Środki z Funduszu Spójności zagrożone? Rząd: nie ma takich informacji

23 marca serwis Bloomberg doniósł, że Polsce grozi utrata 75 mld euro z Funduszy Spójności, jeśli Trybunał Konstytucyjny nie zatwierdzi nowelizacji ustawy o Sądzie Najwyższym.

Dwa dni później premier Mateusz Morawiecki zaprzeczył tym informacjom. Grzegorz Puda, minister funduszy i polityki regionalnej, poinformował natomiast, że rząd nie otrzymał żadnych dokumentów z Komisji Europejskiej potwierdzających, że środki z polityki spójności są zagrożone. Do sprawy odniosła się również Jadwiga Emilewcz 26 marca w programie „Kawa na ławę”. Posłanka PiS stwierdziła, że wszystkie przewidziane w Polsce programy w ramach Funduszy Spójności zostały uruchomione, a obecnie rozpisywane są konkursy. Dodała, że rozmowy między polskim rządem a KE ciągle trwają.

Opozycja oskarża rząd o zmniejszenie dopłat dla rolników

Biorący udział w programie przedstawiciele opozycji krytykowali politykę rządu w sprawie funduszy europejskich. Urszula Pasławska oskarżyła rząd PiS o obniżenie dopłat bezpośrednich dla rolników ze 180 euro do 118 euro na hektar.

Dwa dni przed Pasławską podobne informacje przekazał również Michał Kołodziejczak. W wypowiedzi lidera Agrounii była mowa o spadku dopłat ze 190 euro do 115. Podobny zarzut jesienią ubiegłego roku postawił europoseł PSL Krzysztof Hetman.

Na czym polega wsparcie dla rolników w UE?

W Polsce obowiązuje system jednolitej płatności obszarowej (SAPS). Wypłacane w jego ramach wsparcie opiera się na kwalifikujących się hektarach zgłoszonych przez rolników. Poziom tego wsparcia jest taki sam w odniesieniu do całej powierzchni gruntów rolnych w kraju.

SAPS jest uzupełniany innymi płatnościami ukierunkowanymi na konkretne problemy lub szczególne rodzaje beneficjentów. Więcej o tym w dalszej części tekstu.

Jednolita płatność obszarowa w 2022 i 2023 roku

Stawki jednolitej płatności obszarowej (JPO) są co roku ustalane w rozporządzeniach ministra rolnictwa (ogłaszanych w październiku). W roku 2022 stawka wynosiła 518,01 zł. Zgodnie z kursem euro ogłoszonym przez Europejski Bank Centralny daje to niecałe 107 euro, a nie 180, jak stwierdziła Urszula Pasławska.

Na rozporządzenie ministra w tej sprawie musimy jednak poczekać do jesieni. Dokładna kwota zostanie określona po zakończeniu naboru wniosków na podstawie danych zadeklarowanych przez rolników i zweryfikowanych przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.

Jednolita płatność obszarowa w ostatnich latach

W latach 2015-2022 stawka jednolitej płatności obszarowej zwiększała się sukcesywnie, jednak z wyraźniejszym wzrostem mieliśmy do czynienia dopiero w ubiegłym roku. W latach 2015-2021 stawka wzrosła w sumie o około 7,5 proc., podczas gdy tylko między 2021 a 2022 rokiem ten wzrost wyniósł 6,2 proc. Z powodu rosnącego kursu euro stawki JPO każdorazowo przekładały się na około 105-107 euro na hektar. Dla większej czytelności dane na wykresach prezentujemy w złotówkach. Dokładne dane dla kolejnych lat wraz z kursami euro znajdziesz tutaj.

Przed 2015 rokiem stawki JPO były wyższe. W 2014 roku wyniosły 910,87 zł/ha, w 2013 roku było to 830,30 zł/ha. Nie można ich jednak porównywać ze stawkami w kolejnych latach ze względu na zmiany, które zaszły w systemie wsparcia bezpośredniego na przełomie 2014 i 2015 roku.

