W 2018 roku w wyborach samorządowych odsetek nieważnych głosów wyniósł od 0,72 proc. (II tura głosowania na wójtów/burmistrzów/prezydentów) do 6,7 proc. (głosowanie na kandydatów do sejmików wojewódzkich). Wydaje się to niewiele.

Jednak praktyka pokazuje, że naprawdę każdy głos może mieć znaczenie. Przykładowo: o wyborze wójta gminy Lyski (powiat rybnicki) zadecydowała różnica 113 głosów. Dlatego to ważne, by każda osoba, która chce oddać głos, rzeczywiście go oddała i zrobiła to poprawnie.

Kto może wziąć udział w głosowaniu?

Według art. 10 par. 1 pkt 3 i 4 Kodeksu wyborczego w wyborach samorządowych może oddać głos każda osoba, która najpóźniej w dniu głosowania skończy 18 lat. Musi też stale zamieszkiwać na obszarze gminy, powiatu lub województwa, na którego organy chce się oddać głos.

W przypadku wyborów do rady powiatu i do sejmiku województwa głos mogą oddawać wyłącznie obywatele Polski. Na członków rady gminy oraz wójta, burmistrza lub prezydenta mogą głosować także obywatele innych państw Unii Europejskiej i Zjednoczonego Królestwa. 

Gdzie można oddać głos?

Informację o tym, gdzie można oddać głos, najłatwiej sprawdzić w Centralnym Rejestrze Wyborców. To rządowy, internetowy system, do którego można zalogować się np. za pomocą profilu zaufanego lub przez bank. Po zalogowaniu wyborca ma dostęp do informacji o tym, czy ma prawo wyborcze i gdzie może oddać głos.

Informacje z Centralnego Rejestru Wyborców. Źródło: zrzut ekranu ze strony mobywatel.gov.pl

Te same informacje można znaleźć również w mobilnej aplikacji mObywatel po wejściu do usługi „Wybory”. 

Kolejny sposób to skorzystanie z wyszukiwarki obwodów na stronie Państwowej Komisji Wyborczej. W oknie wyszukiwania można wpisać nazwę swojej ulicy. Swoje okolice można też znaleźć na mapie.

Innym sposobem jest sprawdzenie obwieszczenia gminy, w której ogłoszono, do którego obwodu głosowania należą poszczególne ulice. Obwieszczenia można znaleźć na stronach gmin lub w siedzibie gminy.

W jakich godzinach można oddać głos?

Jak czytamy na stronie Państwowej Komisji Wyborczej (PKW), wybory samorządowe odbędą się 7 kwietnia 2024 roku. W tym dniu lokale wyborcze planowo będą otwarte od godziny 7:00 do godziny 21:00.

Głosowanie po 21:00 zdarzyło się podczas ostatnich wyborów parlamentarnych. W niektórych komisjach wyborcy czekali nawet do 03:00 w nocy. W tej sytuacji o 21:00 kolejkę zamykała osoba z komisji wyborczej poprzez ustawienie się na jej końcu.

Ile kart do głosowania wydaje komisja?

7 kwietnia 2024 roku w większości gmin wyborcy otrzymają cztery karty do głosowania:

• do rady gminy,
• do rady powiatu, 
• do sejmiku województwa,
• na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.

W miastach na prawach powiatu liczba kart do głosowania zmniejsza się do trzech. Wynika to z faktu, że nie ma tam oddzielnej rady gminy i rady powiatu – ich funkcje wykonuje rada miasta. 

Wyjątek to Warszawa, która jest miastem na prawach powiatu, lecz głos odda się tam na czterech kartach. W stolicy w dniu wyborów samorządowych wybiera się także rady dzielnic.

Jak wygląda karta do głosowania?

Podstawowa forma karty do głosowania, zgodnie z art. 40 par. 3 Kodeksu wyborczego, to kartka zadrukowana jednostronnie. Tak wygląda przykładowa karta w okręgu, w którym zarejestrowano sześć list kandydatów.

