Kto stawia na sztuczną inteligencję?

Sławomir Mentzen przytoczył na platformie X informacje o inwestycjach i regulacjach w sektorze sztucznej inteligencji. Wskazał na to, że w czasie, gdy USA i Chiny inwestują duże pieniądze w rozwój tej technologii, w Unii Europejskiej stawia się na „papier i miejsca w urzędach”.

Warto wyjaśnić, że pojęcie sztucznej inteligencji jest dosyć szerokie. Mieszczą się w nim wszelkie systemy, narzędzia i programy, które naśladują ludzkie umiejętności poznawcze, takie jak rozumowanie, uczenie się i planowanie. Co więcej, w założeniu mają one analizować wcześniejsze działania oraz działać autonomicznie. Nie oznacza to, że AI jest świadoma w ten sam sposób co ludzie, choć jest to pole do dyskusji filozoficznej.

Celem systemów AI jest automatyzacja pewnych procesów. Oznacza to, że sztuczna inteligencja odbiera dane od człowieka lub otoczenia, przetwarza je i reaguje w adekwatny sposób. Przykładem takiej technologii jest popularny ChatGPT, ale również cyfrowy asystent w telefonie (np. Siri), samochód autonomiczny, zautomatyzowany robot w fabryce, jak i projekt AI4Trust, którego celem jest wsparcie fact-checkerów w walce z dezinformacją.

Inwestycje w AI w 2023 roku

Poziom inwestycji prywatnych firm w rozwój sztucznej inteligencji znajdziemy w raporcie „Artifical Intelligence Index” opracowanym przez Instytut Sztucznej Inteligencji Zorientowanej na Człowieka na Uniwersytecie Stanforda (ang. The Stanford Institute for Human-Centered Artificial Intelligence). Dane z tego raportu pochodzą od firmy Quid, która również zajmuje się rozwojem AI i jej wykorzystaniem w marketingu, komunikacji i analizie rynku.

Ze wspomnianego „2024 AI Index Report” dowiadujemy się, że w ubiegłym roku największe wydatki od firm prywatnych na rozwój sztucznej inteligencji pochodziły ze Stanów Zjednoczonych. Kwota sięgnęła 67,22 mld dolarów (s. 247). Na drugim miejscu znalazły się Chiny (7,76 mld dolarów), a na trzecim Wielka Brytania (3,78 mld dolarów). 

Na kolejnych miejscach uplasowały się trzy państwa Unii Europejskiej – Niemcy (1,91 mld dolarów), Szwecja (1,89 mld dolarów) i Francja (1,69 mld dolarów). Na 15. miejscu zestawienia znalazła się jeszcze Hiszpania z wynikiem 0,36 mld dolarów. Łącznie firmy ze wszystkich państw UE przeznaczyły w 2023 roku 7,22 mld dolarów na ten cel (s. 249).

Inwestycje w AI w ostatniej dekadzie

W omawianym raporcie znalazły się również dane podsumowujące ostatnie 10 lat (s. 248). Dowiadujemy się z nich, że od 2013 do 2023 roku najwięcej w sztuczną inteligencję zainwestowały firmy z USA. Mowa o kwocie 335,24 mld dolarów (s. 248). Inwestorzy z Chin zajęli drugie miejsce i zainwestowali 103,65 mld dolarów. Trzecie miejsce zajmuje Wielka Brytania z wynikiem 22,25 mld dolarów.

Przedstawicieli Unii Europejskiej znajdziemy na szóstym miejscu. W Niemczech w AI zainwestowano prywatnie 10,35 mld dolarów. Natomiast łącznie w państwach UE i Wielkiej Brytanii w ostatnich latach zainwestowano 56,48 mld dolarów (plik: fig_4.3.10). 

Raport przedstawia dane z UE i WB zbiorczo, więc obliczyliśmy inwestycje samej Unii Europejskiej na podstawie poprzednich raportów. 

Do końca 2019 roku Wielka Brytania była członkiem UE. Do tego czasu firmy z tego regionu zainwestowały w AI 14,73 mld dolarów. Natomiast w latach 2020 (s. 96), 2021 (s. 155), 2022 (s. 189) i 2023 (s. 249) firmy z UE zainwestowały odpowiednio: 2,04 mld dolarów, 6,42 mld dolarów, 6,67 mld dolarów i 7,22 mld dolarów. Oznacza to, że łącznie od 2013 do 2023 roku sektor prywatny w UE zainwestował 37,08 mld dolarów w rozwój AI.

Inwestycje z ostatnich trzech lat

Z najnowszego raportu wynika, że zauważalny, ponad dwukrotny wzrost inwestycji w sztuczną inteligencję nastąpił w 2021 roku (s. 243). W 2020 roku łącznie w tę technologię zainwestowano 64,02 mld dolarów, a rok później było to już 132,36 mld dolarów (plik: fig_4.3.2). Za wzrost odpowiadały głównie Stany Zjednoczone, a zmiany na przestrzeni lat przedstawia poniższy wykres.

Sprawdźmy, ile w ciągu ostatnich lat inwestowało się w wymienionych przez Sławomira Mentzena regionach. W latach 2021–2023 firmy z USA zainwestowały w rozwój AI łącznie 201,85 mld dolarów (plik fig_4.3.10). W przypadku Chin było to 44,75 mld dolarów. Sektor prywatny w UE zainwestował za to 20,31 mld dolarów. 

