Kontekst wypowiedzi

Szymon Hołownia 28 maja podczas swojego piątkowego spotkania z fanami na Facebooku (na żywo) poruszył istotny temat zdrowia psychicznego dzieci i młodzieży w aspekcie negatywnych skutków nauki zdalnej i pandemii koronawirusa. Zwrócił uwagę, że w ubiegłym roku zanotowaliśmy wzrost skutecznych prób samobójczych w tej grupie wiekowej, co jego zdaniem jest niedopuszczalne, a winne tej sytuacji jest państwo. Szymon Hołownia sugeruje, że dla powstrzymania tego trendu konieczne będą instytucjonalne reformy, m.in. ułatwienie dostępu do lekarzy specjalistów i psychiatrów, a także rozbudowanie sieci telefonów zaufania.

Próby samobójcze zakończone zgonem w 2020 roku

Statystyki dotyczące prób samobójczych w Polsce w poszczególnych latach możemy znaleźć na stronie Policji, która dokumentuje wszystkie przypadki, starając się zbierać również dane dotyczące wieku, płci, stanu cywilnego, wykształcenia, sposobu popełnienia samobójstwa, jak i powodu targnięcia się na swoje życie. Oprócz tego statystyki są oczywiście posegregowane według lat, więc możemy łatwo porównać sytuację z roku 2020 z poprzednimi okresami.

Na początku warto wprowadzić istotne rozróżnienie, co również zaznaczył sam Hołownia – próby samobójcze dzielimy na próby podjęte oraz próby zakończone zgonem (czyli skuteczne). W pierwszym przypadku mówimy o sytuacjach, gdy udało się uratować osobę przed śmiercią, a tym samym próba nie była skuteczna. W przypadku tej analizy mówimy o drugiej sytuacji, czyli takiej, gdy próba samobójcza doprowadziła do śmierci. Warto przypomnieć, że kwestia tego rozróżnienia pojawiła się już na łamach naszego portalu przy okazji analizy wypowiedzi Rafała Trzaskowskiego.

Gdy spojrzymy na dane za rok 2020, dowiemy się, że prób samobójczych zakończonych zgonem odnotowano w całej Polsce 5 165. Interesują nas jednak przypadki dzieci i młodzieży, dlatego powinniśmy spojrzeć na grupy wiekowe poniżej 18. roku życia. Policyjne statystyki dzielą młode osoby na trzy grupy:

• w grupie wiekowej 0-6 lat odnotowano 0 prób samobójczych,
• w grupie wiekowej 7-12 lat odnotowano 1 skuteczną próbę samobójczą – przypadek odnotowano na Komendzie Wojewódzkiej Policji w Radomiu,
• w grupie wiekowej 13-18 lat odnotowano 106 skutecznych prób samobójczych.

Oznacza to, że Szymon Hołownia przytoczył bliskie prawdzie statystyki, gdy mówił o prawie 120 skutecznych próbach samobójczych. Faktycznie, w ubiegłym roku aż 107 osób mających mniej niż 18 lat odebrało sobie życie. Większość z nich była w grupie wiekowej 13-18 lat, a jedno z dzieci, które podjęły próbę zakończoną zgonem, było poniżej 12 roku życia. 

Możemy się również zgodzić ze słowami polityka o wzroście prób samobójczych. W porównaniu do roku 2019 (98 prób zakończonych zgonem) i 2018 (97 prób zakończonych zgonem) w ubiegłym roku odnotowano więcej prób skutecznych – aż 107, czyli ok. 10 więcej. Natomiast trzy lata temu (w 2017 roku) prób samobójczych wśród młodzieży było więcej – dokładnie 116.

Warto odnotować, że inne statystyki przytoczyła w marcu na swojej stronie „Rzeczpospolita”. Powołując się na dane z Komendy Głównej Policji, informowała o liczbie 116 skutecznych prób samobójczych wśród dzieci i młodzieży w 2020 roku. Ponadto w artykule możemy przeczytać informację o ośmiolatku, który skutecznie odebrał sobie życie.

Próby samobójcze w 2020 roku

Jak wcześniej wspominaliśmy, rozróżniamy próby samobójcze oraz próby samobójcze zakończone zgonem. Warto również sprawdzić, jak wyglądały statystyki tych pierwszych przypadków w 2020 roku. Tego również możemy dowiedzieć się z oficjalnych statystyk udostępnionych przez polską Policję. W ubiegłym roku w Polsce takich prób odnotowano łącznie 12 013, natomiast wśród dzieci i młodzieży poniżej 18 roku życia było ich 843 (0 w grupie wiekowej 0-6 lat, 29 w grupie wiekowej 7-12 lat oraz 814 w grupie wiekowej 13-18 lat). Porównując powyższe dane z sytuacją z roku poprzedniego, zauważymy, że w 2019 takich nieskutecznych prób odnotowano u młodych Polaków 951 (0 w grupie wiekowej 0-6 lat, 46 w grupie wiekowej 7-12 lat i 905 w grupie wiekowej 13-18 lat).

Oznacza to, że – w porównaniu z rokiem 2019 – w roku 2020 doszło do mniejszej ilości prób samobójczych, lecz niestety więcej z nich zakończyło się zgonem. Jednak sytuacja wciąż jest gorsza niż w roku 2018 (772 próby samobójcze) czy 2017 (730 prób).

Problemy z psychiatrią dziecięcą w Polsce

Szymon Hołownia podczas swojej transmisji wspomniał, że winę za wzrost ilości skutecznych samobójstw może ponosić kiepska infrastruktura i brak dostępu do lekarzy specjalistów czy psychiatrów dziecięcych. Temat ten pojawiał się już na łamach naszego portalu, między innymi w analizie wypowiedzi Gabrieli Morawskiej-Staneckiej oraz w analizie wypowiedzi Mateusza Morawieckiego. Raportowaliśmy wtedy, że w Polsce pracuje zaledwie 465 lekarzy specjalizujących się w psychiatrii dzieci i młodzieży, a w ciągu pięciu ostatnich lat przybyło zaledwie 91 nowych specjalistów w tej dziedzinie.

Warto również zwrócić uwagę na zapotrzebowanie na tego rodzaju lekarzy-specjalistów wśród młodych Polaków, o czym pisaliśmy przy okazji analizy wypowiedzi Michała Urbaniaka. Zgodnie z raportem Najwyższej Izby Kontroli w roku 2019 ok. 630 tys. dzieci i młodzieży wymagało pomocy psychologicznej lub psychiatrycznej – jest to aż 9 proc. populacji poniżej 18 roku życia.

Nauka zdalna i pandemia koronawirusa również mogły przyczynić się do pogorszenia zdrowia psychicznego młodych Polaków. W wydanym 9 października 2020 roku raporcie „Edukacja zdalna: co stało się z uczniami, ich rodzicami i nauczycielami?” możemy dowiedzieć się, że izolacja w domu (z powodu pandemii) źle wpłynęła aż na 10 proc. ankietowanych uczniów, u których stwierdzono ponadto wyraźne symptomy stanów depresyjnych. Blisko co piąty uczeń zgłaszał utratę energii, a trudność w zasypaniu przynajmniej raz miało 60 proc. ankietowanej młodzieży.