Edukacja 
Ekologia 
Energetyka 
Fact-checking 
Klimat 
Rosja 
UE 
Ukraina 
Wybory 
Skopiuj link
Drukuj
Udostępnij
8 min czytania
Sprawdzamy wypowiedzi polityków i osób publicznych pojawiające się w przestrzeni medialnej i internetowej. Wybieramy wypowiedzi istotne dla debaty publicznej, weryfikujemy zawarte w nich informacje i przydzielamy jedną z pięciu kategorii ocen.
8 min czytania
Ten artykuł ma więcej niż 3 lata. Niektóre dane mogą być nieaktualne. Sprawdź, jak zmieniała się metodologia i artykuły w Demagogu.
W ilu gminach nie ma żłobka, oddziału żłobkowego lub klubu dziecięcego?
Ten artykuł ma więcej niż 3 lata. Niektóre dane mogą być nieaktualne. Sprawdź, jak zmieniała się metodologia i artykuły w Demagogu.
W ilu gminach nie ma żłobka, oddziału żłobkowego lub klubu dziecięcego?
Zaledwie 45% gmin w Polsce posiada co najmniej jeden żłobek, oddział żłobkowy lub klub dziecięcy.
Fałsz
Wypowiedź uznajemy za fałsz, gdy:
- nie jest zgodna z żadną dostępną publicznie informacją opartą na reprezentatywnym i wiarygodnym źródle,
- jej autor przedstawia nieaktualne informacje, którym przeczą nowsze dane, zawiera szczątkowo poprawne dane, ale pomija kluczowe informacje i tym samym fałszywie oddaje stan faktyczny.
Fałsz
Wypowiedź uznajemy za fałsz, gdy:
- nie jest zgodna z żadną dostępną publicznie informacją opartą na reprezentatywnym i wiarygodnym źródle,
- jej autor przedstawia nieaktualne informacje, którym przeczą nowsze dane, zawiera szczątkowo poprawne dane, ale pomija kluczowe informacje i tym samym fałszywie oddaje stan faktyczny.
- Według raportu „Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w 2019 roku”, opublikowanego pod koniec 2020 roku na stronie Głównego Urzędu Statystycznego, dostęp do żłobka, oddziału żłobkowego lub klubu dziecięcego posiadało w 2019 roku 40,9 proc. gmin w Polsce (gdy w 2018 roku było to 36 proc.).
- Bardziej aktualne dane znajdziemy w raporcie „Żłobki i kluby dziecięce w roku 2020 roku” (opublikowanym 27 maja 2021 roku), jednak brak w nim informacji na temat liczby gmin z dostępem do tych placówek. Wynika z niego, że liczba placówek zajmujących się opieką nad dziećmi do lat 3 wyniosła w ubiegłym roku 4,6 tys. (żłobków było 3 831, klubów dziecięcych – 726, a oddziałów żłobkowych – 17). Warto zauważyć, że chodzi o wzrost procentowy (wzrost o 5 proc. – z 4,4 tys. placówek do 4,6 tys.), a nie o punkty procentowe, więc nie możemy na podstawie tych danych mówić o tym, że w 2020 roku 45 proc. gmin posiadało żłobek lub klub dziecięcy.
- Zwróciliśmy się do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej z prośbą o podanie najbardziej aktualnych danych na ten temat. Z uzyskanej odpowiedzi dowiedzieliśmy się, że „zgodnie ze stanem na 19 lipca 2021 roku, na terenie Polski jest 1 266 gmin posiadających przynajmniej jeden żłobek lub klub dziecięcy, dane pochodzą z Rejestru Żłobków”. W Polsce obecnie funkcjonuje 2 477 gmin, co oznacza, że dostęp do przynajmniej jednej placówki opieki nad dziećmi do lat 3 posiada obecnie ok. 51 proc. gmin.
- Tomasz Aniśko w swojej wypowiedzi wskazał liczbę, która jest o 4 punkty proc. wyższa niż ta wynikająca z oficjalnych danych na koniec 2019 roku oraz o 6 punktów proc. niższa od tej, która podana została przez ministerstwo w odpowiedzi na nasze zapytanie. Na tej podstawie musimy ocenić jego wypowiedź jako fałszywą.
