Europejska Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności z 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. nr 61, poz. 284 ze zm.) w art. 9 ust. 1 stanowi:

Każdy ma prawo do wolności myśli, sumienia i wyznania; prawo to obejmuje wolność zmiany wyznania lub przekonań oraz wolność uzewnętrzniania indywidualnie lub wspólnie z innymi, publicznie lub prywatnie, swego wyznania lub przekonań przez uprawianie kultu, nauczanie, praktykowanie i czynności rytualne.

Szerzej o zagadnieniu klauzuli sumienia można przeczytać tutaj.

W Polsce klauzula sumienia została zapisana w  art. 39 Ustawy o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z 5 grudnia 1996:

Lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem, z zastrzeżeniem art. 30, z tym że ma obowiązek wskazać realne możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym zakładzie opieki zdrowotnej oraz uzasadnić i odnotować ten fakt w dokumentacji medycznej. Lekarz wykonujący swój zawód na podstawie stosunku pracy lub w ramach służby ma ponadto obowiązek uprzedniego powiadomienia na piśmie przełożonego.

Sama klauzula sumienia defiinowana jest jako szczególna regulacja prawna, zgodnie z którą lekarz może powstrzymać się od wykonania świadczeń zdrowotnych niezgodnych z jego sumieniem.

Ostatni raz temat klauzuli sumienia na forum Rady Europy był podnoszony w 2010r. Zgromadzenie Parlamentarne 7 października 2010 r. przyjęło rezolucję nr 1763 pt. „Prawo do sprzeciwu sumienia w ramach legalnej opieki medycznej”.

Hiszpania –  kwestię tę reguluję m.in. konstytucja (nie dosłownie), ustawa z 2010 roku o zdrowiu seksualnym i reprodukcyjnym i o dobrowolnym przerywaniu ciąży. Zawiera ona w artykule 19. klauzulę sumienia oraz jej ograniczenia czy Kodeks deontologii lekarskiej z 2011r.

Niemcy – nie ma tam jednej konkretnej regulacji, jednak o klauzuli sumienia mówią m.in. ustawa z dnia 27 lipca 1992 r. o unikaniu i pokonywaniu konfliktów związanych z ciążą czy ustawa z dnia 13 grudnia 1990 r. o ochronie embrionów.

Słowacja – ustawa z 2004 r. o opiece zdrowotnej, Kodeks etyczny pracownika służby zdrowia.

Wielka Brytania – ustawie z 1967 r. o aborcji oraz ustawie z 1990 r. o zapłodnieniu i embriologii, ustawa medyczna z 1983 r.

Włochy – klauzula sumienia jest zagwarantowana w konstytucji oraz w innych aktach prawnych, np. w ustawie z 1978 r. dotyczącej norm opieki nad macierzyństwem i dobrowolnego przerywania ciąży.