Wypowiedź Adama Bodnara uznajemy za manipulację, ponieważ przytacza on dane, które pochodzą z innego sondażu CBOS, w którym zbadano ocenę działalności instytucji publicznych w Polsce, a nie poziom zaufania do nich. Z marcowego badania CBOS wynika, że działalność RPO ocenia pozytywnie 47 proc. respondentów, a odmiennego zdania jest 13 proc. Z kolei najnowszy sondaż CBOS przedstawiający zaufanie obywateli do instytucji publicznych w Polsce wskazuje, że urząd RPO darzy zaufaniem 64 proc. badanych.

Wypowiedź

16 września w programie „Graffiti” emitowanym przez Polsat News gościł rzecznik praw obywatelskich Adam Bodnar. W rozmowie podsumował on swoją upływającą pięcioletnią kadencję. Rzecznik podkreślił istotną rolę tego urzędu w dbaniu o prawa i wolności obywateli Polski oraz wspomniał, że jest on darzony zaufaniem przez co najmniej 49 proc. Polaków.

Zaufanie do RPO

Adam Bodnar odwoływał się do regularnie przeprowadzanych sondaży Centrum Badania Opinii Społecznej. CBOS od osiemnastu lat bada zaufanie Polaków do różnych instytucji oraz urzędów istniejących w państwie i dzieli się wynikami tych sondaży w wydawanych co dwa lata komunikatach o zaufaniu społecznym. Najnowsze wyniki znajdują się w opublikowanym w kwietniu tego roku raporcie „Zaufanie Społeczne”.

Ankietowanym zadano w nim następujące pytanie: „Czy, ogólnie rzecz biorąc, ma Pan(i) zaufanie czy też nie ma Pan(i) zaufania do wymienionych instytucji?”. Chodziło m.in. o: NATO, policję, prezydenta, rząd, media i inne, w tym właśnie rzecznika praw obywatelskich. Respondenci nie tylko mieli możliwość ocenić, czy ufają lub nie danej instytucji, lecz także określić, jak duże jest to zaufanie. Wyniki dotyczące RPO rozłożyły się następująco:

• „Zdecydowanie mam zaufanie” – 17 proc.,
• „Raczej mam zaufanie” – 47 proc.,
• „Zdecydowanie nie mam zaufania” – 3 proc.,
• „Raczej nie mam zaufania” – 9 proc.

Zaufanie do rzecznika praw obywatelskich deklaruje zatem 64 proc. Polaków, a brak zaufania zgłasza 12 proc. osób. Warto dodać, że aż co czwarty ankietowany (24 proc.) nie był pewny swego zdania. Jak możemy zauważyć, poszczególne wartości rozkładają się nieco inaczej, niż opisał to Adam Bodnar. Rzecznik wspomniał, że zaufanie do jego urzędu wynosi 49 proc. – o 15 punktów proc. mniej niż w najnowszym sondażu CBOS. Różnica ta jest zbyt duża, aby mogła zmieścić się w marginesie błędu. Warto jednak pamiętać, że Bodnar nieznacznie pomylił się co do odsetka osób niemających zaufania do sprawowanego przez niego urzędu.

Jak zmieniało się zaufanie do RPO?

CBOS bada zaufanie do instytucji publicznych co dwa lata od 2002 roku, jednak pytanie związane z instytucją rzecznika praw obywatelskich zaczęło pojawiać się dopiero od roku 2006. W poniższej tabeli możemy zobaczyć, jak z biegiem czasu zmieniało się podejście Polaków w kwestii zaufania do poszczególnych urzędów.

Źródło: CBOS

Rzecznik praw obywatelskich cieszył się największym zaufaniem w roku 2006 (69 proc.). W dwóch kolejnych sondażach zaufanie do niego było już niższe (62 proc. w 2008 roku oraz 55 proc. w 2010 roku), po czym znów zaczęło wzrastać (60 proc. w 2012 roku i 63 proc. w 2016 roku). W roku 2018 zaufanie znów mocno spadło, osiągając tylko 54 proc. Jak widzimy, odsetek osób deklarujących zaufanie do instytucji rzecznika praw obywatelskich nigdy nie spadło poniżej 50 proc., a tym samym nigdy w sondażach CBOS nie mieliśmy do czynienia ze wspomnianym przez Bodnara zaufaniem na poziomie 49 proc.

