– W ciągu ostatnich dwóch lat w Rosji odnotowano 20 mln przypadków fałszywych informacji – powiedział [czas nagrania 13:30] Vladimir Tabak, dyrektor rosyjskiej organizacji ANO Dialog, podczas otwarcia konferencji Dialog about Fakes 2.0.

20 listopada br. w Moskwie spotkali się przedstawiciele rosyjskich władz i zagraniczni stronnicy Kremla, aby omówić, jak Rosja może przeciwdziałać dezinformacji. Dyskutowano między innymi o przeciwdziałaniu konfliktom międzyetnicznym, o cyfrowym zdrowiu człowieka i państwa oraz o globalnych narracjach dezinformacyjnych. 

Vladimir Tabak ogłosił, że Rosja zamierza powołać Globalną Sieć Fact-checkingu (GFCN), międzynarodową organizację, która będzie przeciwdziałać rozprzestrzenianiu się fake newsów. 

ANO Dialog – pozarządowa organizacja realizująca cele rosyjskiego rządu

ANO Dialog to „organizacja non-profit” utworzona w 2019 roku przez moskiewski Departament Informacji i Technologii. W rzeczywistości (s. 20) to przykład GoNGO (z ang. Government Non Governmental Organization) – organizacji pozarządowej finansowanej przez rząd i realizującej jego polityczne cele. 

Za GONGOsy bywają uznawane także organizacje działające w krajach demokratycznych, takie jak np. National Endowment for Democracy (NED) – amerykańska organizacja non-profit finansowana przez rząd USA. 

Raport organizacji EuroMed Right wskazuje jednak, że GONGOsy są szczególnie groźne (s. 6) w państwach, gdzie jest atakowane społeczeństwo obywatelskie. Organizacje tego typu podważają pracę niezależnych organizacji pozarządowych oraz zapewniają niedemokratycznym rządom legitymizację ich działań na poziomie międzynarodowym. 

To nie pierwszy przypadek kremlowskiego „fact-checkingu”

„Kremlowska wersja fact-checkingu stała się znaczącym narzędziem propagandowym od czasu inwazji na Ukrainę” – pisał w „The Guardian” Maxim Alyukov, socjolog polityki z Uniwersytetu w Manchesterze. Alyukov zauważył, że od rozpoczęcia pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę rośnie liczba inicjatyw przeciwdziałających dezinformacji. Wskazał na raport przygotowany przez The Reporters’ Lab, według którego liczba witryn factcheckingowych na świecie wzrosła z zaledwie z 11 w 2008 roku do 417 w 2023 roku.

O metodach fałszywego rosyjskiego fact-checkingu pisaliśmy już w marcu 2022 roku. Analizowaliśmy metody działania War on Fakes – strony i kanału na Telegramie, które zaczęły działać kilka tygodni po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę. Rzekomo po to, by walczyć z dezinformacją, w rzeczywistości – publikowane tam treści wzmacniały rosyjskie narracje oraz zawierały manipulacje i fałszywe informacje.

ANO Dialog znajduje się na listach sankcyjny USA i UE

Vladimir Tabak znalazł się na liście sankcyjnej USA po ujawnieniu zaangażowania ANO Dialog w operację dezinformacyjną Doppelgänger. W jej ramach tworzono strony internetowe imitujące znane media, na których publikowano zmanipulowane treści.

Rada Europejska również potwierdziła, że ANO Dialog rozpowszechnia fałszywe informacje na temat rosyjskiej inwazji na Ukrainę i jest powiązana m.in. z propagandowym kanałem Readovka na Telegramie oraz ze stroną internetową War on Fakes. 

Kodeks rosyjskiego fact-checkera

Do rosyjskiego stowarzyszenie będzie mógł przystąpić każdy, kto zobowiąże się do przestrzegania określonych zasad, kto ukończy niezbędne szkolenie i przejdzie „kontrolę zgodności”. Dołączyć mogą zarówno organizacje, przedstawiciele mediów, jak i osoby niezrzeszone czy niezależni blogerzy.

Kodeks Odpowiedzialnego Fact-checkingu opublikowany na stronie konferencji to dokument, który ma wyznaczyć międzynarodowe standardy weryfikowania informacji. Składa się z dziesięciu zasad wspierających obiektywność, transparentność i profesjonalizm w sprawdzaniu faktów. 

Vladimir Tabak zapowiedział [czas nagrania 25:42], że fact-checkerom zostanie udostępnione bezpłatne narzędzie do zgłaszania i analizowania fake newsów, co miałoby jego zdaniem wyróżniać GFCN na tle innych organizacji. Ale jak zauważyła Olena Churanova ze StopFake.org, organizacji zrzeszonej w IFCN, pulpit nawigacyjny przypomina istniejące już platformy, a profesjonalne organizacje factcheckingowe korzystają z wielu takich narzędzi.

