8 marca 2021 roku Waldemar Kraska był gościem „Sygnałów Dnia” w radiowej Jedynce. Rozmowa dotyczyła m.in. szczepionek przeciwko COVID-19. Minister stwierdził, że Kościół Katolicki dopuszcza używanie szczepionek, do produkcji których wykorzystano linie komórkowe pochodzące z abortowanych zarodków.

Czym są linie komórkowe?

Pierwsza linia komórkowa powstała w 1951 roku z komórek nowotworowych szyjki macicy, pobranych od Henrietty Lacks. Okazało się, że komórki uzyskane z guza Henrietty Lacks dzielą się w sposób ciągły i nie obumierają. Wzbudziło to duże zainteresowanie naukowców, ponieważ dotychczasowe próby utrzymania komórek poza organizmem kończyły się niepowodzeniem po kilku dniach hodowli. Do 2016 roku wyhodowano ponad 50 mln ton komórek HeLa, przeprowadzono szereg badań, używając HeLa jako modelu badawczego i opublikowano dziesiątki tysięcy prac naukowych. Obecnie różne linie komórkowe są wykorzystywane do badania mechanizmów powstawania nowotworów, testowania leków czy namnażania wirusów.

Szczepionki przeciwko COVID-19

Przy opracowaniu szczepionek na COVID-19 wykorzystuje się dwie linie komórkowe: HEK-293 oraz PER.C6. Mają one zastosowanie w produkcji szczepionek wektorowych. Linia komórkowa HEK-293 pochodzi z ludzkich embrionalnych komórek nerki. Od wielu lat linię HEK-293 stosuje się w biologii komórek i w biotechnologii przemysłowej do wytwarzania wirusów w terapii genowej oraz białek terapeutycznych. Natomiast po raz pierwszy w historii, w związku z pandemią COVID-19, podjęto próbę zastosowania jej do produkcji szczepionek dla ludzi.

PER.C6 zostało wyprowadzone z tkanki siatkówki zarodka ludzkiego, uzyskanej w wyniku zabiegu sztucznego poronienia. Linię komórkową PER.C6 wykorzystywano wcześniej w procesie wytwarzania dopuszczonej do obrotu szczepionki przeciwko wirusowi ebola.

Szczepionkami wektorowymi są m.in. szczepionki AstraZeneca (HEK-293) oraz Johnson&Johnson (PER.C6). Jak pisze prof. Ewa Augustynowicz:

W Polsce, poza szczepionkami przeciw COVID-19, stosuje się dwie linie komórkowe pochodzące z ludzkich komórek zarodkowych: linia WI-38 oraz MRC-5. Linia WI-38 służy do namnażania wirusa różyczki, natomiast linia komórkowa MRC-5 służy do namnażania wirusa ospy wietrznej oraz wirusa zapalenia wątroby typu A.

Zastosowanie linii komórkowych w szczepionkach

Dlaczego do badań nad szczepionkami wykorzystuje się linie komórkowe wywodzące się z abortowanych płodów? Prof. Augustynowicz tłumaczy:

Prof. Augustynowicz zwraca również uwagę na fakt, że „chociaż wirusy szczepionkowe hoduje się na liniach komórek zarodkowych, to już sama szczepionka (gotowy do użycia preparat) nie zawiera tych komórek ani fragmentów ludzkiego DNA. Wynika to z tego, że wirusy, namnażając się w linii komórkowej, prowadzą do całkowitego zniszczenia danej komórki. Dodatkowo, po namnożeniu wirusa jest on poddawany oczyszczaniu w celu usunięcia pozostałości komórkowych i substancji dodawanych do podłoża, w którym utrzymywany jest wzrost linii komórek. W trakcie oczyszczania następuje również rozpad pozostałego DNA komórkowego”.

Stanowisko Watykanu i Episkopatu Polski

Wykorzystywanie linii komórkowych, które zostały zapoczątkowane przez komórki zarodkowe pochodzące z aborcji, wzbudza wątpliwości bioetyczne wśród osób wierzących. Z tego też względu sprawa ta niejednokrotnie była przedmiotem zainteresowania Kościoła.

W związku z pandemią COVID-19 i pojawieniem się szczepionki wykorzystującej taką linię komórkową (preparat firmy AstraZeneca) stanowisko zabrały zarówno Kongregacja Nauki Wiary, jak również Konferencja Episkopatu Polski. 

W oficjalnej wykładni Kościoła Katolickiego zaprezentowanej przez Kongregację czytamy:

Stanowisko polskiego episkopatu jest spójne z tą opinią. W dokumencie przygotowanym przez Zespół Ekspertów ds. Bioetycznych czytamy:

Zdaniem polskiego episkopatu: „osoba poddająca się szczepieniu nie ponosi moralnej odpowiedzialności, jeżeli korzystanie ze szczepionki nie jest utożsamiane z akceptacją dla aborcji i dla nieetycznego obchodzenia się z ludzkim «materiałem biologicznym». Wymóg ten zostaje wzmocniony przez fakt, że dana osoba w żaden sposób nie uczestniczy w procesie produkcyjnym takich szczepionek i daje zdecydowany wyraz dezaprobaty dla aborcji. O etycznej odpowiedzialności z tytułu moralnego wspierania produkcji tych szczepionek można by mówić, gdyby potrzebę skorzystania z nich dana osoba mogłaby zaspokoić przy pomocy innej szczepionki, która jest wolna od wyżej przedstawionych zastrzeżeń moralnych, jednak tego nie czyni”.