Kontekst wypowiedzi

Barbara Socha, Pełnomocnik Rządu do spraw Polityki Demograficznej, gościła 18 czerwca w programie „Gość Wydarzeń” na antenie Polsat News. Rozmowa dotyczyła projektu Strategii Demograficznej 2040. Program ten ma na celu ograniczenie spadku dzietności i likwidację barier zniechęcających Polaków do zakładania rodzin. Jednym z celów strategii jest zwiększenie stabilności pracy.

Strategia Demograficzna 2040 zakłada także wprowadzenie ochrony przed zwolnieniem dla obojga rodziców (obecnie z takiej ochrony korzysta matka). Zmiany mają objąć:

• rozszerzenie przepisu i objęcie matek ochroną przez okres do roku po powrocie do pracy z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego (niezależnie od wymiaru czasu pracy),
• wprowadzenie ochrony dla ojców w ciągu 1. roku życia dziecka, w przypadku małżeństw ta ochrona obowiązywałaby od momentu zajścia żony w ciążę,
• wprowadzenie obowiązku poinformowania pracownika o uprawnieniach związanych z rodzicielstwem przy podpisaniu umowy o pracę.

Program przewiduje ponadto rozwiązania zwiększające elastyczność pracy. Wśród nich znalazły się:

• gwarancja elastycznej pracy dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4 (praca zdalna, praca hybrydowa lub elastyczny czas pracy) – wybór będzie uzależniony od charakteru wykonywanej pracy oraz dokonywany w oparciu o porozumienie pracodawcy z pracownikiem,
• gwarancja pracy w zmniejszonym wymiarze godzin dla kobiet w ciąży oraz rodziców dzieci do lat 4, poszerzona o zapis, że pracodawca nie może dyskryminować pracownika ze względu na wymiar czasu pracy poprzez wykluczenie go z przywilejów pracowniczych,
• gwarancja, że różne elastyczne formy mogą być stosowane równocześnie, w zależności od charakteru wykonywanej pracy (dokonany w formie porozumienia pracodawcy z pracownikiem).

Ile kobiet pracuje na czas określony?

Dane, o których mówiła Barbara Socha, pochodzą z raportu Głównego Urzędu Statystycznego z 2018 roku, zatytułowanego „Kobiety i mężczyźni na rynku pracy”. Takie raporty są wydawane co dwa lata, jednak wersja z roku 2020 nie jest jeszcze dostępna. W publikacji odnajdujemy tabelę dotyczącą udziału pracujących na podstawie umowy na czas określony w ogólnej liczbie pracowników najemnych według płci i wieku. Dane pochodzą z czwartego kwartału 2017 roku, więc nie są one aktualne.

Najwięcej osób zatrudnionych na umowę na czas określony jest w grupie wiekowej 15-24 lata. Odsetek kobiet jest również w tym przypadku większy niż wśród mężczyzn (65 proc. do 58 proc.). Wraz z wiekiem udział pracujących na podstawie umowy na czas określony w ogólnej liczbie pracowników spada. W przypadku kobiet w wieku 35-44 lata odsetek ten wynosi około 17 proc., a w przypadku mężczyzn – około 15 proc. W grupach 45-54 oraz 55-64 lata udział kobiet i mężczyzn jest bardzo zbliżony i stosunkowo niski – we wszystkich przedziałach wiekowych wynosi on około 11 proc.

Ponowny wzrost następuje wśród pracowników po 65 roku życia. W grupie tej ujawnia się również kolejna dysproporcja, jeśli chodzi o odsetek zatrudnionych na umowę na czas określony kobiet i mężczyzn. Wśród tych pierwszych wskaźnik sięga 20 proc. Natomiast mężczyźni po 65 roku życia, których forma zatrudnienia to umowa na czas określony, stanowią około 15 proc.

Według danych Eurostatu w czwartym kwartale 2020 roku odsetek kobiet w wieku 15-64 lata zatrudnionych na umowie tymczasowej wyniósł w Polsce 18,3 proc. (17 proc. dla mężczyzn). Wśród Polek po 25, a przed 54 rokiem życia wskaźnik ten był równy 16,8 proc. (15 proc. dla mężczyzn). Średnia dla 27 państw członkowskich Unii Europejskiej wyniosła dla kobiet odpowiednio: 14 proc. i 12,4 proc., a dla mężczyzn: 12,6 proc. i 10,5 proc.

Aktywność zawodowa Polek

Na tle państw Unii Europejskiej wskaźnik zatrudnienia kobiet w Polsce jest jednym z najniższych. Według danych Eurostatu w 2020 roku w naszym kraju aktywnych zawodowo było 65,7 proc. kobiet, co stanowi szósty najniższy wynik. Z roku na rok następuje jednak pod tym względem poprawa – jeszcze w 2012 roku wskaźnik zatrudnienia wśród Polek wynosił 57,5 proc. Wynik 60 proc. po raz pierwszy został przekroczony przez nasz kraj w 2015 roku (60,9 proc.).

Z raportu „Jak zwiększyć aktywność zawodową kobiet w Polsce”, wydanego w 2020 roku przed Instytut Badań Strukturalnych, możemy dowiedzieć się, że odsetek kobiet w wieku 25-49 lat deklarujących możliwość korzystania z elastycznego czasu pracy z powodu obowiązków opiekuńczych jest w Polsce najniższy w UE. Największe utrudnienia w łączeniu obowiązków zawodowych z opieką nad dziećmi to dla Polek długi czas pracy i jej wyczerpujący charakter. Ważne jest to, że łączenie pracy z życiem rodzinnym jest szczególnie trudne dla mieszkanek małych miast i obszarów wiejskich (rzadziej mają one możliwość elastycznego decydowania o czasie pracy – tylko 10 proc. kobiet z małych miast i 7 proc. z obszarów wiejskich, w porównaniu do 16 proc. z dużych miast)