Wzór karty do głosowania. Źródło: Uchwała w sprawie wzorów kart, załącznik nr 3

Wszystkie karty są drukowane na papierze koloru białego. Jedynie nazwiska kandydatów drukuje się na różnym tle. Kandydatów do rad gmin – na szarym, do rad powiatów – na żółtym, a do sejmików województw – na niebieskim (par. 2 ust. 1 uchwały w sprawie wzorów kart).

Jak prawidłowo oddać głos?

Aby oddać ważny głos, na każdej z kart trzeba zaznaczyć znak „X” tylko w jednym z wyznaczonych miejscu (art. 439 Kodeksu wyborczego). Postawienie większej liczby takich znaków sprawia, że głos jest nieważny. Zasada ta dotyczy wyborów radnych w gminach do 20 tys. mieszkańców. W większych gminach można zaznaczyć większą liczbę kandydatów startujących z jednej listy – wtedy głos uznaje się za oddany na listę i na pierwszego z kandydatów (art. 440 par. 4).

W 2014 roku dla wyborców problemem były karty do głosowania w formie zbroszurowanych kartek (tzw. książeczki). Niektórzy wyborcy zaznaczali kratki na kilku stronach takich kart, przez co ich głos był nieważny.

Rzecznik Krajowego Biura Wyborczego, w komentarzu dla Demagoga, zapewnił, że w tym roku taka forma karty nie będzie stosowana.

Czy można zagłosować poza miejscem zamieszkania?

W przeciwieństwie do wyborów parlamentarnych, w wyborach samorządowych mogą głosować tylko osoby stale zamieszkujące na obszarze podlegającym władzom lokalnym (art. 10 par. 1 pkt 3 Kodeksu wyborczego). Najlepiej więc oddać głos w miejscu, w którym mieszkamy na co dzień.

Wyjątkowo osoba przypisana do innego obwodu głosowania niż ten, w którym chce oddać głos, może zmienić stały obwód głosowania. Należy to zrobić przez internet lub w urzędzie gminy. Taka decyzja sprawi, że w kolejnych wyborach również będziemy przypisani do obwodu wskazanego w wyborach samorządowych. We wniosku trzeba udowodnić, że mieszka się w danym obwodzie, np. załączając do niego umowę najmu mieszkania. Urząd na rozpatrzenie wniosku ma 5 dni roboczych.

Jak podkreśla w komentarzu dla Demagoga rzecznik Krajowego Biura Wyborczego, w wyborach samorządowych władze lokalne powinna wybierać lokalna społeczność. Należy więc oddać głos tam, gdzie się na co dzień mieszka. Zmiana stałego obwodu głosowania powinna tylko potwierdzać, gdzie mieszkamy. Zmiana tego obwodu tylko na okazję głosowania w I lub II turze wyborów samorządowych byłaby zaprzeczeniem tych zasad.

Jak zagłosować korespondencyjnie?

W wyborach samorządowych, tak samo jak w ostatnich wyborach parlamentarnych, można oddać głos korespondencyjnie.

Według art. 53a Kodeksu wyborczego taką możliwość mają osoby ze znacznym lub umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Korespondencyjnie głos mogą oddać także osoby, które najpóźniej w dniu głosowania ukończyły 60 lat.

Zamiar głosowania korespondencyjnego należy zgłosić do 25 marca. Można to zrobić ustnie lub pisemnie u komisarza wyborczego właściwego dla swojego powiatu lub miasta (znajdziesz go TUTAJ). Odpowiedni wniosek można zgłosić także przez internet.

Co w kolejnych częściach cyklu?

Wyjaśniliśmy już, kogo wybieramy w wyborach samorządowych i jak można w tych wyborach oddać głos. Pozostaje pytanie, co dalej dzieje się z oddanymi głosami. W kolejnej części cyklu „Decyduj świadomie” wyjaśnimy:

• Jak działa system przeliczania głosów?
• Kiedy poznamy ostateczne wyniki głosowania?
• Czy od wyniku głosowania można się odwołać do sądu?

Zapraszamy po kolejne dawki wiedzy we wtorki i czwartki!