Edukacja 
Ekologia 
Energetyka 
Fact-checking 
Klimat 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
8 min czytania
Sprawdzamy wypowiedzi polityków i osób publicznych pojawiające się w przestrzeni medialnej i internetowej. Wybieramy wypowiedzi istotne dla debaty publicznej, weryfikujemy zawarte w nich informacje i przydzielamy jedną z pięciu kategorii ocen.
8 min czytania
Rosyjska doktryna wojenna a broń jądrowa. Jak rozumieć groźby Kremla?
Rosyjska doktryna wojenna a broń jądrowa. Jak rozumieć groźby Kremla?
Na początku lat 90. Rosja zmieniła swoją doktrynę wojenną i ogłosiła całemu światu, że gwarantuje sobie czy rezerwuje sobie prawo pierwszeństwa do uderzenia jądrowego, bronią taktyczną. Na wypadek zagrożenia jej terytoriów. NATO nie znalazło odpowiedzi na te zmiany doktryny wojennej.
Prawda
Wypowiedź uznajemy za zgodną z prawdą, gdy:
- istnieją dwa wiarygodne i niezależne źródła (lub jedno, jeśli jest jedynym adekwatnym z punktu widzenia kontekstu wypowiedzi) potwierdzające zawartą w wypowiedzi informację,
- zawiera najbardziej aktualne dane istniejące w chwili wypowiedzi,
- dane użyte są zgodnie ze swoim pierwotnym kontekstem.
Prawda
Wypowiedź uznajemy za zgodną z prawdą, gdy:
- istnieją dwa wiarygodne i niezależne źródła (lub jedno, jeśli jest jedynym adekwatnym z punktu widzenia kontekstu wypowiedzi) potwierdzające zawartą w wypowiedzi informację,
- zawiera najbardziej aktualne dane istniejące w chwili wypowiedzi,
- dane użyte są zgodnie ze swoim pierwotnym kontekstem.
- W listopadzie 1993 roku rosyjska Rada Bezpieczeństwa przyjęła doktrynę wojenną, która dopuściła możliwość użycia przez Rosję – jako pierwszej – broni jądrowej w przypadku agresji ze strony innych państw.
- Kolejne doktryny opracowywano w latach 2000, 2010 oraz 2014. Natomiast w lutym br. opublikowano nową wspólną doktrynę wojenną Białorusi i Rosji.
- Od 2010 roku rosyjska doktryna wojskowa wyraźniej wskazuje na NATO jako potencjalnego przeciwnika.
- W reakcji NATO, dopiero w 2016 roku, jednoznacznie zdefiniowało rolę broni jądrowej w swoich działaniach i wskazało, że może użyć tego rodzaju broni, jeśli bezpieczeństwo któregoś z krajów członkowskich będzie zagrożone.
- Na tej podstawie oceniamy wypowiedź jako prawdziwą.
Zbliża się szczyt NATO
W dniach 29-30 czerwca w Madrycie odbędzie się szczyt NATO, podczas którego liderzy krajów członkowskich mają przyjąć nową koncepcję strategiczną (dotychczasowa pochodzi z 2010 roku). Jednym z palących problemów jest rosnące zagrożenie ze strony Rosji, która grozi użyciem broni jądrowej.
Jak zauważył Bronisław Komorowski, takie działania Moskwy nie są niczym nowym. Były prezydent wskazał, że Rosja już na początku lat 90. ustanowiła doktrynę wojenną pozwalającą jej jako pierwszej użyć broni jądrowej. Komorowski podkreślił też, że w czasach swojej prezydentury próbował zwracać uwagę sojuszu na ten fakt, jednak NATO nie zareagowało w adekwatny sposób.
Rosja i broń jądrowa
Jak szacuje Federacja Amerykańskich Naukowców, Siły Zbrojne Federacji Rosyjskiej posiadają 5 977 głowic jądrowych. Pod kątem ilościowym Rosja jest liderem wśród wszystkich dziesięciu państw dysponujących tego typu bronią. Ma też więcej głowic niż wszystkie kraje NATO razem wzięte (5 943).
