Krzysztof Czabański odwołany z Rady Mediów Narodowych

11 października 2024 roku Sejm przyjął uchwałę o odwołaniu z Rady Mediów Narodowych jej szefa, byłego posła PiS, Krzysztofa Czabańskiego. Za odwołaniem głosowali posłowie Koalicji Obywatelskiej, Polski 2050, PSL-u, Lewicy oraz Konfederacji. Przeciwko byli posłowie Prawa i Sprawiedliwości oraz Kukiz’15. Stosunek głosów wyniósł 257 za do 183 przeciw.

Posłowie w uzasadnieniu wniosku wskazywali (s. 3), że Krzysztof Czabański, zasiadając w radzie Instytutu im. Lecha Kaczyńskiego, naruszył art. 5 ust. 3 ustawy o Radzie Mediów Narodowych:

Powiązania Instytutu im. Lecha Kaczyńskiego

Wnioskodawcy argumentowali, że Instytut im. Lecha Kaczyńskiego ma powiązania kapitałowe z „podmiotami, będącymi dostawcami usług medialnych” (s. 11). Według przedstawionych dokumentów fundacja jest większościowym udziałowcem spółek Srebrna-Media Sp. z o.o. oraz Srebrna Sp. z o.o. 

Spółka Srebrna Sp. z o.o. posiada natomiast udziały w spółkach, które są wydawcami m.in. „Gazety Polskiej Codziennie” (Forum S.A.) czy portalu niezalezna.pl (Słowo Niezależne Sp. z o.o.). Powiązania między Instytutem im. Lecha Kaczyńskiego a wydawcami mediów autorzy projektu uchwały przedstawili na poniższym schemacie (s. 10).

Grafika dołączona do wniosku o odwołanie Krzysztofa Czabańskiego z Rady Mediów Narodowych. Źródło: sejm.gov.pl

Pierwszy krok na drodze do likwidacji?

Przed głosowaniem Maciej Wróbel, przewodniczący sejmowej podkomisji stałej do spraw mediów i polityki audiowizualnej, zapowiadał w programie Gość Poranka w TVP Info, że w przyszłości Rada Mediów Narodowych może zostać zlikwidowana [czas nagrania: 02:58]. 

Poseł Wróbel przekonywał, że Rada Mediów Narodowych obecnie już niewiele robi. Argumentował, że w 2023 roku spotkała się „17 razy, kosztowała podatników prawie 1,3 mln zł i dokonywała jedynie zmian w mediach publicznych” [czas nagrania: 02:27].

Wynagrodzenia to największa część wydatków rady

Według informacji o działalności przedstawionej przez RMN w 2023 roku jej działanie kosztowało 1,3712 mln zł (s. 17).

Zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy o RMN koszty jej funkcjonowania są pokrywane z części budżetu państwa, którą dysponuje Kancelaria Sejmu. Wydatki obejmują m.in. wynagrodzenie członków (zgodnie z art. 3 ustawy to pięć osób) oraz pracowników Kancelarii, którzy obsługują radę (zgodnie z informacją dotyczącą 2023 roku – trzy osoby zatrudnione na cały etat). 

Wynagrodzenia członków stanowiły w 2023 roku 39 proc. całkowitych wydatków RMN (ponad 0,5 mln zł), a wynagrodzenia pracowników – 35 proc. (niecałe 0,5 mln zł). Trzecim co do wielkości punktem budżetu był czynsz – 19 proc. wydatków (ponad 0,25 mln zł).

Wzrost kosztów Rady Mediów Narodowych

Wydatki poniesione przez RMN w 2023 roku były najwyższe od początku jej działalności. Wzrost spowodowała wyższa kwota przeznaczona na wynagrodzenia członków Rady oraz pracowników Kancelarii Sejmu. 

Według ustawy (art. 14. pkt. 1) członek Rady Mediów Narodowych otrzymuje miesięczne wynagrodzenie w wysokości obliczanego przez GUS przeciętnego wynagrodzenia, a przewodniczący – jego półtorakrotność. W IV kwartale 2023 roku przeciętne wynagrodzenie wynosiło 7540,36 zł i było wyższe względem I kwartału o 416,10 zł.

W II kwartale 2024 roku wynagrodzenie członka Rady powinno wynosić 8038,41 zł, a jej przewodniczącego – 12 057,615 zł. Dla porównania, uposażenie poselskie wynosi 12 826,64 zł brutto.

