Sejm przyjął ustawę o komisji do spraw badania rosyjskich wpływów

W grudniu 2022 roku do Sejmu wpłynął poselski projekt ustawy o Państwowej Komisji do spraw badania wpływów rosyjskich na bezpieczeństwo wewnętrzne Rzeczypospolitej Polskiej w latach 2007–2022.

Ustawa została przegłosowana przez Sejm 26 maja 2023 roku, a trzy dni później podpisał ją prezydent Andrzej Duda. Ustawa, potocznie określana jako „Lex Tusk”, wywołała wiele kontrowersji. Wokół niej narosło też kilka przekłamań. Zweryfikowaliśmy już dwie wypowiedzi prezydenta (1,2) na temat komisji, w których Andrzej Duda minął się z prawdą.

W reakcji na zaistniałe wątpliwości i zarzuty dotyczące struktury i kompetencji komisji prezydent zapowiedział złożenie projektu nowelizacji ustawy.

Kierwiński: Kaczyński łamie demokratyczne zasady

Opozycja otwarcie krytykuje zapisy ustawy. Na antenie radia TOK FM niepochlebnie o niej mówił sekretarz generalny Platformy Obywatelskiej. Marcin Kierwiński zwrócił uwagę na to, że powołanie tej komisji jest wbrew polskim interesom oraz łamie zasady państwa prawa.

Sama komisja będzie mogła wydawać decyzje administracyjne, w tym stosować środki zaradcze, takie jak zakaz pełnienia funkcji związanych z dysponowaniem środkami publicznymi na okres do 10 lat.

Polityk stwierdził, że jego zdaniem członkowie komisji będą działali wbrew polskiemu prawu, a w dodatku nie ponoszą za to żadnych konsekwencji. Na dowód przywołał zawarty w ustawie przepis, który zwalnia z odpowiedzialności osoby zasiadające w komisji do spraw badania rosyjskich wpływów.

Ustawa zwalnia członków z odpowiedzialności

W skład komisji ma wejść 9 członków w randze sekretarza stanu. Członkiem komisji może być każdy, kto jest polskim obywatelem, ma zdolność do czynności prawnych, nie był skazany prawomocnym wyrokiem, ma wykształcenie wyższe lub dysponuje niezbędną wiedzą w zakresie funkcjonowania organów władzy publicznej.

Oznacza to, że osoby powołane w skład komisji będą bezkarne w zakresie obowiązków podejmowanych w ramach prac komisji. W uzasadnieniu ustawy nie wymieniono powodów wprowadzenia takiego zwolnienia z odpowiedzialności politycznej i prawnej.

Posłowie mają węższy immunitet

Immunitet przyznany członkom komisji jest szerszy niż ten, który przysługuje posłom. Zgodnie z art. 105 Konstytucji poseł co do zasady nie może zostać pociągnięty do odpowiedzialności za działalność w zakresie sprawowania mandatu. 

Jest jednak jeden wyjątek. Poseł może odpowiadać za działania związane z wykonywaniem mandatu, jeśli naruszył dobra osób trzecich. Zgodę na to musi wyrazić Sejm.

Więcej o potencjalnych działaniach na korzyść Federacji Rosyjskiej, których wyjaśnieniem ma zająć się komisja, pisaliśmy w innej analizie. 

Podobny immunitet przysługiwał członkom komisji weryfikacyjnej

To nie jedyny przypadek, gdy członkom specjalnej komisji powołanej przez Sejm przyznano immunitet. 

W 2017 roku na mocy ustawy powołana została komisja weryfikacyjna, czyli komisja do spraw reprywatyzacji warszawskich nieruchomości. Zarówno przewodniczącemu, jak i członkom komisji przysługiwało zwolnienie z odpowiedzialności, a jak czytamy w art. 6:

Powyższe komisje różnią się od komisji śledczych powoływanych przez Sejm na mocy ustawy z dnia 21 stycznia 1999 roku. Komisja ta nie może karać polityków (i innych osób), jednakże może wystąpić z wnioskiem o postawienie  najważniejszych osób w państwie przed Trybunałem Stanu. W ustawie nie znajdziemy też zapisu o specjalnym immunitecie przysługującym członkom komisji powołanej w tym trybie, w przeciwieństwie do komisji do spraw rosyjskich wpływów. Członkiem komisji śledczej są bowiem posłowie, którym przysługuje immunitet przyznany przez konstytucje.