Kontekst wypowiedzi
Podczas 33. posiedzenia Sejmu RP IX kadencji, które odbyło się 24 czerwca 2021 roku, miała miejsce dyskusja na temat działań rządu podejmowanych w zakresie polityki demograficznej i mających na celu poprawę dzietności w Polsce. Tomasz Aniśko wyraził opinię, że jednym z kluczowych instrumentów polityki demograficznej powinno być zapewnienie dostępu do opieki nad dzieckiem do lat 3 dla każdej rodziny. Pozwoliłoby to łączyć obowiązki domowe z zawodowymi. Niestety, zdaniem posła Zielonych, wciąż dziś jesteśmy bardzo daleko od zapewnienia takiej gwarancji każdemu dziecku w Polsce, albowiem jedynie 45 proc. gmin w Polsce posiada co najmniej jeden żłobek, oddział żłobkowy lub klub dziecięcy.
Czym są żłobki i kluby dziecięce?
Według ustawy o opiece nad dziećmi do lat 3 (z 4 lutego 2011 roku) opieka nad dziećmi w tym wieku może być organizowana w formie żłobka lub klubu dziecięcego, a także sprawowana przez dziennego opiekuna oraz nianię. Opieka nad dzieckiem może być sprawowana do ukończenia roku szkolnego, w którym dziecko ukończy 3. rok życia lub, w przypadku gdy niemożliwe lub utrudnione jest objęcie dziecka wychowaniem przedszkolnym, 4. rok życia.
Opieka w żłobku jest sprawowana nad dziećmi od ukończenia 20. tygodnia życia, a w klubie dziecięcym jest sprawowana nad dziećmi od ukończenia 1. roku życia, przy czym liczba miejsc w klubie dziecięcym nie może być większa niż 30. Określa to art. 7 wspomnianej ustawy.
Kolejną formą instytucjonalnej opieki nad dziećmi jest dzienny opiekun, którego rolę opisano w art. 36. Zorganizowanie opieki sprawowanej przez dziennego opiekuna nie wymaga tak dużych nakładów finansowych, jak chociażby w przypadku utworzenia żłobka czy klubu dziecięcego. Opieka jest sprawowana w warunkach domowych, a czas sprawowania opieki przez dziennego opiekuna efektywniej dopasowany do czasu pracy rodziców. Według art. 50 nianią jest osoba fizyczna sprawująca opiekę nad dziećmi (od ukończenia 20. tygodnia życia) na podstawie umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia.
Co ważne, artykuł 8 wspomnianej ustawy określa również, że żłobki i kluby dziecięce mogą być prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego oraz instytucje publiczne, osoby fizyczne lub osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej.
Jak wygląda opieka nad małymi dziećmi w Polsce?
Najbardziej aktualne i dostępne powszechnie opracowania na ten temat dotyczą roku 2019. Rada Ministrów corocznie składa sprawozdanie z realizacji ustawy o opiece nad dziećmi do lat 3. Ostatnie sprawozdanie opublikowane zostało 6 października 2020 roku i dotyczy właśnie roku 2019.
Wynika z niego, że na koniec 2019 roku instytucje opieki – żłobki, kluby dziecięce oraz dzienni opiekunowie – funkcjonowały w 1 039 gminach, czyli w 42 proc. wszystkich gmin w Polsce (na koniec 2018 roku było to 930 gmin, co stanowiło 38 proc., podczas gdy na koniec 2015 roku – 26 proc.). Instytucje te funkcjonowały w 396 gminach wiejskich, tj. w 25 proc. wszystkich gmin wiejskich (na koniec 2018 roku było to 335 gmin, co stanowiło 21 proc. wszystkich gmin wiejskich).
Na koniec 2019 roku funkcjonowało w Polsce 3 671 żłobków. Żłobki prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego stanowiły 23 proc. ogółu (było ich 852), a żłobki niepubliczne – 77 proc. (łącznie 2 819). Żłobki oferowały ok. 149,4 tys. miejsc opieki, co przekładało się na ok. 86,7 proc. wszystkich miejsc opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. W porównaniu z rokiem 2018 był to wzrost o ponad 22,8 tys. miejsc, czyli o 18 proc. Ponadto na koniec 2019 roku funkcjonowały 733 kluby dziecięce.
Jednak należy zwrócić uwagę, że w tym sprawozdaniu uwzględniono także dostęp do dziennych opiekunów, o których poseł Aniśko nie wspominał w swojej wypowiedzi.
