Posłowie Konfederacji wracają do tematu szczepień

Jacek Wilk w swoim wpisie na Twitterze po raz kolejny poruszył temat szczepień przeciw COVID-19. Udostępnił on tweeta posła Konfederacji, Konrada Berkowicza, zawierający fragment konferencji prasowej. Berkowicz mówił, że:

Jacek Wilk odniósł się do tej wypowiedzi, wskazując, że „około 22 000 Polaków zmarło w ciągu 28 dni po szczepieniu, co według prawa jest traktowane jako ciężki NOP”, i dodając: „Pokazuje to skalę zakłamania oficjalnych statystyk”. Jakie są fakty?

Czym właściwie jest NOP?

Zgodnie z definicją z ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi niepożądany odczyn poszczepienny to „niepożądany objaw chorobowy pozostający w związku czasowym z wykonanym szczepieniem ochronnym”.

Bardziej szczegółową definicję podaje Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego PZH – Państwowy Instytut Badawczy (NIZP PZH – PIB):

Od czego może zależeć wystąpienie NOP-u? Nie ma tutaj jednoznacznej odpowiedzi. Czasami jest to osobnicza reakcja układu immunologicznego na wprowadzenie do organizmu martwego bądź odzjadliwionego patogenu w formie szczepienia. Zdarza się, że na tę reakcję mają wpływ przyjmowane leki lub przebyte choroby.

Niekiedy NOP jest wywołany złym sposobem przechowywania szczepionki lub niewłaściwym jej podaniem. NOP-y nie muszą wcale oznaczać ciężkiego powikłania, zaliczymy do nich też niepokojące, długotrwałe zaczerwienienie, obrzęk lub ból w miejscu wkłucia.

O jakich „oficjalnych statystykach” mówią Wilk i Berkowicz?

Politycy odnoszą się do wystosowanej do Ministra Zdrowia interpelacji z 5 listopada 2021 roku. Dotyczyła ona tzw. nadmiarowych zgonów w roku 2021 oraz zgonów wśród osób zaszczepionych.

Odpowiadał na nią dwukrotnie sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia, Waldemar Kraska (pierwsza odpowiedź została uznana za niezadowalającą). W drugiej odpowiedzi (z 4 kwietnia br.) sekretarz wyszczególnił liczbę osób zaszczepionych, które zmarły w ciągu 28 dni po szczepieniu (niezależnie od przyczyny) – było to ok. 22,5 tys. osób.

Jak jednak podkreśla ministerstwo: „z uwagi na niewskazanie w poniższym zestawieniu przyczyny zgonu, nie można
wnioskować, jakoby przyczyną zgonu był fakt zaszczepienia przeciw COVID-19”.

Statystyki dotyczące NOP-ów po szczepieniu przeciw SARS-CoV-2

Najbardziej aktualny raport NIZP PZH – PIB dotyczący NOP-ów po szczepieniu przeciw COVID-19 obejmuje okres od 27 grudnia 2020 roku do 31 marca 2022 roku.

Według niego na 54 012 989 szczepień wykonanych do dnia publikacji raportu zgłoszono 18 559 niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP-ów) i niepożądanych zdarzeń medycznych (NZM, w tym zgonów). NOP-y i NZM wystąpiły więc średnio raz na niecałe 3 tys. szczepień.

Dodatkowo ciężkich przypadków NOP-ów i NZM (jak np. reakcja anafilaktyczna, zapalenie mięśnia sercowego, afazja) zgłoszono 563, co daje średnio 0,001 proc. szans na wystąpienie takiej reakcji po szczepieniu przeciw koronawirusowi.

Rządowy raport gromadzący jeszcze bardziej aktualne dane – do dnia 9 maja 2022 roku – wyszczególnia 18 638 NOP-ów zgłoszonych Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Ponad 80 proc. (15 525) miało charakter łagodny.

Zgony po szczepieniu jako ciężki NOP

Umieszczenie zgonu jako NZM nie oznacza, że jest on wynikiem szczepienia, tylko że wystąpił w ciągu miesiąca od zaszczepienia. Przyczyny śmierci mogły być różne, nastąpić w różnym czasie od zaszczepienia i być wynikiem różnych czynników.

Aby z przekonaniem stwierdzić, że ciężkie zdarzenie niepożądane jest wynikiem szczepienia, należałoby przeprowadzić badanie z udziałem populacji kontrolnej (niezaszczepionej) i badanej (zaszczepionej), a następnie statystycznie odnieść do siebie wyniki z tych dwóch grup i porównać częstość występowania takich zdarzeń w każdej z nich.

Jeżeli czytając statystyki NOP-ów i NZM, wydaje nam się, że zdarzeń niepożądanych jest po szczepieniach podejrzanie dużo, odnieśmy to do ogólnej liczby osób zaszczepionych lub do ogólnej liczby osób codziennie diagnozowanych z wybraną dolegliwością. Ponad 200 osób dziennie choruje na zawał mięśnia sercowego, a ponad 100 umiera w wyniku nagłego zatrzymania krążenia. Średnio co 6,5 minuty jedna osoba w Polsce doznaje udaru mózgu. 

W 2021 roku zmarło w Polsce ponad 520 tys. osób. Oczywiste jest więc, że pewien odsetek zgonów wystąpi w ciągu 28 dni od szczepienia.

Raport: analiza zgonów po szczepieniu

W lutym 2022 roku NIZP PZH – PIB opublikował raport „Analiza ryzyka zgonu z powodu ogółu przyczyn oraz z powodu COVID-19 osób zaszczepionych i niezaszczepionych przeciw COVID-19”.

Dzięki danym Departamentu Analiz i Strategii Ministerstwa Zdrowia o wszystkich zgonach w 2021 roku w Polsce oraz o statystykach osób zaszczepionych (za osobę zaszczepioną uznano każdą osobę, przy której w bazie danych widniały dwie daty szczepienia lub jedna w przypadku szczepionki Johnson & Johnson) określono status przeżycia osób zaszczepionych i nieszczepionych do końca 2021 roku.

Jakie wnioski wyciągnięto z badania?

Należy jednak wziąć pod uwagę, że czynnikiem decydującym o przydziale do grup był status zaszczepienia, a grupy mogły znacznie różnić się pod względem np. występowania innych czynników ryzyka zdrowotnego. Z tego powodu autorzy zaznaczają, że:

A nie jako miernik efektywności szczepionek. Dlaczego?

Korelacja nie oznacza przyczynowości

Odpowiedź brzmi: korelacja nie jest równoznaczna z przyczynowością. Tym samym niemożliwe jest, żeby na podstawie zestawienia ze sobą dwóch czynników wyciągnąć bezwzględny wniosek na temat tego, że jeden czynnik warunkuje występowanie innego, bez wykonania odpowiednich badań epidemiologicznych, z odpowiednio dobranymi grupami, w szczególności grupą kontrolną.

Tym samym oceniamy wypowiedź Jacka Wilka jako manipulację.