Od kilku lat JPO to nie wszystko. Doszła płatność za zazielenienie

We wspomnianym 2015 roku jednolita płatność obszarowa została obniżona, jednocześnie jednak uzupełniono ją o nową płatność za zazielenienie. Oznacza ono w tym przypadku realizację praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska.

Płatność za zazielenienie jest w większości przypadków przyznawana łącznie z JPO. Wyjątki dotyczą niektórych typów gospodarstw rolnych, które nie mają obowiązku realizacji praktyk rolniczych korzystnych dla klimatu i środowiska.

W pierwszym roku funkcjonowania płatność za zazielenienie wynosiła 304 zł, czyli niecałe 72 euro/ha. W 2022 roku wzrosła do 348 zł/ha. Z powodu rosnącego kursu waluty, ponownie przełożyło się to na około 72 euro/ha.

Wliczenie płatności za zazielenienie powodem manipulacji

Jak widać, dopiero kiedy zsumujemy jednolitą płatność obszarową i płatność za zazielenienie, dane dla 2022 roku zgadzają się z kwotą podaną przez Urszulę Pasławską. W ubiegłym roku stawki obu tych płatności wyniosły łącznie 865,67 zł/ha, czyli 178,55 euro/ha.

Urszula Pasławska zestawiła zatem nieporównywalne dane:

• łączną kwotę jednolitej płatności obszarowej i płatności za zazielenienie w 2022 roku (179 euro/ha)
• i przewidywaną kwotę samej płatności obszarowej w 2023 roku (około 116 euro/ha).

Nowe rozwiązanie: ekoschematy

Od 2023 roku płatność za zazielenienie została zniesiona. Zastąpiły ją opłaty za ekoschematy. System będzie działał inaczej niż dotychczas: spośród sześciu schematów rolnicy będą musieli wybrać, które realizują i jakie zobowiązania na siebie przyjmują. W ramach Planu Strategicznego dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 wprowadzono łącznie 5 ekoschematów powierzchniowych oraz ekoschemat dotyczący dobrostanu zwierząt. Istnieje możliwość łączenia ze sobą kilku ekoschematów, a tym samym dobrania odpowiednich dotacji dla konkretnego gospodarstwa. Z tego powodu nie jest możliwe obliczenie jednej stałej stawki, która przysługuje każdemu rolnikowi.

Wysokość płatności w ramach ekoschematów zależy od różnych czynników. Dwa z nich („Rolnictwo węglowe” oraz „Dobrostan zwierząt”) są objęte systemem punktowym. Oznacza to, że rolnik otrzymuje punkty za realizację konkretnych działań, a w zamian za każdy punkt jest uprawniony do dopłaty w wysokości 22,47 euro, czyli ok. 100 zł (slajd 6).

W ramach ekoschematu „Dobrostan zwierząt”, stawki dopłat są zależne od gatunku zwierząt hodowanych w danym gospodarstwie. Oprócz systemu punktowego (wobec świń i bydła) rolnicy, których obejmie ten system, będą otrzymywać dopłaty w systemie wariantowym (w odniesieniu do owiec, kóz, koni i drobiu). W pierwszym środki są zależne od wybranych przez rolnika praktyk, a w drugim – od realizacji pakietu wymogów. W ramach pozostałych czterech schematów Ministerstwo podało szacunkowe stawki dopłat:

• obszary z roślinami miododajnymi: 269 euro/ha;
• prowadzenie produkcji roślinnej w systemie Integrowanej Produkcji Roślin: 292 euro/ha;
• biologiczna ochrona upraw: 90 euro/ha;
• retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych (TUZ): 63 euro/ha.

Co oprócz JPO i ekoschematów?

Jednolita płatność obszarowa jest podstawową formą wsparcia dla rolników w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. JPO jest jednak uzupełniana innymi płatnościami. W Polsce jedną z form tego uzupełnienia jest wsparcie z tytułu ekoschematów (wcześniej: za zazielenienie).

Przykładów jest jednak więcej. Do płatności bezpośrednich należą m.in. płatność dla młodych rolników, płatności związane z produkcją przyznawane do zwierząt i upraw, a także system płatności dla małych gospodarstw.

Stawki wszystkich typów płatności są dostępne na stronie Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa.