Tytoń w Polsce będzie zakazany? To spekulacje

„Jest plan kroczącego zakazu uprawy tytoniu. Czarne chmury nad plantatorami” – alarmuje „Rzeczpospolita”. Chodzi o propozycje Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), wśród których ma znajdować się m.in. zakaz uprawy tytoniu, jego produkcji i sprzedaży, czy podniesienie podatków na wyroby tytoniowe. Zmiany te ma rzekomo popierać Komisja Europejska.

Portal „Rzeczpospolita” oparł swój tekst na nieoficjalnych informacjach, do których dotarł autor artykułu, jak i na obawach wyrażonych przez przedstawicieli polskiej branży tytoniowej. Dziennikarz nawiązuje do nadchodzącego 10. szczytu Ramowej Konwencji Światowej Organizacji Zdrowia o Ograniczeniu Użycia Tytoniu, który odbędzie się w Panamie między 20 a 25 listopada.

Sygnatariuszami umowy jest 168 podmiotów, w tym Polska i Unia Europejska. Czy podczas tego wydarzenia będzie dyskutowana możliwość zakazu uprawy tytoniu? Sprawdźmy.

W raportach znalazły się wyłącznie rekomendacje

Zgodnie z agendą szczytu jedna z części spotkania skupia się na wdrażaniu przez strony umowy zapisów art. 9 i 10 konwencji. Dotyczą one przepisów składu wyrobów tytoniowych oraz regulacji na temat informacji jawnych o wyrobach tytoniowych. W celu omówienia dotychczasowych postępów przygotowano raport.

Poza tym w raporcie znalazł się szereg rekomendacji z zakresu polityki antytytoniowej. Wśród z nich uwzględniono sugestie dotyczące wdrażania przez państwa inicjatyw mających na celu ograniczenie stosowania e-papierosów przez dzieci i młodzież (pkt. 22), w tym wprowadzenia zakazu używania papierosów elektronicznych przez nieletnich (pkt. 69).

Na potrzeby konferencji opracowano również raport na temat wyzwań związanych z klasyfikacją nowych wyrobów tytoniowych. Chodzi głównie o wspomniane już e-papierosy, ale też o podgrzewane wyroby tytoniowe. 

W odniesieniu do art. 6 konwencji zaproponowano, aby sygnatariusze opodatkowali podgrzewane wyroby tytoniowe na takich samych zasadach jak klasyczne papierosy (pkt. 21). Co do zasady zasugerowano, aby państwa rozważyły uregulowanie podgrzewanych wyrobów tytoniowych i ich pokrewnych na wzór klasycznych wyrobów tytoniowych (pkt. 16).

Bryłka: branża tytoniowa ważnym komponentem gospodarki

Nadchodzący szczyt został sensacyjnie przedstawiony również przez portal Świarolnika.info. „Branża tytoniowa poważnie zagrożona! Przez pomysły WHO i KE stracimy miliardy złotych” – krzyczał tytuł jednego z artykułów. 

W podobnym tonie wypowiedziała się Anna Bryłka podczas jednej z debat przedwyborczych Polsatu i Interii. Kandydatka na posłankę przestrzegała, że WHO i UE dążą do wprowadzenia zakazu uprawy tytoniu. Ten z kolei mógłby odbić się negatywnie na polskiej gospodarce.

O ile to fakt, że Polska jest jednym z największych eksporterów tytoniu w UE, to alarmujące wiadomości wydają się nieuzasadnione. Jak wykazaliśmy, żadne wiążące decyzje na poziomie międzynarodowym nie zapadły.

Tytoń odpowiada za 1/10 eksportu artykułów rolno-spożywczych

Przy okazji doniesień o rzekomym zbliżającym się zakazie uprawy tytoniu podaje się też informacje dotyczące tego, ile ta branża znaczy dla Polski. W 2022 roku wartość polskiego eksportu rolno-spożywczego wynosiła 47,6 mld euro. Sprzedaż za granicę tytoniu i wyrobów tytoniowych osiągnęła 4,3 mld euro. Ta grupa produktów stanowiła więc 9 proc. eksportu rolno-spożywczego.

Tylko dwie grupy towarowe mogły pochwalić się lepszym rezultatem. Chodzi o mięso, przetwory mięsne i żywiec oraz ziarno zbóż i jego przetwory. Co więcej, według najnowszych danych za okres styczeń–lipiec 2023 roku udział wyrobów tytoniowych w strukturze towarowej eksportu artykułów rolno-spożywczych wynosi 11 proc.

W ciągu siedmiu miesięcy sprzedano wyroby tytoniowe o wartości 3,1 mld euro.

Polska wśród liderów w UE

Okazuje się, że Polska należy do państw, które przewodzą w produkcji tytoniu. Eurostat informuje, że tytoń w 2018 roku uprawiało 12 państw UE. 8 krajów odpowiadało za 99 proc. produkcji, a Polska znalazła się wśród nich na trzecim miejscu.

Z kolei raport Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych wskazuje, że w 2019 roku Polska była drugim największym producentem tytoniu w UE. Wówczas nad Wisłą wyprodukowano 213 mld sztuk papierosów, z czego 80 proc. z przeznaczeniem na eksport. Zdecydowana większość eksportu (93 proc.) trafiała do partnerów z UE (s. 42).

Natomiast w 2022 roku znaleźliśmy się na pierwszym miejscu pod względem wartości eksportu papierosów – wynika z danych zebranych przez ONZ. Gdyby jednak uwzględnić eksport wszystkich wyrobów tytoniowych, wówczas spadamy na szóstą pozycję.

600 tys. osób związanych z sektorem tytoniowym

W przypadku danych dotyczących liczby pracowników sektora tytoniowego dysponujemy starszymi statystykami. Według szacunków Centrum Analiz Społeczno-Ekonomicznych w 2019 roku częściowo lub całkowicie z branżą tytoniową można było powiązać pracę 600 tys. osób. Chodzi o osoby zaangażowane w proces uprawy tytoniu, jego produkcji i dystrybucji.

Ta sama instytucja wyliczyła, że w 2019 roku całkowite dochody podatkowe budżetu państwa z tytułu produkcji i sprzedaży wyrobów tytoniowych wyniosły 28,7 mld zł, z czego 21,7 mld zł to akcyza. Dzisiaj ta kwota może być większa. Najwyższa Izba Kontroli podaje, że sama akcyza od wyrobów tytoniowych w 2022 roku to wpływy rzędu 25,6 mld zł (s. 125).