Broń jądrowa dzieli się na dwa typy:
- taktyczna – używana na polu walki na ogół pomiędzy siłami lądowymi, może mieć postać niewielkich ładunków, np. min czy bomb lotniczych używanych z bliskiej odległości,
- strategiczna – służy do rażenia z dużej odległości ładunkami o bardzo dużej mocy, np. międzykontynentalne pociski balistyczne.
1993: Rosja zrywa z gwarancją nieużycia broni jądrowej jako pierwsza
2 listopada 1993 roku Rada Bezpieczeństwa Rosji zaaprobowała pierwszą w historii Federacji Rosyjskiej doktrynę wojenną. Została ona wprowadzona w życie dekretem prezydenta Borysa Jelcyna.
Dokument stwierdzał, że Rosja nie postrzega żadnego państwa jako wroga, nie jest zainteresowana rywalizacją militarną o intensywności i skali z okresu zimnej wojny, jak również nie posiada środków do jej prowadzenia. Do podstawowych zewnętrznych źródeł zagrożenia wojennego zaliczono przede wszystkim roszczenia terytorialne ze strony innych państw wobec Rosji i jej sojuszników oraz ogniska wojen i konfliktów, zwłaszcza w bezpośredniej bliskości granic rosyjskich.
W dokumencie wskazano na możliwość użycia broni jądrowej i innych rodzajów broni masowego rażenia. W przeciwieństwie do zasady przyjętej w 1982 roku w najnowszej doktrynie zabrakło gwarancji, że Rosja nie użyje broni jądrowej jako pierwsza, choć stwierdzono, że ta broń nie będzie stosowana przeciwko państwom-sygnatariuszom Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej z 1968 roku. Przewidziano jednak dwa wyjątki:
- napaść zbrojna na Rosję, jej terytorium, siły zbrojne, inne oddziały lub jej sojuszników przez dowolne państwo, które jest połączone umową sojuszniczą z państwem posiadającym broń jądrową,
- wspólne działania takiego państwa wraz z państwami posiadającymi broń jądrową w realizacji lub popieraniu inwazji czy zbrojnej napaści na Rosję, jej terytorium, siły zbrojne i inne wojska lub też na jej sojuszników.
1995–2000: kolejne doktryny i stopniowe zaostrzanie kursu
Doktryna z 1993 roku od początku miała charakter przejściowy, dodatkowo w 1995 roku uznano ją za niekonstytucyjną, gdyż zatwierdziła ją Rada Bezpieczeństwa, a nie parlament. Rok później opracowano nowy dokument pod nazwą „Polityka bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej na lata 1996–2000”. Utrzymano w nim zapis dopuszczający użycie broni jądrowej w przypadku agresji wobec Rosji, prowadzonej siłami konwencjonalnymi.
Natomiast w Koncepcji bezpieczeństwa narodowego Federacji Rosyjskiej z 1997 roku dopuszczono możliwość użycia broni jądrowej przez Rosję jako pierwszej, ale tylko w przypadku zagrożenia egzystencji Federacji Rosyjskiej. Koncepcję tę zaktualizowano już w 2000 roku.
W nowej doktrynie wojennej (z 2000 roku) za konieczne uznano posiadanie broni jądrowej służącej do odstraszania potencjalnego agresora. Jednocześnie wyrażano gotowość pomniejszania arsenału tej broni, na podstawie umów międzynarodowych zawartych z USA oraz umów wielostronnych, aż do minimalnego stopnia odpowiadającego potrzebom stabilności strategicznej.
Rosja pozostawiała sobie prawo do zastosowania broni jądrowej w sytuacjach wyjątkowych, w odpowiedzi na wykorzystanie przeciwko niej lub jej sojusznikom innego rodzaju broni masowego rażenia albo w przypadku zmasowanej agresji z wykorzystaniem broni konwencjonalnej.
W doktrynie z 2000 roku zabrakło też stwierdzenia, że Rosja nie postrzega żadnego państwa jako wroga i nie zamierza wykorzystywać środków militarnych.
