miesiąca,
• 2019 – 7,608 miesiąca,
• 2018 – 7,67 miesiąca,
• 2017 – 7,6 miesiąca,
• 2016 – 8,8 miesiąca,
• 2015 – 10,3 miesiąca,
• 2014 – 9,8 miesiąca,
• 2013 – 9,5 miesiąca,
• 2012 – 9,2 miesiąca,
• 2011 – 9,3 miesiąca.

Czy czas trwania postępowań w sądach się wydłuża?

W 2020 roku średni czas postępowania sądowego ogółem wyniósł 6,992 miesiąca. Jest to najdłuższy średni czas trwania postępowania w ciągu ostatnich 10 lat. Biorąc pod uwagę sądy rejonowe oraz okręgowe, średni czas wszystkich rodzajów postępowań w tym okresie wyglądał następująco:

• 2019 – 5,777 miesiąca,
• 2018 – 5,350 miesiąca,
• 2017 – 5,5 miesiąca,
• 2016 – 4,7 miesiąca,
• 2015 – 4,2 miesiąca,
• 2014 – 4,6 miesiąca,
• 2013 – 4,1 miesiąca,
• 2012 – 4,2 miesiąca,
• 2011 – 4,1 miesiąca.

Jak widać, w ostatnich latach czas trwania postępowań w sądach przyjmuje tendencję wzrostową. W sądach okręgowych czas trwania wszystkich rodzajów spraw ogółem (zbiorczo ujęte postępowania: cywilne, karne, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych oraz gospodarcze) również wydłużył się w stosunku do lat poprzednich. W 2020 roku było to średnio niemal 10 miesięcy (9,995), natomiast w poprzednich latach:

• 2019 – 8,652 miesiąca,
• 2018 – 8,197 miesiąca,
• 2017 – 8,1 miesiąca,
• 2016 – 8,2 miesiąca,
• 2015 – 8,4 miesiąca,
• 2014 – 7,8 miesiąca,
• 2013 – 7,2 miesiąca,
• 2012 – 7 miesięcy,
• 2011 – ok. 7 miesięcy.

W sądach rejonowych, oprócz tego, że postępowania karne wbrew słowom Ministra Sprawiedliwości uległy wydłużeniu, to wszystkie postępowania (zbiorczo ujęte sprawy: cywilne, karne i wykroczeniowe, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, rodzinne, gospodarcze, upadłościowe i restrukturyzacyjne) ogólnie rzecz ujmując, również wydłużyły się w ostatnich 10 latach:

• 2020 – 6,886 miesiąca,
• 2019 – 5,667 miesiąca,
• 2018 – 5,242 miesiąca,
• 2017 – 5,4 miesiąca,
• 2016 – 4,6 miesiąca,
• 2015 – 4 miesiące,
• 2014 – 4,5 miesiąca,
• 2013 – 3,9 miesiąca,
• 2012 – 4,1 miesiąca,
• 2011 – 3,9 miesiąca.

Podsumowanie

Wypowiedź Zbigniewa Ziobro oceniamy jako manipulację, ponieważ minister słusznie wskazuje, że czas postępowania w sądach ogółem wydłuża się na przestrzeni ostatnich lat, jednak podaje również fałszywe dane dotyczące skrócenia postępowań karnych w sądach rejonowych, które w rzeczywistości nie nastąpiło. Postępowania karne przyspieszyły natomiast w sądach okręgowych, a tendencja spadkowa trwała od 2015 roku do 2019 roku.