12 grudnia 2023 roku Europejski Trybunał Praw Człowieka wydał wyrok w sprawie przeciwko Polsce otwartej po skardze pięciu par jednopłciowych żyjących w naszym kraju. Pary chciały zawrzeć małżeństwo, w związku z czym każdy ze skarżących – w innych dniach – oświadczył przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego, że nie ma przeszkód uniemożliwiających mu zawarcie takiego związku z partnerem tej samej płci (pkt 4).

W każdym z tych przypadków kierownik urzędu stanu cywilnego wydał decyzję odmowną, powołując się na przepisy prawa krajowego, które definiują małżeństwo wyłącznie jako związek kobiety i mężczyzny.

ETPC: Polska naruszyła Konwencję o ochronie praw człowieka

Skarżący odwoływali się od decyzji urzędu stanu cywilnego do polskich sądów, część skierowała się też do Trybunału Konstytucyjnego. Bezskutecznie: apelacje odrzucano (pkt 6 i 7), a Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie (pkt. 12). Co na to ETPC? Orzekł na korzyść skarżących par. 

Sześcioma głosami do jednego uznano, że Polska naruszyła art. 8 Europejskiej konwencji praw człowieka (końcowe postanowienia sądu, pkt 4). Chodzi o prawo do poszanowania życia rodzinnego i prywatnego. Brzmi on następująco:

W wyroku można przeczytać, że zdaniem Trybunału Polska nie wywiązała się ze swojego obowiązku zapewnienia skarżącym szczególnych ram prawnych przewidujących uznanie i ochronę ich związków (pkt 123). ETPC podkreślił, że konsekwencją był brak możliwości uregulowania podstawowych aspektów ich życia.

ETPC wzywa do ochrony prawnej dla par tej samej płci

Trybunał przypomniał, że obecna Komisarz Praw Człowieka (pkt 75), jak i jej poprzedniczki, wielokrotnie wzywała państwa członkowskie do wprowadzenia ochrony prawnej dla par tej samej płci, co najmniej w formie związku cywilnego lub zarejestrowanego związku partnerskiego. 

Ochrona ta ma zaspokoić potrzeby par tej samej płci, które pozostają w stabilnych i zaangażowanych związkach. Ponadto wynika ona z zasady, że każdy jest równy wobec prawa. Podkreślono, że niezależnie czy dane państwo takie pary uznaje, tworzą one rodziny, w których wychowywane są także dzieci.

Społeczności LGBT+ z zadowoleniem przyjęły wyrok ETPC

Wyrok ETPC odbił się szerokim echem w mediach (1, 2, 3, 4) i został entuzjastycznie przyjęty przez społeczności LGBT+ w Polsce (1, 2, 3, 4). Nazywa się go przełomowym i historycznym, ale czy będzie miał przełożenie na polskie prawo? To zależy od nowego rządu Donalda Tuska.

Ministra ds. równości Katarzyna Kotula zadeklarowała, że zapewnienie równych praw osobom nieheteronormatywnym w kwestii możliwości legalizacji ich związków będzie jednym z jej priorytetów. 

🏳️‍🌈 Polska musi wprowadzić regulację związków osób tej samej płci – orzekł Europejski Trybunał Praw Człowieka!

To skandaliczne, że PiS doprowadził do tego, że osoby LGBT o swoje prawa musiały walczyć na arenie europejskiej, bo w ich ojczyźnie nienawistna władza odbierała im… pic.twitter.com/T6tlwfzmZy

— Katarzyna Kotula (@KotulaKat) December 12, 2023

Legalizację związków jednopłciowych zapowiadały partie wchodzące w obecną koalicję rządzącą. Uchwalenie ustawy o związkach partnerskich obiecywała Koalicja Obywatelska, z kolei Lewica opowiadała się także za równością małżeńską. Ostatecznie jednak ta kwestia nie znalazła się w umowie koalicyjnej.

Prawa osób LGBT+ w Polsce

Według raportu ILGA-Europe dotyczącego równouprawnienia osób LGBT+ Polska zajęła ostatnie miejsce wśród państw UE i to po raz czwarty z rzędu. Nasz kraj zdobył 15 punktów na 100 możliwych. Więcej na ten temat pisaliśmy w osobnej analizie.

ILGA-Europe sporo miejsca w swoim raporcie poświęciła problemom rodzin jednopłciowych, w których jedna z osób pochodzi z Polski. Nawet gdy w drugim z państw ich związek jest uznawany, to pary takie muszą walczyć o prawne uznanie ich rodzicielstwa również w Polsce. W raporcie szeroko opisano także m.in. sytuację dzieci i młodzieży LGBT+ w szkołach.