Działacze KOR z Orderem Orła Białego

23 września 2022 roku upłynęła 46. rocznica powstania Komitetu Obrony Robotników – opozycyjnej organizacji działającej w czasach PRL. Z tej okazji uhonorowana została trójka założycieli i działaczy Komitetu – Mirosław Chojecki, Antoni Macierewicz i Piotr Naimski.

Prezydent Duda wręczył im najwyższe odznaczenie państwowe – Order Orła Białego (ustanowiony już w 1705 roku). Orderem tym wyróżniani są m.in. najwybitniejsi Polacy za znamienite zasługi cywilne i wojskowe dla Rzeczypospolitej oraz najwyżsi rangą przedstawiciele państw obcych.

Andrzej Duda podkreślił, że odznaczenia zostały nadane z jego własnej inicjatywy, do czego – jako prezydent – miał prawo.

Aktywny polityk z orderem

Decyzja o odznaczeniu Antoniego Macierewicza Orderem Orła Białego wzbudziła głosy sprzeciwu, a politycy opozycji zwracają uwagę na kontrowersyjne wypowiedzi czy niejasne działania wokół śledztwa w sprawie katastrofy smoleńskiej.

Podważono również legalność odznaczenia Macierewicza. Hanna Gil-Piątek podkreśliła, że według prawa, czynny poseł nie może zostać odznaczony tym orderem. Zarzut ten podnosili wcześniej m.in. Robert Kropiwnicki z PO oraz Wiesław Szczepański z Nowej Lewicy.

Słowa posłanki z partii Polska 2050 szybko skontrowała Małgorzata Paprocka z Kancelarii Prezydenta RP, która wyjaśniła, że faktycznie nie może zostać złożony wniosek o odznaczenie takiej osoby, jednak prezydent dysponuje własną inicjatywą, na którą nie są nałożone wspomniane ograniczenia.

Ustawa o orderach wyróżnia przywilej prezydenta

Faktycznie, w ustawie o orderach i odznaczeniach znajdziemy art. 3, który blokuje możliwość złożenia wniosku o nadanie Orderu Orła Białego posłowi lub senatorowi. Inicjatywa staje się możliwa dopiero po wygaśnięciu mandatu proponowanej osoby. Przepis ten dotyczy również innych osób zajmujących stanowiska państwowe.

Głowa państwa – na mocy art. 138 Konstytucji RP i art. 2 przytoczonej ustawy – nadaje ordery: 

• z własnej inicjatywy lub
• na wniosek premiera oraz Kapituł Orderów.

W sytuacji gdy ordery są nadawane z inicjatywy prezydenta (a nie na wniosek premiera oraz Kapituły Orderów), to ograniczenie postulowane przez art. 3. ust. 1 nie ma wobec nich zastosowania.

Order z inicjatywy prezydenta

Jeżeli ordery dla działaczy KOR byłyby nadawane na wniosek premiera oraz Kapituły Orderów, to na mocy art. 3 ustawy Antoni Macierewicz nie mógłby zostać odznaczony, ponieważ jest czynnym posłem. 

Z podobnym wyjaśnieniem spotkamy się w komunikacie, który Kancelaria Prezydenta wystosowała na zapytanie „Gazety Wyborczej”. Jak czytamy:

Ponadto, jak wyjaśnia konstytucjonalista prof. Ryszard Piotrowski z Uniwersytetu Warszawskiego, „czasowe ograniczenie odznaczania parlamentarzystów odnosi się do tych »na wniosek « nie dotyczy zaś »z inicjatywy « samego prezydenta, co jest jego ustawowym uprawnieniem”.

Ponad 250 osób z Orderem Orła Białego w demokratycznej Polsce

Order Orła Białego w III RP jest nadawany od 1992 roku. Pierwszym Polakiem odznaczonym po II wojnie światowej był papież Jan Paweł II. Od tamtej pory do końca 2021 roku Orderem Orła Białego uhonorowanych zostało 251 osób, a w obecnym roku kolejne osiem osób, czyli łącznie 259.

Spośród prezydentów RP najwięcej orderów nadał Andrzej Duda, który do końca 2021 roku uhonorował w ten sposób 76 osób, a do września 2022 roku nadał order jeszcze ośmiu osobom, co daje łącznie 84 odznaczeń.

Pierwszy prezydent Polski, Lech Wałęsa, nadał 40 Orderów Orła Białego, a piastujący stanowisko przez dwie kadencje Aleksander Kwaśniewski – łącznie 68. Prezydent Lech Kaczyński uhonorował Orderem Orła Białego 29 osób, a prezydent Bronisław Komorski – 38.