Czym zajmuje się Rada Mediów Narodowych?

Rada Mediów Narodowych od 2016 roku powołuje i odwołuje zarządy i rady nadzorcze (w tym prezesów) Polskiej Agencji Prasowej oraz jednostek publicznej radiofonii i telewizji (art. 2 ustawy o RMN), czyli Telewizji Polskiej, Polskiego Radia i spółek radiofonii regionalnej (art. 26 ustawy o RTV).

Według informacji dotyczących roku 2023 Rada spotkała się 17 razy (tak jak mówił poseł Maciej Wróbel) i przyjęła 30 uchwał. Ponad połowa z nich (17) wprowadzała zmiany zarządach, radach nadzorczych i radach programowych mediów publicznych. Wśród pozostałych uchwał znajdziemy m.in.:

• zajęcie stanowiska „w sprawie agresji wobec mediów publicznych” wyrażające stanowczy protest wobec działań polityków opozycji oraz „zaangażowanych po ich stronie mediów” z marca 2023 roku;
• objęcie patronatem Ogólnopolskiego Konkursu Reportażystów „Melchiory 2023” organizowanego przez Studio Reportażu i Dokumentu Polskiego Radia;
• określenie minimalnego udziału audycji regionalnych w ramach programów ogólnokrajowych;
• wyrażenie zgody na zmiany w statutach spółek medialnych precyzujące zasady związane z ich potencjalną likwidacją;
• zajęcie stanowiska w sprawie „bezprawnych działań Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego” w grudniu 2023 roku.

Łącznie w sprawie zmian w mediach zapowiadanych lub dokonywanych przez obecny rząd i większość sejmową Rada Mediów Narodowych przyjęła w 2023 roku osiem uchwał.

Od lutego 2023 roku Rada spotykała się raz w miesiącu. W grudniu posiedzeń odbyło się natomiast siedem, wszystkie dotyczyły zmian w mediach publicznych po zaprzysiężeniu nowego rządu (s. 11–15).

Co w tym czasie robiła Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji?

Przed Radą Mediów Narodowych o składzie organów mediów publicznych decydowała Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji. Według obecnej większości parlamentarnej KRRiT powinna wciąż mieć taką władzę. Politycy powołują się przy tym na art. 213 Konstytucji RP oraz na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 13 grudnia 2016 roku.

KRRiT ciągle działa. Zgodnie z ustawą o radiofonii i telewizji m.in. przyznaje koncesje na rozpowszechnianie programów i ustala wysokość opłat abonamentowych (art. 6 ust. 2). W jej skład wchodzi pięciu członków (art. 7 ust. 1). W 2023 roku KRRiT podjęła 337 uchwał na 25 posiedzeniach, a także przygotowała dziewięć rozporządzeń oraz dziewięć opinii do projektów ustaw.

Przewodniczący KRRRiT wydał ponad 30 tys. decyzji administracyjnych. Uchwały i decyzje dotyczyły głównie spraw związanych z koncesją na nadawanie programów i abonamentu (s. 20). Na realizację swoich zadań KRRiT przeznaczyła ponad 64 mln zł (s. 24).

Rada Mediów Narodowych a nowa ustawa medialna

19 października 2023 roku Bartłomiej Sienkiewicz, minister kultury i dziedzictwa narodowego, odwołał dotychczasowych prezesów oraz rady nadzorcze Telewizji Polskiej, Polskiego Radia i Polskiej Agencji Prasowej, a 27 grudnia zdecydował o postawieniu ich w stan likwidacji. Obie decyzje podjął z pominięciem Rady Mediów Narodowych. Przebieg tych zmian opisujemy szczegółowo w innym tekście.

7 maja 2024 wszedł w życie Europejski akt o wolności mediów, który reguluje zasady działania europejskiego rynku medialnego. Jego wdrożenie ma jednocześnie unormować spór kompetencyjny dotyczący mediów publicznych. 

Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego przedstawiło założenia nowej ustawy medialnej oraz ogłosiło konsultacje społeczne projektu, które zakończyły się 23 września.

Resort zaproponował wprowadzenie mechanizmów, które mają zwiększyć niezależność Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji oraz rozszerzyć jej kompetencje. W konsekwencji tych zmian planowane jest zlikwidowanie Rady Mediów Narodowych. W październiku ma zostać opublikowany raport z przeprowadzonych konsultacji.