Wawer krytycznie o rządzie Tuska. Chodzi o fundusz covidowy

Michał Wawer, poseł Konfederacji, opublikował na swoim koncie na portalu X wpis, w którym przedstawił zestawienie finansowe funduszu covidowego.

Rząd Donalda Tuska w ustawie budżetowej zaplanował wpłatę ponad 28 miliardów złotych do… Funduszu Covidowego.

Minister Domański powie: „no tak, musimy przecież spłacić długi zaciągnięte przez ten fundusz za czasów Morawieckiego”.

To prawda, muszą. Problem jednak w tym, że… pic.twitter.com/0DoTtBs5Nz

— Michał Wawer (@MichalWawer) October 10, 2024

Polityk stwierdził, że rząd w ustawie budżetowej zaplanował wpłatę 28 miliardów zł na rzecz tego funduszu. Napisał, że w przyszłym roku z tego tytułu zostanie zaciągnięty nowy dług w wysokości 55 miliardów zł, z czego 26 miliardów będzie przeznaczonych na zadania zlecane przez ministrów. 

Poseł podkreślił, że fundusz nie jest wliczany do długu publicznego. Uznał, że „dla każdego przytomnego człowieka jest oczywiste, że stanowi integralną część budżetu i część długu”.

Stwierdził, że po zakończeniu pandemii COVID-19 fundusz nadal jest „gigantyczną prywatną skarbonką premiera pełną publicznych pieniędzy”. Dodał także, że Fundusz Przeciwdziałania COVID-19 pozostaje poza kontrolą  parlamentarną.

Fundusz covidowy utrzymany

25 września 2024 roku Rada Ministrów wprowadziła zmiany do przyjętego miesiąc wcześniej projektu ustawy budżetowej na rok 2025. W nowej wersji projektu uwzględniono wsparcie na rzecz poszkodowanych w powodzi. 

W projekcie, który następnie przekazano do Sejmu, zapisano także przeznaczenie środków na Fundusz Przeciwdziałania COVID-19. 

Z danych zawartych w dokumencie „Fundusz Przeciwdziałania COVID-19. Zmiana nr 1 Planu finansowego na 2025 r.” wynika, że fundusz ma otrzymać w 2025 roku 28,5 mld zł z budżetu państwa. Ta informacja znajduje potwierdzenie również w załączniku do projektu ustawy (załącznik 2, część 83, poz. 57).

Dodatkowo Fundusz pozyska 25,6 mld zł z wpływów z emisji obligacji. Na pozostałe planowane źródła finansowania składają się m.in. odsetki od środków funduszu czy zasilenia z Turystycznego Funduszu Zwrotów (s. 2).

Oznacza to, że finansowanie dłużne stanowić będzie w 2025 roku do 26 mld zł (s. 2). Te środki zostaną pozyskane w ramach emisji obligacji na rzecz funduszu. Poseł w swoim wpisie przytoczył dane pochodzące z nieaktualnego planu finansowania. Według pierwotnych założeń zadłużenie miało wynosić 55 mld zł.

Rozszerzenie zadań funduszu

Bank Gospodarstwa Krajowego, pełniący rolę operatora Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, informuje, że środki przeznaczane są na:

• finansowanie lub dofinansowanie realizacji zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19,
• zwrot wydatków poniesionych na realizację zadań związanych z przeciwdziałaniem COVID-19.

W 2022 roku zakres zadań funduszu został rozszerzony (s. 7). W związku z przyjęciem m.in. ustawy o dodatku węglowym (art. 19) czy ustawy wprowadzającej rekompensaty dla przedsiębiorstw energetycznych (art. 28) środki z funduszu mogą być przeznaczone także na inne cele. 

Zaskakujące wydatki ze środków funduszu covidowego

Na podstawie nowelizacji ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych i wywołanych nimi sytuacji kryzysowych oraz na podstawie niektórych innych ustaw w następnych latach utworzono dwa programy: Rządowy Fundusz Polski Ład: Program Inwestycji Strategicznych w 2021 roku i Rządowy Program Odbudowy Zabytków (1, 2). 

Zapisy tych ustaw wynikają z założenia przyjętego przez rząd Prawa i Sprawiedliwości, który uznał, że np. budowa lub modernizacja infrastruktury drogowej czy wodno-kanalizacyjnej (par. 3 ust. 1) oraz finansowanie prac konserwatorskich przy zabytkach wpisanych do rejestru zabytków (par. 3 ust. 2 pkt 1) są zadaniami inwestycyjnymi, mającymi na celu przeciwdziałanie COVID-19 (par. 1 ust. 3)

Wydatki funduszu w 2025 roku

Wśród planowanych wydatków ze środków funduszu w 2025 roku pozycję najhojniej finansowaną stanowi obsługa obligacji. Na to zadanie przeznaczone zostanie 28,5 mld zł. 

Niewiele mniej, bo 25,9 mld zł, stanowić będą wydatki na zadania realizowane przez poszczególnych ministrów oraz przez Szefa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (s. 3). Są to cele wymienione w ustawie (art. 65 ust. 4) i w obu wspomnianych programach (par. 3) (par. 3).

NIK: fundusz covidowy poza kontrolą parlamentu

We wrześniu 2023 roku Najwyższa Izba Kontroli (NIK) opublikowała raport z kontroli poświęconej walce z pandemią COVID-19. Jej celem było ustalenie, czy w ramach podjętych działań efektywnie wykorzystano środki pieniężne (s. 7).

W komentarzu dla portalu prawo.pl dr Marcin Mrowiec, główny ekonomista Grant Thornton oraz ekspert Business Centre Club, podkreślił, że wydatki są ukryte w funduszach, które mają różne polityki informacyjne. Oznacza to, że często publikują swoje plany i sprawozdania finansowe z dużym opóźnieniem. „Obraz finansów państwa pozostaje więc cały czas rozmyty” – zaznaczył ekspert.

NIK stwierdziła, że ze względu na bardzo ogólne sformułowanie przepisów ustawy tworzącej ten fundusz, stał się on narzędziem do finansowania dowolnego zakresu zadań (s. 7). Nieprawidłowości stwierdzone w trakcie kontroli wskazały na nieefektywne zarządzanie środkami i nierzetelne przygotowanie planu finansowego funduszu (s. 28-29).