2010–2014: zgrzyt w relacjach z NATO
W 2009 roku przyjęto Strategię Bezpieczeństwa Narodowego Federacji Rosyjskiej do 2020 roku, w której już wyraźniej niż w poprzednich dokumentach wskazywano na NATO jako potencjalnego przeciwnika. W kolejnym roku zatwierdzono nową doktrynę wojenną.
Po raz pierwszy stwierdzono w niej wprost, że podstawowym niebezpieczeństwem wojennym są m.in. dążenie do przyznania siłom NATO „globalnych funkcji, realizowanych z naruszeniem norm prawa międzynarodowego”, a także próby destabilizowania sytuacji w poszczególnych państwach i regionach oraz podważania stabilności strategicznej.
Oprócz tego zaznaczono, że zagrożeniem dla Rosji jest przyjęcie do NATO części jej dawnych sojuszników z Układu Warszawskiego (Polska, Węgry, Czechy, Słowacja) i niektórych byłych republik radzieckich. Wzmacnianie potencjału militarnego NATO i przybliżanie infrastruktury Sojuszu do granic Rosji są również jednymi z głównych zagrożeń wymienionych w rosyjskiej doktrynie wojennej z 2014 roku.
W obu doktrynach broń jądrowa jest uznawana za istotny czynnik odstraszania jądrowych konfliktów wojennych oraz konfliktów zbrojnych z zastosowaniem konwencjonalnych środków rażenia. Dopuszczają one użycie broni jądrowej sytuacji, kiedy „zagrożone zostało samo istnienie państwa”.
Zapis ten nieznacznie różni się od wersji doktryny z 2000 roku, o której była mowa o możliwości użycia broni jądrowej w sytuacjach krytycznych dla bezpieczeństwa narodowego. Według Tomasza Grabowskiego można więc mówić o nieznacznym ograniczeniu prawa Rosji do użycia sił jądrowych.
2015–2016: ostra reakcja NATO
Zmiana stosunku Rosji do działań NATO nie uszła uwadze samego sojuszu. W tym czasie kraje członkowskie były podzielone w kwestii broni jądrowej – część z nich kładła nacisk na konieczność zachowania wiarygodnego odstraszania nuklearnego, podczas gdy inne skłaniały się ku rozbrojeniu. Przez lata utrzymywał się również trend redukowania zapisów o znaczeniu broni jądrowej w publicznych dokumentach NATO.
Jak wskazują eksperci Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych, celem rosyjskiej polityki odstraszania jądrowego jest chęć zwiększenia w NATO podziałów dotyczących działań, które Rosja postrzega jako niebezpieczne dla siebie, zwłaszcza w Europie Środkowej i Wschodniej.
W 2016 roku państwa członkowskie sojuszu osiągnęły jednak konsensus i skrytykowały Rosję za nieodpowiedzialną retorykę nuklearną. Po raz pierwszy bezpośrednio zdefiniowały też rolę broni jądrowej, wskazując, że „fundamentalnym celem broni jądrowej NATO jest zachowanie pokoju, zapobieżenie próbom zastraszania oraz odstraszanie agresji”.
Zaznaczono, że NATO może rozważać użycie broni jądrowej jedynie w „krańcowo odległych” okolicznościach. Jednak gdyby „fundamentalne bezpieczeństwo jednego z sojuszników było zagrożone, NATO posiada potencjał i determinację do wyrządzenia każdemu przeciwnikowi strat nie do zaakceptowania, które znacznie przewyższą oczekiwane korzyści”.
2020–2022: kontynuacja polityki odstraszania jądrowego przez Rosję
W czerwcu 2020 roku prezydent Władimir Putin podpisał dekret o podstawach polityki państwa w zakresie odstraszania jądrowego. Dokument precyzuje, że Rosja może się zdecydować na użycie broni jądrowej w przypadku zagrożenia dla funkcjonowania państwa spowodowanego atakiem z zewnątrz.
Na nieco ponad tydzień przed rosyjską inwazją na Ukrainę światło dzienne ujrzała nowa doktryna wojenna – tym razem opracowana wspólnie przez Rosję i Białoruś.
Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci
Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej
Sprawdź!
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
