W sobotę 17 lutego 2024 roku odbyła się konwencja samorządowa Koalicji Obywatelskiej. W trakcie wydarzenia prezydent Warszawy Rafał Trzaskowski przypomniał, że w mieście powstał pierwszy program darmowych żłobków. Tym samym został zrealizowany jeden z kluczowych punktów jego kampanii wyborczej podczas wyborów samorządowych w 2018 roku.

Program darmowych żłobków w Warszawie

Od 2019 roku w Warszawie funkcjonuje program bezpłatnych żłobków. Rodzice, którzy pracują, mieszkają i płacą podatki w stolicy, mają możliwość skorzystania z bezpłatnej opieki dla swoich dzieci do lat 3. Inicjatywa obejmuje zarówno placówki publiczne, jak i dotowane przez miasto miejsca w żłobkach prywatnych.

Miasto obecnie udostępnia ponad 17 tys. miejsc w żłobkach, za które rodziny nie ponoszą opłat, a jedynie pokrywają koszty związane z wyżywieniem. Według danych z 2022 roku, takich darmowych miejsc było wtedy 16 tys., a w całej Warszawie 31,1 tys. dzieci w wieku do 3 lat uczęszczało do żłobków i klubów dziecięcych, co potwierdza znaczący udział inicjatywy miejskiej.

Inicjatywy darmowych żłobków w innych miastach

W Polsce koszty związane z pobytem i wyżywieniem dziecka w żłobku są ustalane przez podmiot tworzący placówkę. W przypadku żłobków publicznych, które są tworzone przez gminy, wysokość opłat jest określana przez radę gminy poprzez uchwałę (art. 58). Rada gminy ma możliwość zwolnienia rodziców częściowo lub całkowicie z ponoszenia opłat (art. 59 ust. 2). W niektórych miastach podjęto starania o udostępnienie mieszkańcom bezpłatnych żłobków, lecz inicjatywy te miały znacznie mniejszy zasięg niż program w Warszawie.

Na przykład w Wałbrzychu powstał żłobek samorządowy dla 75 dzieci finansowany ze środków europejskich i gminy. Projekt „Wałbrzyski Maluch” Fundacji Edukacji Europejskiej i gminy Wałbrzych zakładał pokrycie wszystkich kosztów pobytu dzieci w placówce przez dwa lata, w latach 2012–2014 (1, 2). Był to program aktywizacji zawodowej matek i miał swoje ponowne edycje w kolejnych latach do 2021 roku (1, 2, 3).

Pomysły Krakowa i Wrocławia

Od 2011 roku we Wrocławiu trzecie i kolejne dziecko w rodzinie miało możliwość darmowego pobytu w żłobku miejskim (paragraf 2 pkt 2). W 2014 roku zwolnienie z opłat zostało rozszerzone na wszystkie dzieci z rodzin wielodzietnych. W tym samym roku podobne rozwiązania wprowadzono też w innych miastach.

W Krakowie, do roku 2022, dla posiadaczy Krakowskiej Karty Rodzinnej 3+ przewidziane było pierwszeństwo i zwolnienie z opłaty za pobyt dziecka w żłobku samorządowym (1, 2). W Olsztynie do 2020 roku podstawą zwolnienia z opłat było posiadanie Olsztyńskiej Karty Dużej Rodziny (paragraf 5 ust. 3), do 2022 umożliwiał to udział w projekcie „Żłobek szansą na powrót do aktywności zawodowej rodziców” (paragraf 5 ust. 4). 

Darmowe przedszkola w Grudziądzu i w Trójmieście

Inicjatywy dotyczące darmowych żłobków były realizowane również w Grudziądzu, gdzie dzięki dofinansowaniu z funduszy unijnych w latach 2012–2014 działał program „Mama idzie do pracy”. Trzy niepubliczne żłobki zwalniały z opłat matki wracające na rynek pracy po okresie związanym z urodzeniem dziecka.

Innym przykładem jest działalność Fundacji Pozytywne Inicjatywy, współpracującej z miastami w zakresie zapewnienia opieki nad dziećmi. Otwierając nowe placówki na Pomorzu, fundacja oferowała dwuletnie zwolnienie z opłat za pobyt dzieci w żłobku.

Warszawski program bezpłatnych żłobków a wysiłki innych miast

W roku 2019, wraz z inauguracją programu darmowych żłobków w Warszawie, inne miasta podejmowały podobne rozwiązania dla swoich mieszkańców. Niemniej jednak te inicjatywy miały ograniczony zakres i obarczone były dodatkowymi wymaganiami, które rodziny musiały spełnić, aby skorzystać z bezpłatnej opieki.

W Warszawie zdecydowano się na wprowadzenie trwałego i kompleksowego programu, który oferuje bezpłatne miejsca w żłobkach dla wszystkich chętnych dzieci żyjących w tym mieście. Dlatego wypowiedź Rafała Trzaskowskiego uznajemy za prawdziwą.