Na takie trzy zagrożenia wskazuje najnowszy raport Najwyższej Izby Kontroli dotyczący realizacji założeń Koncepcji CPK. Co dokładnie wykazała kontrola?

Problemy z CPK od samego początku

Centralny Port Komunikacyjny (CPK) to planowany węzeł przesiadkowy między Warszawą i Łodzią, który ma zintegrować transport lotniczy, kolejowy i drogowy w Polsce. Decyzja o budowie portu zapadła w listopadzie 2017 roku, jednak program wieloletni na realizację inwestycji przyjęto dopiero po 3 latach, w październiku 2020 roku.

Źródło: NIK

Jak wskazuje NIK, było to spowodowane po pierwsze – nierzetelnym planowaniem etapu przygotowawczego w Koncepcji CPK, a po drugie – licznymi zastrzeżeniami Ministerstwa Finansów i Centrum Analiz Strategicznych do projektu programu.

Jak ustaliła NIK: „Harmonogram realizacji CPK miał ogólnikowy charakter i wskazywał niemożliwe do dotrzymania terminy realizacji poszczególnych zadań”. Przyjęty harmonogram nie uwzględniał również rezerw na wypadek zdarzeń niepożądanych, takich jak np. odwołania do Krajowej Izby Odwoławczej czy wydłużony okres oczekiwania na uzyskanie niezbędnych pozwoleń.

Nie wszystkie źródła finansowanie CPK są znane

Kontrola wykazała, że w Koncepcji CPK nie przedstawiono pełnego uzasadnienia biznesowego, w tym m.in. harmonogramu związanego z powstawaniem kosztów i korzyści, wyliczeń finansowych spodziewanych korzyści oraz oszacowania korzyści utraconych.

Spółkę celową, powołaną do realizacji Koncepcji CPK, wyposażono w środki finansowe w wysokości 310 mln zł, które pozwalają na funkcjonowanie i realizację zadań ustawowych. Środki na finansowanie realizacji ustawowych zadań CPK do końca 2023 roku zostały określone w Programie wieloletnim na poziomie 9,23 mld zł.

Źródło: CPK

Od 2023 roku planowane jest długoterminowe finansowanie dłużne. NIK zauważa jednak, że wymaga to precyzyjnego określenia potrzeb inwestycji oraz wynegocjowania warunków tego rodzaju finansowania.

Wątpliwości dotyczące kosztów

Do zakończenia kontroli nie było wiadomo, jakie będą źródła finansowania wszystkich przedsięwzięć związanych z budową Centralnego Portu Komunikacyjnego. W Koncepcji CPK łączny koszt przedsięwzięcia oszacowano na kwotę 34,9 mld zł.

Źródło: NIK

Dodatkowo określono, że łączne koszty rozbudowy krajowej sieci kolejowej o nowe odcinki związane z budową infrastruktury dla systemu przewozów opartego o CPK, przewidziane na lata 2020–2030, wynosić będą 35-40 mld zł.

Według NIK nie wiadomo, ile ostatecznie zostanie wydane na realizację całego CPK.

Opłacalność inwestycji

Koncepcja CPK przewiduje podział inwestycji na trzy zasadnicze komponenty: lotniskowy, drogowy i kolejowy. Głównym elementem inwestycji ma być port lotniczy Solidarność, wybudowany 37 km od Warszawy.

W związku z tym niezbędne jest przeprowadzenie rzetelnej analizy kosztów i korzyści (zarówno ekonomicznych, jak i społecznych), jakie może przynieść budowa portu – szczególnie w sytuacji załamania na rynku lotów pasażerskich z powodu pandemii.

Ryzyka, które zidentyfikowano w trakcie kontroli, stwarzają sytuację, w której od terminowego zakończenia projektu istotniejsze jest rzetelne przygotowanie i realizacja samej inwestycji. W szczególności NIK wnioskowała do Pełnomocnika Rządu ds. CPK o:

• opracowanie analiz wykonalności poszczególnych projektów lub podprogramów oraz wypracowanie harmonogramu realizacji Programu CPK, zapewniające ich zharmonizowanie, z uwzględnieniem wszystkich zidentyfikowanych ryzyk,
• ustalenie pełnego planu finansowania Programu CPK, ze wskazaniem niezbędnych nakładów oraz źródeł pozyskania środków finansowych,
• wypracowanie planu działalności Lotniska Chopina oraz strategii rozwoju Przedsiębiorstwa Państwowego „Porty Lotnicze” (PPL) w okresie po oddaniu do użytku CPK, w celu przygotowania operacji ewentualnego przeniesienia ruchu lotniczego oraz kontynuowania działalności PPL w warunkach rynkowej konkurencji.