Akt o sztucznej inteligencji w Unii Europejskiej

Faktem jest, że Unia Europejska wypracowała kompleksowe przepisy i regulacje dotyczące AI. W tym roku na poziomie UE przyjęty został akt o sztucznej inteligencji (AI Act). Więcej na ten temat przeczytasz w innym naszym artykule. Mowa tu m.in. o zakazie pewnych zastosowań (np. kategoryzacji biometrycznej, rozpoznawania emocji w miejscu pracy lub manipulowania zachowaniem ludzi) czy wymogu transparentności i wyraźnego oznaczania treści wygenerowanych przez AI.

Treść aktu jest dostępna w internecie, również w wersji polskojęzycznej. Dokument liczy 462 strony. W strukturach Komisji Europejskiej powołano również specjalny urząd ds. AI, którego zadaniem jest przeprowadzenie implementacji założeń wspomnianego aktu w państwach członkowskich.

Prace nad tym dokumentem rozpoczęły się w 2021 roku. Pierwsze propozycje pojawiły się w kwietniu, a w sierpniu przeprowadzono publiczne konsultacje. Przez kolejne miesiące trwały prace w Radzie UE, których owocem było zaprezentowanie w grudniu 2022 roku głównych założeń regulacji. Nad sprawą pochylił się również Parlament Europejski, który w czerwcu 2023 roku przyjął swoje stanowisko negocjacyjne. Pod koniec 2023 roku Parlament i Rada doszły do porozumienia, a w marcu 2024 roku akt został zatwierdzony.

Stany Zjednoczone pracują nad swoimi rozwiązaniami

Temat uregulowania sztucznej inteligencji trafił także do Kongresu Stanów Zjednoczonych. Przykładami są tutaj: AI Training Act (akt o szkoleniu AI), którego historia sięga 2021 roku, czy AI in Government Act z 2020 roku (s. 1105). Trwają również prace nad kolejnymi aktami, w tym Algorithmic Accountability Act (akt dot. odpowiedzialności za algorytmy) i Transparent Automated Governance Act (akt dot. transparentnego automatycznego zarządzania). Więcej na ten temat przeczytasz w raporcie IAPP (s. 27).

Z inicjatywy prezydenta Joe Bidena powstał Projekt Karty Praw AI (ang. Blueprint for an AI Bill of Rights), czyli zestaw pięciu zasad istotnych dla odpowiedzialnego rozwoju sztucznej inteligencji. Są to: 

• bezpieczne i skuteczne systemy, 
• algorytmiczna ochrona przed dyskryminacją, 
• prywatność danych, 
• uwaga i wyjaśnienie, 
• ludzkie alternatywy, rozwaga i rozwiązania awaryjne.

Zgodnie z raportem AI Index, od 2016 do 2023 roku najwięcej aktów prawnych dotyczących sztucznej inteligencji przyjęły właśnie Stany Zjednoczone, były to 23 akty (s. 378).

Chiny i ich podejście do uregulowania nowej technologii

Równolegle z inwestowaniem w rozwój sztucznej inteligencji Chiny pracują nad odpowiednim uregulowaniem i kontrolowaniem tej technologii. Już w 2017 roku przyjęty został New Generation AI Development Plan, w którym to dokumencie obok planów rozwoju AI znalazł się konkretny harmonogram prac nad stworzeniem regulacji państwowych w tym zakresie.

W 2019 roku chiński komitet ekspercki (pracujący na mocy wspomnianego powyżej planu) przedstawił osiem zasad zarządzania sztuczną inteligencją, w tym „poszanowanie prywatności”, zarządzanie „bezpieczne/bezpieczne i możliwe do kontrolowania” oraz „elastyczne”. To nie koniec – w 2021 roku powstały kolejne dokumenty, w tym standardy etyczne, zasady dotyczące algorytmów informacyjnych oraz algorytmów rekomendacyjnych. 

W rządzie chińskim powstały również zasady dotyczące AI używanego do generowania tekstu, wideo i audio. Podjęty został tu temat fake newsów oraz deepfake’ów, pojawił się także wymóg oznaczania treści wygenerowanych przez sztuczną inteligencję. To tylko wybrane chińskie regulacje (s. 10) w tym zakresie.

Więcej na ten temat przeczytasz w publikacji wydanej przez Fundusz Carnegie na rzecz pokoju międzynarodowego (ang. Carnegie Endowment for International Peace). Zdaniem autora, Matta Sheehana, „Pekin przoduje w regulacji sztucznej inteligencji, udostępniając nowe, przełomowe strategie zarządzania algorytmami, chatbotami i nie tylko”.

Kolejne państwa pracują nad swoimi przepisami

USA, UE i Chiny nie są jedynymi państwami regulującymi stosowanie sztucznej inteligencji. Z podsumowaniem ich osiągnięć na tym polu zapoznasz się w naszym artykule opublikowanym na łamach CyberDefence24.

Inne państwa także odnoszą się do omawianego problemu. Najnowsze osiągnięcia i propozycje w tym zakresie śledzi organizacja Międzynarodowe Stowarzyszenie Specjalistów ds. Prywatności (ang. The International Association of Privacy Professionals, IAPP). Na stronie IAPP znajdziemy regularnie aktualizowany raport dotyczący globalnych regulacji i polityk publicznych w zakresie sztucznej inteligencji. Raport obejmuje kolejne 22 państwa z całego świata (nie licząc USA, UE i Chin). 

Zgodnie z przywołanym już przedtem raportem AI Index, do 2023 roku 32 państwa przyjęły co najmniej jeden akt prawny dotyczący sztucznej inteligencji (s. 376). Nad uregulowaniem nowej technologii pracują kraje z każdego kontynentu, w tym Argentyna, Egipt, Izrael, Singapur czy Australia. Więcej informacji o ich podejściu do tematu AI znajdziesz w tej publikacji.