Przedsiębiorstwa państwowe i temat referendum

11 sierpnia 2023 roku jednym z gości programu „Debata Dnia” był Jacek Protasiewicz. Oprócz niego gościli także Paweł Lisiecki, Czesław Mroczek oraz Marek Materek. 

Jednym z głównych tematów były pytania referendalne, a w szczególności pierwsze z nich. Początkowo miało ono brzmieć: „Czy popierasz wyprzedaż państwowych przedsiębiorstw”, jednak ostatecznie zmieniono jego treść na: „Czy popierasz wyprzedaż majątku państwowego podmiotom zagranicznym, prowadzącą do utraty kontroli Polek i Polaków nad strategicznymi sektorami gospodarki”.

Dyskusja odbyła się jeszcze przed zmianą pytania. Protasiewicz w jednej ze swoich wypowiedzi zauważył, że w Polsce obecnie funkcjonuje 18 państwowych przedsiębiorstw, z czego 6 ma być w stanie upadłości. Analiza powstała na prośbę czytelnika, który zgłosił nam omawianą wypowiedź do weryfikacji.

Czym są przedsiębiorstwa państwowe?

Przedsiębiorstwo państwowe to samodzielny podmiot posiadający osobowość prawną (art. 1). Działa w sposób niezależny, samorządny oraz finansuje swoje działania. Jego struktura opiera się na decyzjach organów centralnych i naczelnych administracji państwowej. Do przedsiębiorstw państwowych wlicza się instytucje pokroju Narodowego Banku Polskiego czy banków państwowych.

⅓ przedsiębiorstw państwowych w stanie upadłości

Informację dotyczącą liczby przedsiębiorstw państwowych można uzyskać na stronie dane.gov.pl. Znajdziemy tam różnego rodzaju dane dotyczące polskiej sfery publicznej z podziałem na kategorie i źródła.

Po wpisaniu frazy: „przedsiębiorstwa państwowe”, znajdziemy spis przedsiębiorstw państwowych wraz z adnotacją, na jaki dzień te dane obowiązują. Zgodnie z tym wykazem na 31 marca 2023 roku w Polsce istniało 18 przedsiębiorstw państwowych. To najbardziej aktualne zestawienie, opublikowane pod koniec maja br.

PiS zmienia pytania referendalne

11 sierpnia 2023 roku Prawo i Sprawiedliwość ogłosiło pierwsze pytanie referendalne. Pierwotnie brzmiało ono: „Czy popierasz wyprzedaż państwowych przedsiębiorstw”. 17 sierpnia 2023 roku do Sejmu wpłynął wniosek dotyczący zatwierdzenia zmian treści pytań referendalnych. Ostateczna treść pytania była inna.

Dokument uchwalono w drodze głosowania. „Za” głosowało 234 parlamentarzystów, a przeciw było 210. Od głosu wstrzymało się 7 posłów, wszyscy z nich należeli do klubu Konfederacji.

Czym są spółki Skarbu Państwa?

Spółka Skarbu Państwa (spółka SP) to rodzaj spółki powstałej w wyniku komercjalizacji. Ten proces jest inicjowany (art. 4) przez ministra Skarbu Państwa na wniosek dyrektora i rady pracowniczej przedsiębiorstwa.

Spółki Skarbu Państwa należy odróżnić od przedsiębiorstw państwowych. Pierwsze z nich z prawnego punktu widzenia nie są przedsiębiorstwami państwowymi, ale spółkami, do których zastosowanie ma Kodeks spółek handlowych. 

Spółka Skarbu Państwa przejmuje wszystkie dotychczasowe zobowiązania i prawa przedsiębiorstwa państwowego, niezależnie od ich charakteru prawnego. To etap przejściowy w procesie prywatyzacji. 

Po komercjalizacji przedsiębiorstwo państwowe przyjmuje formę jednoosobowej spółki, która może być spółką z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółką akcyjną. Przykładem jest Orlen S.A. Skarb Państwa posiada 49,9 proc. wszystkich akcji tej spółki.

Spółki SP czy spółki z udziałem SP?

W języku potocznym oba sformułowania: spółka SP oraz spółka z udziałem SP, używane są wymiennie. Dla lepszego zrozumienia tematu warto rozgraniczyć wspomniane terminy.

Spółka SP, jak już wyżej wyjaśniliśmy, jest to szczególny rodzaj spółki, wykorzystywany do prowadzenia działalności gospodarczej w imieniu państwa.

Z kolei spółka z udziałem SP jest pojęciem szerszym. Obejmuje bowiem podmioty, w których Skarb Państwa nie jest jedynym właścicielem. W tej kwestii można wyróżnić dwa rodzaje takich spółek: 

• w których Skarb Państwa ma większość udziałów (tzw. pakiet kontrolny) oraz 
• w których ma ich mniej niż połowę.

Ile spółek funkcjonuje w Polsce?

Na stronie dane.gov.pl można również znaleźć informacje o tym, ile obecnie funkcjonuje spółek z udziałem SP. Najbardziej aktualne dane opublikowano pod koniec maja br. Na 31 marca 2023 roku w Polsce funkcjonowało 422 spółek z udziałem SP, z czego: 343 są aktywne, 27 w likwidacji, 29 w upadłości oraz 23 nieprowadzące działalności.

Ile podmiotów gospodarczych łącznie działa w Polsce?

Według raportu GUS pod koniec lipca 2023 roku do rejestru REGON wpisanych było 5 083 329 podmiotów gospodarki narodowej. Było to o 3,3 proc. więcej niż w lipcu ub.r.

Podmiot gospodarki narodowej to, według definicji, każda osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej oraz osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą.

Jeszcze na początku roku, w styczniu 2023 roku, w Polsce funkcjonowało 4 999 499 podmiotów gospodarki narodowej. Oznacza to wzrost zarejestrowanych podmiotów w ciągu jednego miesiąca na poziomie 1,67 proc.