Do wyborów samorządowych został ponad miesiąc. Zależy nam, by każda osoba, która weźmie udział w tych wyborach, była świadoma, o czym tak naprawdę decyduje.

W dwóch poprzednich artykułach z cyklu „Decyduj świadomie” przybliżyliśmy najważniejsze informacje dotyczące gmin oraz powiatów. Teraz nadszedł czas na najważniejsze informacje o samorządzie wojewódzkim.

Czym jest województwo?

Jak wyjaśnialiśmy w poprzednich częściach cyklu, zgodnie art. 1 ustawy o podziale terytorialnym państwa Polska jest podzielona na gminy, powiaty i województwa. Województwo to największa jednostka podziału. Składa się ono z powiatów, a te z zasady dzielą się na gminy.

Innymi słowy, województwo nie ma władzy nad mniejszymi jednostkami podziału terytorialnego. Działania podejmowane przez te jednostki odbywają się równolegle i mogą być podejmowane wspólnie z województwem, ale na zasadach partnerskich.

Organy województwa

Art. 15 ustawy o samorządzie województwa stanowi, że do organów samorządu na tym szczeblu należą sejmik województwa oraz zarząd województwa. Podobnie jak w przypadku organów powiatu, sejmik województwa jest organem stanowiącym i kontrolnym [art. 16]. Zarząd z kolei – podobnie jak w przypadku powiatu – jest organem wykonawczym [art. 31].

W skład sejmiku województwa wchodzi 30 członków. Liczba ta może się zwiększać w zależności od liczby mieszkańców [art. 16 ust. 2]. Do zadań sejmiku należy m.in. uchwalanie budżetu województwa, strategii rozwoju, planu zagospodarowania przestrzennego oraz innych ważnych dokumentów i przepisów [art. 18].

Skład zarządu województwa jest wybierany przez sejmik województwa [art. 32] i liczy 5 osób [art. 31 ust. 2]. Na jego czele stoi marszałek województwa w roli przewodniczącego oraz wicemarszałek lub 2 wicemarszałków i pozostali członkowie. Zarząd realizuje budżet i strategie przyjmowane przez sejmik, z czego musi się rozliczać w corocznych raportach [art. 34a].

Kim jest wojewoda?

Marszałek województwa może być mylony z wojewodą. Wojewoda nie jest jednak organem samorządu. Funkcja wojewody została określona w innej ustawie – o wojewodzie i administracji rządowej w województwie.

Co ważne, wojewoda nadzoruje działalność samorządów na każdym poziomie pod względem legalności [art. 3 ust. 1 pkt 4]. Szerszy nadzór może sprawować szczególnie nad wykonywaniem przez nich działań zleconych przez rząd (np. wydawanie dowodów przez gminę).

Wojewoda nie jest wybierany w wyborach samorządowych. Powołuje go premier na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej [art. 6]. Obecnie takim ministrem jest Marcin Kierwiński, szef Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Jakie zadania realizują województwa?

Kategorie zadań realizowanych przez województwo zostały określone w art. 14 ust. 1 ustawy o samorządzie województwa. Część z wymienionych kategorii jest zbieżna z obszarami zadań gmin i powiatów. Różnią się one jednak skalą przedsięwzięć.

Jeśli chodzi o edukację, na poziomie województwa o wsparcie finansowe mogą się starać szkoły wyższe. W wojewódzkich urzędach pracy można starać się o wypłatę wynagrodzenia w sytuacji, gdy pracodawca stał się niewypłacalny. Samorząd województwa ma też zadanie modernizacji terenów wiejskich.

Analogicznie jak w przypadku gmin i powiatów, województwa są zobowiązane do wykonywania zadań zleconych przez rząd [art. 14 ust. 2]. Przykładowo: województwa prowadzą ośrodki adopcyjne. Dokonują one m.in. kwalifikacji kandydatów na rodziców adopcyjnych.

Skąd województwa czerpią środki finansowe?

Źródła dochodów województw zostały określone w art. 6 ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego. Wśród zapisanych źródeł można znaleźć takie jak np. wpływy z opłat, dochody z majątku samorządu, dochody z kar i grzywien czy różnego rodzaju odsetki.

Województwa nie są wyjątkiem, jeśli chodzi o wpływy do budżetu z tytułu podatku dochodowego od osób fizycznych (PIT), płaconych przez osoby zamieszkałe na terenie danego województwa. Zgodnie z art. 6 ust. 2 stawka dla województw wynosi 1,6 proc.

Tak samo jak w przypadku pozostałych jednostek samorządu terytorialnego, województwom przysługują również środki z tytułu subwencji oraz dotacji z budżetu państwa [art. 7 i 8].

Finanse województwa na przykładzie

W tym artykule skupimy się na analizie dochodów budżetowych województwa łódzkiego. Źródłem będzie raport Głównego Urzędu Statystycznego na temat budżetów jednostek samorządu w tym województwie.

Z raportu wynika, że dochody własne stanowiły ponad połowę budżetu województwa. W 67 proc. tworzył je podatek CIT, a w 19 proc. – PIT. Z podatku CIT do budżetu województwa wpłynęło 494 mln zł [s. 6].

Udział dotacji w budżecie wyniósł 27 proc., a subwencja ogólna stanowiła 18,2 proc. budżetu. Łącznie dochody województwa łódzkiego wyniosły 1,3 mld zł [s. 6].

O czym przeczytasz w kolejnej części cyklu?

Dotąd zajmowaliśmy się kwestiami związanymi z organizacją, zadaniami i finansowaniem jednostek samorządu terytorialnego. W pierwszej części skupiliśmy się na gminach, a w drugim – na powiatach. 

W pozostałych artykułach z cyklu „Decyduj świadomie” skupimy się bezpośrednio na temacie wyborów samorządowych. W kolejnej publikacji pokażemy, jakie urzędy zostaną wyłonione w wyniku wyborów. Dowiesz się zatem:

• Kto może kandydować w wyborach samorządowych?
• Na kogo będzie można zagłosować?
• Czy w każdej gminie wybiera się tyle samo radnych?

Zapraszamy po kolejne dawki wiedzy we wtorki i czwartki!