Jackson Hinkle, MAGA komunizm i zachodnie wsparcie

Według komunikatu prasowego rosyjskiego ministerstwa spraw zagranicznych, w konferencji wzięło udział ponad 1 000 osób z 65 krajów. Wśród nich znaleźli się eksperci ds. weryfikacji faktów, przedstawiciele mediów i świata biznesu m.in. z Chin, z Białorusi, ze Stanów Zjednoczonych, z Wenezueli, ze Szwajcarii i z Australii.

Stany Zjednoczone reprezentował Jackson Hinkle, urodzony w 1999 roku amerykański komentator polityczny, którego profil na Twitterze obserwuje 2,8 mln osób. W przeszłości Hinkle był zaangażowany w aktywizm klimatyczny (1, 2) i wspierał Berniego Sandersa, progresywnego polityka Partii Demokratycznej (1, 2, 3). 

Obecnie Hinkle wyraża wsparcie dla działań Putina oraz twierdzi, że reprezentuje MAGA komunizm – ideę połączenia postulatów Trumpowskiego ruchu Make America Grate Again ze stanowiskiem antyimperialistycznym i ideologią komunistyczną. 

Wielokrotnie zarzucano mu publikowanie nieprawdziwych informacji na temat wojny w Ukrainie i działań izraelskiego rządu w Palestynie (1, 2, 3). W Polsce jego narracje powiela Lega Artis (1, 2, 3) – prorosyjski portal, którego dezinformacyjne działania kilkukrotnie opisywaliśmy w Demagogu (1, 2). 

„Pokój osiąga się przez mówienie prawdy”

– Jak pamiętacie, Julian Assange powiedział: Jeśli wojny mogą być rozpoczynane przez kłamstwa, to pokój osiąga się przez mówienie prawdy – tak Jackson Hinkle tłumaczył swoje poparcie dla rosyjskiej inicjatywy [czas nagrania 1:14:38].

Podczas panelu otwierającego konferencję Jackson Hinkle wspomniał [czas nagrania 1:15:24] o swojej relacji z Tulsi Gabbard, byłą kongresmenką z Hawajów, która według Hinkle’a jest niesłusznie oskarżana o realizowanie rosyjskich interesów w amerykańskiej polityce.

W 2019 roku Tulsi Gabbard ubiegała się o nominację Demokratów na urząd prezydenta. W 2022 opuściła Demokratów, a później wstąpiła do Partii Republikańskiej. 

W ostatnich wyborach popierała Donalda Trumpa, po którego wygranej prezydent elekt zaproponował  ją na stanowisko dyrektora wywiadu. Jeśli amerykański Senat zaakceptuje jej kandydaturę, Gabbard będzie nadzorować amerykańskie agencje wywiadowcze (np.  CIA czy FBI).

Tulsi Gabard w przeszłości wielokrotnie wypowiadała się krytycznie o militarnym wspieraniu Ukrainy (1, 2). Gabbard powtarzała również nieprawdziwe informacje o finansowanych przez USA laboratoriach biologicznych w Ukrainie, które mogą „uwalniać i rozprzestrzeniać śmiertelne wirusy”. 

Międzynarodowi goście, którzy mieszkają w Rosji

Organizatorzy podkreślają (1, 2) międzynarodowy charakter wydarzenia i otwartość inicjatywy na międzynarodowe grono, jednak obcokrajowcy uczestniczący w konferencji  mają silne związki z Rosją – wspomniani Kneissl, Bowes i Seagal mieszkają i pracują w Rosji. 

Chay Bowes jest dziennikarzem rosyjskiej stacji telewizyjnej Russia Today, objętej zakazem nadawania we wszystkich państwach członkowskich Unii Europejskiej. Steven Seagal natomiast  już w 2018 roku został powołany specjalnym rosyjskim przedstawicielem do spraw stosunków humanitarnych między Rosją a Stanami Zjednoczonymi. 

Kain Kneissl przeprowadziła się do Rosji dopiero po rozpoczęciu pełnoskalowej inwazji Rosji na Ukrainę, ale na jej relacji z Putinem media skupiały się już w 2018 roku, gdy prezydent Rosji gościł na jej weselu, a świat obiegło zdjęcie ich wspólnego tańca (1, 2). 

Organizacja wspierana przez rosyjski rząd

Zaproszenie gości z zagranicy i naśladowanie języka profesjonalnych organizacji factcheckingowych pokazuje ambicję twórców Globalnej Sieci Fact-checkingu – stworzenia alternatywy dla międzynarodowych organizacji takich jak IFCN czy EFCSN. Tyle że zależnej od rosyjskiego rządu.

Rosyjski rząd wspiera inicjatywę również bezpośrednio. Maria Zakharowa, rzeczniczka Ministerstwa Spraw Zagranicznych, napisała o Globalnej Sieci Fact-checkingu w komunikacie prasowym: 

„Konstruktywny program” Rosji raczej nie pomoże profesjonalnym i niezależnym fact-checkerom.

Wspieraj niezależność!

Wpłać darowiznę i pomóż nam walczyć z dezinformacją, rosyjską propagandą i fake newsami.

Wpłacam