Edukacja 
Ekologia 
Energetyka 
Fact-checking 
Klimat 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
5 min czytania
Sprawdzamy wypowiedzi polityków i osób publicznych pojawiające się w przestrzeni medialnej i internetowej. Wybieramy wypowiedzi istotne dla debaty publicznej, weryfikujemy zawarte w nich informacje i przydzielamy jedną z pięciu kategorii ocen.
5 min czytania
Ten artykuł ma więcej niż 3 lata. Niektóre dane mogą być nieaktualne. Sprawdź, jak zmieniała się metodologia i artykuły w Demagogu.
Ilu RPO pełniło swoją funkcję po upływie kadencji?
Ten artykuł ma więcej niż 3 lata. Niektóre dane mogą być nieaktualne. Sprawdź, jak zmieniała się metodologia i artykuły w Demagogu.
Ilu RPO pełniło swoją funkcję po upływie kadencji?
Ten przepis, który dzisiaj został uznany za niekonstytucyjny, funkcjonował z powodzeniem przez 30 lat. Na jego podstawie swoją funkcję, po zakończeniu kadencji, pełniło czterech Rzeczników Praw Obywatelskich, w tym profesor Andrzej Zoll, można powiedzieć dość długo po zakończeniu swojej kadencji.
Prawda
Wypowiedź uznajemy za zgodną z prawdą, gdy:
- istnieją dwa wiarygodne i niezależne źródła (lub jedno, jeśli jest jedynym adekwatnym z punktu widzenia kontekstu wypowiedzi) potwierdzające zawartą w wypowiedzi informację,
- zawiera najbardziej aktualne dane istniejące w chwili wypowiedzi,
- dane użyte są zgodnie ze swoim pierwotnym kontekstem.
Prawda
Wypowiedź uznajemy za zgodną z prawdą, gdy:
- istnieją dwa wiarygodne i niezależne źródła (lub jedno, jeśli jest jedynym adekwatnym z punktu widzenia kontekstu wypowiedzi) potwierdzające zawartą w wypowiedzi informację,
- zawiera najbardziej aktualne dane istniejące w chwili wypowiedzi,
- dane użyte są zgodnie ze swoim pierwotnym kontekstem.
- Przez prawie 30 lat, w ramach ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich, obowiązywał zapis pozwalający pełnić takiej osobie swoją funkcję pomimo upływu kadencji – aż do czasu wyznaczenia nowego Rzecznika.
- Już kilkukrotnie mieliśmy do czynienia z taką sytuacją w polskiej historii. Swoją funkcję po upływie kadencji pełnili: prof. dr hab. Ewa Łętowska, prof. dr hab. Tadeusz Zieliński, prof. dr hab. Adam Zieliński, prof. dr hab. Andrzej Zoll, dr hab. Irena Lipowicz. Ponadto obecny RPO Adam Bodnar także pracuje, pomimo zakończenia kadencji we wrześniu 2020 roku.
- Można powiedzieć, że prof. Andrzej Zoll pełnił swoją funkcję jeszcze długo po upływie kadencji, bo aż 7 miesięcy.
- Nawet więcej niż czterech Rzeczników Praw Obywatelskich pełniło swoją funkcję po zakończeniu kadencji, jednak to tylko potwierdza tezę Szymona Hołowni o funkcjonowaniu tego przepisu, więc jego wypowiedź uznajemy za prawdę.
Kontekst wypowiedzi
Podczas konferencji w Sejmie, w dniu opublikowania najnowszego wyroku Trybunału Konstytucyjnego, Szymon Hołownia oraz parlamentarzyści koła parlamentarnego Polska 2050 odnieśli się do postanowień w sprawie ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Lider Stowarzyszenia usprawiedliwiał zasadność sprawowania funkcji przez dotychczasowego Rzecznika do czasu wyboru nowego, odwołując się do precedensów, do których doszło podczas funkcjonowania tej instytucji przez ostatnie 30 lat. Dodatkowo, zdaniem Hołowni, przepis przedłużający kadencję Rzecznika do czasu wybrania nowego, był często wykorzystywany w historii III RP.
Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego
Trybunał Konstytucyjny w dniu 15 kwietnia, po zbadaniu wniosku grupy posłów, orzekł, że zapis ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich pozwalający Rzecznikowi pełnić swoją funkcję po wygaśnięciu mandatu jest niezgodny z Konstytucją RP. Trybunał uzasadnił swoją decyzję, argumentując, że art. 3 ust. 6 ustawy, który brzmi: „Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego Rzecznika”, jest niezgodny z dwoma artykułami Konstytucji RP mówiącymi, że:
- „Organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa” (art. 7),
- „Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat” (art. 209 ust. 1).
Przepis pochodzący z ustawy o Rzeczniku, według orzeczenia TK, traci moc obowiązującą po trzech miesiącach od daty opublikowania, czyli od 15.04.2021 roku. Oznacza to, iż obecnie urzędujący na tym stanowisku Adam Bodnar (którego kadencja upłynęła we wrześniu) będzie musiał je opuścić w lipcu.
Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich
Warto przypomnieć, że funkcja RPO została powołana ustawą z 1987 roku. Ustawa była wielokrotnie nowelizowana, jednak zmiana kluczowa z perspektywy wypowiedzi Szymona Hołowni zawarta została w jednolitym tekście ustawy o Rzeczniku Praw Obywatelskich z roku 1991. W oryginalny tekście ustawy zapis o pełnieniu funkcji po zakończeniu kadencji nie został zawarty, jednak od roku 1991 jest to część ustawy. Zapis ten ma dokładnie 30 lat, co jest zgodne z wypowiedzią Szymona Hołowni.
Poprzedni Rzecznicy Praw Obywatelskich
Od czasu uchwalenia ustawy o RPO w 1987 roku funkcję tę sprawowało siedem osób. Czas pełnienia obowiązków liczymy od momentu ślubowania na stanowisko do dnia objęcia stanowiska przez następcę. Rzecznikami Praw Obywatelskich w Polsce byli:
- prof. dr hab. Ewa Łętowska (01.01.1988-13.02.1992)
- prof. dr hab. Tadeusz Zieliński (13.02.1992-8.05.1996)
- prof. dr hab. Adam Zieliński (08.05.1996-30.06.2000)
- prof. dr hab. Andrzej Zoll (30.06.2000–15.02.2006)
- dr Janusz Kochanowski (15.02.2006–10.04.2010)
- dr hab. Irena Lipowicz (21.07.2010–9.09.2015)
- dr hab. Adam Bodnar (09.09.2015-obecnie).
W ustawie z 1987 roku kadencja RPO ustalona została na cztery lata, natomiast po zmianach w ustawie z 2000 roku kadencja została przedłużona do lat pięciu. Analiza dokładnych okresów sprawowanie funkcji pozwala stwierdzić, że pięciu rzeczników, którzy zakończyli już swoje kadencje, pełniło funkcję przez jakiś czas po przewidzianym terminie. Przepis, który decyzją TK został uznany za niekonstytucyjny, nie miał zastosowania jedynie do kadencji Janusza Kochanowskiego, który zginął w katastrofie smoleńskiej. W przypadku Ewy Łętowskiej, Adama Zielińskiego oraz Ireny Lipowicz ten okres wynosił tylko 1,5 miesiąca, jednak Andrzej Zoll funkcję swoją sprawował aż 7,5 miesiąca po przewidzianym terminie.
Przedstawione dane pozwalają stwierdzić, że w historii istnienia tej instytucji aż pięciu rzeczników sprawowało funkcję po upływie przewidzianego terminu oraz że w przypadku Andrzeja Zolla okres ten był szczególnie długi. Jeśli weźmiemy pod uwagę także Adama Bodnara, który jeszcze nie opuścił stanowiska, to takich RPO było aż sześciu. Szymon Hołownia wskazał liczbę czterech rzeczników, jednak z uwagi na to, że dane tylko dobitniej potwierdzają tezę prezesa Stowarzyszenia Polska 2050 oraz z uwagi na prawdziwość pozostałych stwierdzeń, całość wypowiedzi uznajemy za prawdę.
Wspieraj niezależność!
Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.
Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci
Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej
Sprawdź!
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
