W tym artykule pokażemy, jakie stanowiska trzeba będzie obsadzić w nadchodzącym głosowaniu. Okazuje się, że nie w każdym miejscu Polski wygląda to dokładnie tak samo: różnie określa się jedną z ważnych funkcji i nie wszędzie wybierzemy taką samą liczbę osób.

Kogo będziemy wybierać?

Jak wyjaśnialiśmy w poprzednich częściach cyklu „Decyduj świadomie”, terytorium Polski jest podzielone na gminy, powiaty i województwa. Na każdym z tych poziomów funkcjonują różne i niezależne od siebie władze samorządowe.

Wszędzie mamy do czynienia z jakąś radą tworzącą lokalne prawo. Kodeks wyborczy nazywa je „organami stanowiącymi” (art. 5 ust. 3). Skład owych rad wybierzemy już w kwietniu. Są to: przypadku gmin – rady gmin, w przypadku powiatów – rady powiatów, a w przypadku województw – sejmiki województw.

Na każdym poziomie funkcjonują również organy wykonujące prawo stanowione przez rady. Sami wyborcy decydują tylko o wyborze takiego organu w gminie – wójta, burmistrza lub prezydenta (art. 471). Zarząd powiatu jest wybierany przez radę powiatu (art. 27 ustawy o samorządzie powiatowym), a zarząd województwa – przez sejmik (art. 31 ustawy o samorządzie województwa).

Wyjątki – miasta na prawach powiatu i Warszawa

Niektórym miastom, z różnych przyczyn opisanych w drugiej części naszego cyklu, przysługują prawa powiatu. W miastach na prawach powiatu władzę gminną i powiatową łączą w sobie rada miasta i prezydent miasta (art. 92 ustawy o samorządzie powiatowym).

Jak pokazaliśmy na przykładzie Gdyni, gminy mogą dzielić się na jednostki pomocnicze (np. dzielnice), które mogą mieć swoje rady. Wybory do rad dzielnic nie muszą odbywać się w dniu wyborów samorządowych. Wyjątkiem jest Warszawa – zgodnie art. 7 ustawy o jej ustroju wybory do rad dzielnic przeprowadza się razem z wyborami do Rady m.st. Warszawy.

Ilu radnych liczy rada gminy?

W różnych miejscach Polski organy stanowiące mają różną liczebność. Zależy ona od liczby mieszkańców zamieszkujących daną jednostkę samorządu (gminę, powiat lub województwo).

Zgodnie z art. 17 ustawy o samorządzie gminnym w skład rady wchodzą radni w liczbie:

• 15 w gminach do 20 tys. mieszkańców,
• 21 w gminach do 50 tys. mieszkańców,
• 23 w gminach do 100 tys. mieszkańców,
• 25 w gminach do 200 tys. mieszkańców.

Na każde kolejne 100 tys. mieszkańców przypadają kolejne 3 miejsca w radzie, ale w sumie radnych nie może być więcej niż 45. Wyjątkiem znów jest Warszawa, gdzie zgodnie z art. 2 ustawy o jej ustroju rada liczy 60 osób.

Ilu radnych w radzie powiatu, ilu członków sejmiku województwa?

Rady powiatu w powiatach liczących do 40 tys. mieszkańców składają się z 15 radnych. Każde kolejne rozpoczęte 20 tys. mieszkańców powiększa ją o dwie osoby. Maksymalna liczba radnych to 29 (art. 9 ust. 4 ustawy o samorządzie powiatowym).

Z kolei sejmiki województwa w województwach liczących do 2 mln mieszkańców składają się z 30 radnych. Każde kolejne rozpoczęte 0,5 mln mieszkańców powiększa je o trzy osoby (art. 16 ust. 3 ustawy o samorządzie województwa). Ustawa nie określa maksymalnej liczby radnych sejmiku.

Kto może kandydować w wyborach samorządowych?

Wymagania, które trzeba spełnić, aby kandydować w wyborach, zostały określone w art. 11 Kodeksu wyborczego. W par. 1 pkt. 5 czytamy, że w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego mogą kandydować osoby mające prawo wybierania tych organów. Zatem zgodnie z art. 10 par. 1 ust. 3 są to osoby:

• w przypadku gmin: które ukończyły 18 lat, stale zamieszkują na obszarze gminy i mają obywatelstwo polskie, unijne lub brytyjskie;
• w przypadku powiatów i województw: które ukończyły 18 lat, stale zamieszkują na obszarze powiatu lub województwa i mają obywatelstwo polskie.

Z kolei osoba chcąca kandydować na urząd wójta, burmistrza lub prezydenta musi mieć ukończone 25 lat i mieć polskie obywatelstwo. W odróżnieniu od kandydata na radnego nie musi jednak zamieszkiwać na terenie gminy (art. 11 par. 1 pkt 6).

Co w kolejnych częściach cyklu?

W tym artykule skupiliśmy się na informacjach dotyczących wybieranych stanowisk i kandydatów. W kolejnej części cyklu „Decyduj świadomie” zajmiemy się samym głosowaniem. Odpowiemy na pytania:

• Kto, gdzie i kiedy będzie mógł oddać głos?
• Jak wygląda procedura oddania głosu?
• Co z osobami, które nie będą mogły wybrać się do lokalu wyborczego?

Zapraszamy po kolejne dawki wiedzy we wtorki i w czwartki!