Ponieważ w trakcie rozmowy na antenie Polsat News ustępujący rzecznik podsumowywał pięć lat swojej kadencji, możemy również przeanalizować jak (i czy w ogóle) zmieniał się odbiór jego urzędu. Adam Bodnar został powołany przez Sejm na stanowisko RPO 18 sierpnia 2015 roku, jednak pracę rozpoczął dopiero 9 września. Pierwszy sondaż dotyczący tej konkretnej kadencji pochodzi więc ze stycznia 2016 roku. Zaufanie do rzecznika deklarowało wtedy 63 proc. Polaków. W późniejszym sondażu zaufanie spadło i wyniosło tylko 54 proc., jednak już w 2020 roku, kiedy Bodnar powinien kończyć kadencję, wzrosło do 64 proc., czyli do podobnego poziomu zaufania co pięć lat temu.

Ocena działalności RPO

Wśród raportów publikowanych przez Centrum Badań Opinii Społecznej są także publikacje opisujące to, jak Polacy oceniają funkcjonowanie oraz działalność niektórych instytucji publicznych. W raporcie zatytułowanym „Ocena działalności instytucji publicznych” wydanym w marcu 2020 roku znalazł się także podrozdział z wynikami sondaży związanych z pracą rzecznika praw obywatelskich. Jak czytamy, prawie połowa Polaków (47 proc.) ocenia pracę RPO pozytywnie. Spora część ankietowanych, bo aż 40 proc., nie miała opinii i wybrała odpowiedź „Trudno powiedzieć”. Z kolei 13 proc. Polaków oceniło pracę rzecznika źle. Wobec analogicznego badania sprzed kilku miesięcy (z września 2019 roku) nastąpił wzrost pozytywnych ocen o 4 punkty proc. oraz spadek ocen negatywnych o 3 punkty proc. Wciąż utrzymuje się wysoki odsetek osób niemających zdania w tej kwestii: w ubiegłym roku odsetek odpowiedzi „Trudno powiedzieć” wyniósł 41 proc., obecnie jest to 40 proc. W poniższej tabeli możemy zobaczyć, jak oceny funkcjonowania RPO zmieniały się na przestrzeni ostatnich kilku lat.

Źródło: CBOS

Warto zauważyć, że to, jak Polacy oceniają pracę RPO, zależy w pewnym stopniu od ich poglądów politycznych. Przykładowo, zwolennicy partii opozycyjnych, w tym partii lewicowych i centrowych, oceniają tę instytucję o wiele bardziej pozytywnie niż wyborcy Prawa i Sprawiedliwości oraz partii prawicowych. Różnice te możemy zauważyć w poniższej tabelce. Pracę rzecznika praw obywatelskich najlepiej oceniają zwolennicy Polskiego Stronnictwa Ludowego – Koalicji Polskiej, a najgorzej – osoby niezdecydowane oraz zwolennicy Zjednoczonej Prawicy.

Źródło: CBOS

Podsumowanie

Z dwóch najnowszych sondaży przeprowadzonych i opublikowanych przez Centrum Badania Opinii Społecznej dowiadujemy się, że instytucja rzecznika praw obywatelskich cieszy się zaufaniem 64 proc. Polaków, natomiast 47 proc. Polaków ocenia działania tego urzędu pozytywnie. Pamiętajmy jednak, że w swojej wypowiedzi Adam Bodnar podkreślił, że chodzi mu o odsetek osób darzących zaufaniem ten urząd, nie zaś o osoby oceniające go pozytywnie. W związku z tym jego wypowiedź uznajemy za manipulację.