Powrót debaty o 500+

Jarosław Wałęsa 8 czerwca był gościem programu „Poranna rozmowa Gazeta.pl”. Podczas wywiadu poruszony został temat programu 500+. W związku z rosnącą inflacją w ostatnim czasie rozgorzała dyskusja na temat aktualnej wartości świadczenia oraz o możliwości podniesienia jego kwoty do 700 zł.

Rzecznik rządu Piotr Müller na początku czerwca mówił w Radiu Zet, że rząd nie ma takich planów.

🎥 Rzecznik rządu @PiotrMuller o konwencji PiS: Padną pewne zapowiedzi. 700+? Nie było na ten temat dyskusji. Nic mi o tym nie wiadomo@RadioZET_NEWS #GośćRadiaZET

Więcej tu ⬇️https://t.co/mrOTW6HBYV pic.twitter.com/pGe2eWZ7kw

— Gość Radia ZET (@Gosc_RadiaZET) June 3, 2022

Natomiast w ostatnich dniach Ryszard Terlecki w wywiadzie dla „Polska Times”, zapytany o waloryzację 500+, powiedział, że „Z pewnością coś takiego nastąpi. Jeszcze nie w tej chwili, ponieważ nie nadszedł na to moment”. Stwierdził też, że niewykluczona jest zmiana kwoty świadczenia z 500 na 700 zł.

Jarosław Wałęsa stwierdził, że program 500+ nie spełnił jednej ze swoich ról, gdyż nie przyczynił się do poprawy demografii w Polsce. Poseł wyraził opinię, że program ten powinien być w przyszłości kontynuowany, jednak po wprowadzeniu pewnych zmian.

Zwiększenie dzietności było jednym z celów programu 500+

Ustawa złożona przez PiS, wprowadzająca program Rodzina 500+, została przegłosowana w Sejmie 2 lutego 2016 roku. Program wszedł w życie dwa miesiące później. Początkowo zakładał on wypłacanie polskim rodzinom świadczenia w wysokości 500 zł netto co miesiąc na drugie i kolejne dziecko. Obecnie świadczenie 500+ wypłacane jest na każde dziecko.

Główne cele, jakie miał spełnić program, to poprawa sytuacji materialnej rodzin z dziećmi, a także zachęcenie ich do posiadania kolejnych dzieci. O tym, że jednym z celów programu jest zwiększenie liczby urodzeń w Polsce, mówiła m.in. ówczesna premier Beata Szydło, rok po wprowadzeniu świadczenia.

Obecnie narracja rządu na temat celów 500+ i ich realizacji bardziej skłania się nie ku zwiększaniu dzietności z roku na rok, a jedynie spowolnieniu spadku liczby urodzeń. Kwestię tę poruszono w sprawozdaniu z realizacji programu za 2019 rok.

Czym jest współczynnik dzietności?

Współczynnik dzietności jest miarą mającą zobrazować całkowitą płodność danego państwa lub regionu. Uzyskane wartości pozwalają stwierdzić, czy kolejne pokolenia będą w stanie zastąpić (liczebnością) poprzednie.

Zgodnie z definicją GUS wskaźnik dzietności „oznacza liczbę dzieci, które urodziłaby przeciętnie kobieta w ciągu całego okresu rozrodczego (15–49 lat) przy założeniu, że w poszczególnych fazach tego okresu rodziłaby z intensywnością obserwowaną w badanym roku, tzn. przy przyjęciu cząstkowych współczynników płodności z tego okresu za niezmienne”.

Wskaźnik dzietności a 500+

Najnowsze dane dot. wskaźnika dzietności w Polsce, opublikowane końcem maja przez GUS, dotyczą 2021 roku. Współczynnik dzietności w tym roku wyniósł 1,320, co oznacza, że na 1 000 kobiet urodziło się 1 320 dzieci. Jest to znacznie niższa wartość niż ta, przy której występuje zastępowalność pokoleń.

Zmiany wskaźnika dzietności w ciągu ostatnich lat

Współczynnik dzietności wykazywał tendencję rosnącą od 2013 roku (1,256). Jednak to po 2015 roku wzrost ten stał się bardziej dynamiczny (2016–1,357; 2017–1,453). Od 2018 roku dzietność w Polsce zaczęła spadać z każdym rokiem coraz bardziej (2018–1,453; 2019–1,419; 2020–1,378; 2021–1,320).

Obecnie współczynnik dzietności jest zbliżony do poziomu sprzed wprowadzenia programu 500+ oraz niższy niż w roku jego wprowadzenia (2016).

Najniższą wartość wskaźnika w ciągu ostatnich 20 lat odnotowano w 2003 roku – 1,222. Wskaźnik od 2022 roku nie przekroczył 1,5, co oznacza, że w Polsce nie ma zapewnionej zastępowalności pokoleń. 

Współczynnik dzietności według Eurostatu

Współczynnik dzietności w metodologii unijnej jest mierzony nieco inaczej. Eurostat definiuje go jako „przeciętną liczbę dzieci, którą kobieta mogłaby urodzić, jeśliby przeżyła swój okres rozrodczy zgodnie ze statystykami współczynników płodności w danym roku”.

Dla Polski w kolejnych latach zostały obliczone następujące wskaźniki:

• 2015 – 1,32,
• 2016 – 1,39,
• 2017 – 1,48,
• 2018 – 1,46,
• 2019 – 1,44,
• 2020 – 1,39. 

Mimo że dane Eurostatu również wskazują na tendencję spadkową od 2018 roku, to w dalszym ciągu najnowszy wynik (za 2020 rok) jest wyższy od tego z 2015 roku, przed wprowadzeniem 500+.