Ile gmin posiada co najmniej jeden żłobek lub klub dziecięcy?
Dane, które dokładniej odpowiadają treści wypowiedzi posła, znajdziemy w opublikowanym 30 września 2020 roku na stronie GUS raporcie „Pomoc społeczna i opieka nad dzieckiem i rodziną w 2019 roku”. Według niego w 2019 roku jakąkolwiek placówkę opieki nad dziećmi do lat 3 odnotowano w 40,9 proc. gmin w Polsce (w 2018 było to 36 proc.). W tym przypadku chodzi o dostęp do żłobków, oddziałów żłobkowych i klubów dziecięcych. Największy odsetek gmin, w których znajdowała się przynajmniej jedna taka placówka, charakteryzował województwa: dolnośląskie (56,8 proc.) i opolskie (56,3 proc.). Najniższe wartości tego wskaźnika wystąpiły w województwach: podlaskim (22,0 proc.) i lubelskim: (20,2 proc.).
Bardziej aktualne dane (dotyczące roku 2020) znajdziemy na stronie GUS w raporcie „Żłobki i kluby dziecięce w roku 2020 roku” (opublikowanym 27 maja 2021 roku), jednak brak w nim informacji na temat liczby gmin z dostępem do instytucji opieki nad dziećmi. Z raportu dowiadujemy się natomiast, że w ubiegłym roku (w porównaniu z rokiem 2019) o 5 proc. wzrosła liczba placówek opieki instytucjonalnej nad dziećmi w wieku do lat 3. Warto zaznaczyć, że był to wzrost o 5 proc., a nie o 5 punktów proc., więc nie możemy w tym przypadku mówić o 45 proc. gmin ze żłobkami.
Działało 4,6 tys. takich placówek (3 831 żłobków, 726 klubów dziecięcych i 17 oddziałów żłobkowych), które zapewniały 173,5 tys. miejsc (co stanowiło wzrost o 8,5 proc. w stosunku do roku 2019, kiedy było to 159,9 tys.). Wskaźnik liczby podopiecznych na 1 tys. dzieci w wieku do lat 3 wzrósł z 124 w 2019 roku do 128 w 2020 roku.
Wśród wszystkich placówek ponad 76 proc. należało do sektora prywatnego. Najwięcej żłobków i klubów dziecięcych sektora prywatnego należało do osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą (67,7 proc.). Co dziesiąta placówka została założona przez spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (11 proc.) lub spółkę cywilną (9,3 proc.). W sektorze publicznym blisko 98 proc. żłobków i klubów dziecięcych było prowadzonych przez samorząd gminny. Wszystkie oddziały żłobkowe zostały utworzone przy przedszkolach, w tym głównie przy przedszkolach publicznych (94,1 proc.).
Mając na uwadze powyższy raport i wzrost o 5 proc. liczby placówek w roku 2020 roku, można było założyć, że również liczba gmin posiadających dostęp do nich uległa powiększeniu, nie dysponowaliśmy jednak dokładnymi danymi na ten temat. Zwróciliśmy się zatem z zapytaniem do Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej.
W odpowiedzi na nasz wniosek o dostęp do informacji publicznej poinformowano nas, że „zgodnie ze stanem na 19 lipca 2021 roku, na terenie Polski jest 1 266 gmin posiadających przynajmniej jeden żłobek lub klub dziecięcy, dane pochodzą z Rejestru Żłobków”. Pamiętajmy jednak, że wypowiedź Aniśko pochodzi z czerwca, więc nie możemy być pewni, jak bardzo mogła zmienić się sytuacja ze żłobkami w ciągu ostatniego miesiąca.
Według stanu na 1 stycznia 2021 roku w Polsce jest 2 477 gmin (302 miejskich, 652 miejsko-wiejskich oraz 1 523 wiejskich). Oznacza to, że dostęp do przynajmniej jednej placówki opieki nad dziećmi do lat 3 posiada obecnie w Polsce ok. 51 proc. gmin.
Wspieraj niezależność!
Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.
Dowiedz się, jak radzić sobie z dezinformacją w sieci
Poznaj przydatne narzędzia na naszej platformie edukacyjnej
Sprawdź!
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
POLECANE DLA CIEBIE
