Nowelizacja Kodeksu wyborczego na horyzoncie

Z inicjatywy posłów PiS do Sejmu trafił projekt zmiany ustawy – Kodeks wyborczy. Autorzy nowelizacji przekonują, że jej celem jest zwiększenie frekwencji wyborczej oraz transparentności procesu wyborczego. W przypadku przejrzystości wyborów jedną z istotnych zmian ma być możliwość filmowania – przez mężów zaufania z poszczególnych komitetów – przebiegu wyborów w lokalach.

Opozycja nie popiera zmian proponowanych przez PiS – krytykuje władzę i wskazuje, że możliwość nagrywania kart wyborczych uderza w tajność wyborów. Krzysztof Śmiszek z Lewicy wyraził obawę, że nagrywanie kart do głosowania to „pułapka wyborcza” ze strony PiS, która może zostać wykorzystana do podważenia rzetelności wyborów przy przedłużającym się liczeniu głosu w dużych miastach. W odpowiedzi na zarzuty posła Rasia, dotyczące naruszenia zasady tajności wyborów, Janusz Cieszyński wspomniał, że już dzisiaj istnieje możliwość nagrywania podczas wyborów. Czym jednak różnią się obowiązujące przepisy od tych proponowanych przez PiS?

Obecnie nagrania są możliwe, lecz w węższym zakresie

Kodeks wyborczy przewiduje możliwość nagrywania (przez mężów zaufania) w ograniczonym zakresie czynności obwodowej komisji wyborczej. Są to osoby, które mogą być mianowane przez każdy komitet wyborczy do monitorowania procesu przebiegu wyborów (art. 103a).

Według art. 42 par. 5 wspomniane czynności mogą być rejestrowane przy pomocy urządzeń prywatnych. O jakie sytuacje chodzi?

Nowe przepisy to większe możliwości

Jeżeli ustawa wejdzie w życie w proponowanym kształcie (obecnie czeka, aż zajmie się nią Senat), możliwe stanie się rejestrowanie przez mężów zaufania wszelkich czynności obwodowej komisji wyborczej, w tym m.in. wydawania kart do głosowania.

Początkowo prawo do rejestracji miało być przyznane także obserwatorom społecznym, czyli osobom, które zostały wyznaczone do monitorowania wyborów przez organizacje pozarządowe dbające o demokrację. Z tego rozwiązania jednak zrezygnowano.

Nie oznacza to jednak, że możliwe będzie nagrywanie samego procesu głosowania przez wyborców. Kodeks wyborczy zezwala mężom zaufania na utrwalanie tylko pracy komisji. Do nagrania aktu głosowania mogłoby dojść tylko w sytuacji, gdyby potencjalnie to członek komisji próbował ingerować w tajność głosowania, co jest nielegalne na podstawie art. 251 Kodeksu karnego.

Wątpliwości budzi nie tylko kwestia tajności wyborów

Zmiany przewidziane w nowelizacji przewidują również, że materiały zawierające zarejestrowany przebieg czynności obwodowych komisji wyborczych mogą trafić do ministra cyfryzacji, który będzie gromadził ją na specjalnie utworzonym serwerze. W opinii Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych właściwe byłoby, aby dane gromadził organ wyborczy, np. Państwowa Komisja Wyborcza.

Po przekazaniu materiałów mąż zaufania będzie zobligowany do niezwłocznego ich usunięcia (proponowany art. 42 par. 6c). Jeżeli nie zostaną one przekazane, wówczas mąż zaufania będzie musiał usunąć nagranie nie później niż do końca dnia następującego po dniu, w którym obwodowa komisja wyborcza przekazała protokół głosowania (art. 42 par. 6d).

Zasadniczym pytaniem jest, czy ktoś – i jeśli tak, to kto – będzie odpowiedzialny za weryfikację, czy materiały faktycznie zostały usunięte. Istnieje również ryzyko, że część takich treści mogłaby zostać zmanipulowana np. do celów politycznych.