Kontekst wypowiedzi

Krzysztof Hetman razem z Barbarą Nowacką, Kamilem Bortniczukiem, Włodzimierzem Czarzastym, Arturem Dziamborem i Pawłem Szrotem wziął udział 10 października w programie „Kawa na ławę” na antenie TVN24. Dyskusja dotyczyła m.in. konfliktu Polski z Unią Europejską, który wywiązał się po tym, jak premier Mateusz Morawiecki złożył w Trybunale Konstytucyjnym wniosek o zbadanie zgodności zasady pierwszeństwa prawa unijnego z polską konstytucją, a ten 7 października uznał, że ustawa zasadnicza jest ważniejsza niż prawo międzynarodowe. Goście Konrada Piaseckiego dyskutowali o ewentualnej utracie pieniędzy z Funduszu Odbudowy, która grozi Polsce za naruszenie zasady pierwszeństwa prawa unijnego nad krajowym.

W tym kontekście przewinął się także wątek wypowiedzi prezesa Narodowego Banku Polskiego Adama Glapińskiego, który podczas Kongresu 590 przekonywał, że polska gospodarka poradzi sobie bez unijnego wsparcia. Krzysztof Hetman zauważył, że za obecnego obozu rządzącego zadłużenie Polski wzrosło z niecałych 800 mld zł do 1,5 bln zł, i wskazał, że gdyby oferowane przez UE 770 mld zł zostało pożyczone na rynkach finansowych, zadłużenie sięgnęłoby już 2 bln zł.

Rodzaje zadłużenia

Dług publiczny w Polsce oblicza się według dwóch metodologii – krajowej i unijnej. Pierwszy rodzaj to państwowy dług publiczny (PDP), który określa zadłużenie sektora finansów publicznych. Tworzą go jednostki sektorów rządowego, samorządowego oraz ubezpieczeń społecznych. Pełen katalog instytucji objętych PDP znajduje się w art. 9 ustawy o finansach publicznych.

Metodologia unijna wynika z obowiązujących Polskę i inne kraje Unii Europejskiej przepisów, a obliczone na jej podstawie zadłużenie to dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP). Oblicza się go poprzez korektę wartości PDP o zobowiązania niektórych podmiotów uznanych za wchodzące w skład tego sektora oraz poprzez korekty wynikające z odmiennego zakresu przedmiotowego długu.

Do EDP wliczane są dodatkowo zobowiązania zaciągnięte w ramach Krajowego Funduszu Drogowego oraz Funduszu Kolejowego, a w ostatnich miesiącach również Funduszu Przeciwdziałania COVID-19. Nie są one natomiast zaliczane do PDP.

Zadłużenie sektora finansów publicznych od 2015 roku

Według danych Ministerstwa Finansów państwowy dług publiczny (PDP) na koniec 2015 roku wyniósł 877 275,5 mln zł, czyli ponad 877 mld zł. Natomiast dług sektora instytucji rządowych i samorządowych (EDP) wyniósł 921 405,1 mln zł, czyli ok. 921,4 mld zł.

W kolejnych latach zadłużenie sektora finansów publicznych w obu kategoriach rosło niemal każdego roku, wynosząc:

• w 2016 roku:
  • PDP 956,2 mld zł,
  • EDP 1 010 mld zł,
• w 2017 roku:
  • PDP 961,8 mld zł,
  • EDP 1 007,2 mld zł,
• w 2018 roku:
  • PDP 984,3 mld zł,
  • EDP 1 035,7 mld zł,
• w 2019 roku:
  • PDP 990,9 mld zł,
  • EDP 1 045,6 mld zł,
• w 2020 roku:
  • PDP 1 111,8 mld zł,
  • EDP 1 336,1 mld zł.

Zmiana wysokości długu PDP w drugim kwartale 2021 roku była wypadkową:

• wzrostu zadłużenia podsektora rządowego o 1 128 mln zł (+0,1 proc.), w tym skonsolidowanego zadłużenia Skarbu Państwa (SP) o 991,8 mln zł (+0,1 proc.),
• spadku zadłużenia podsektora samorządowego o 1 153,8 mln zł (-1,3 proc.), w tym jednostek samorządu terytorialnego i ich związków (JST) o 1 205,7 mln zł (-1,4 proc.),
• spadku zadłużenia podsektora ubezpieczeń społecznych o 2,9 mln zł (-5,1 proc.).

Na zmianę wysokości długu EDP w drugim kwartale 2021 roku, poza zmianami w PDP, wpłynęły przede wszystkim:

• wzrost skonsolidowanego zadłużenia Funduszu Przeciwdziałania COVID-19 o 16 926,1 mln zł,
• spadek wpływu zaliczenia przedsiębiorstw do sektora instytucji rządowych i samorządowych o 3 468,2 mln zł, w tym spadek zadłużenia o 560,7 mln zł i wzrost posiadanych przez te jednostki skarbowych papierów wartościowych o 2 909,4 mln zł,
• spadek zadłużenia Krajowego Funduszu Drogowego o 1 048,6 mln zł.

Ponieważ to dług EPD uwzględnia zadłużenie z tytułu Funduszu Przeciwdziałania COVID-19, a także tarczy finansowej Polskiego Funduszu Rozwoju, czyli środki pozyskane na walkę ze skutkami pandemii, daje on pełniejszy obraz aktualnego zadłużenia kraju.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.