Spór o relokację migrantów

Migranci to w ostatnim czasie jeden z głównych tematów debaty politycznej w Polsce. Wszystko zaczęło się od przyjętego 8 czerwca stanowiska Rady Unii Europejskiej w sprawie paktu migracyjnego. To zbiór rozwiązań prawnych, które miałyby obowiązywać w całej Unii i umożliwić jej sprawne reagowanie w sytuacji kryzysów migracyjnych. Więcej informacji na ten temat znajdziesz w jednej z naszych analiz.

Najbardziej sporną kwestią w całym pakcie okazał się proponowany mechanizm relokacji. Jarosław Kaczyński zaproponował w Sejmie, aby propozycje Rady dotyczące przyjmowania azylantów ocenił naród w referendum. Dyskusja o unijnym prawie przerodziła się ostatecznie w spór o przyjmowanie lub nieprzyjmowanie migrantów, szczególnie tych spoza Europy.

Polityczne komentarze w kwestii migrantów wywołała także tragedia Anastazji – Polki zabitej w okolicach 12 czerwca na greckiej wyspie Kos. Zarzut zabójstwa w tej sprawie usłyszał obywatel Bangladeszu. Słowa o bezpieczeństwie granic można usłyszeć od polityków także w związku z zamieszkami, które wybuchły we Francji po śmierci 17-letniego Nahela.

Tusk zarzuca PiS utratę kontroli nad migracjami

Do tych spraw odniósł się 22 czerwca Donald Tusk podczas spotkania z mieszkańcami Jeleniej Góry. Zarzucił on obecnym władzom, że choć dziś stawiają opór wobec przyjęcia kilku tysięcy uchodźców w proponowanej relokacji, to jednocześnie już przyjmują wielu ludzi z państw, w których dominuje islam:

W ramach analizy podobnej wypowiedzi Sławomira Mentzena wyjaśniliśmy, że liczba 135 tys. dotyczy wydanych zezwoleń na pracę. Nie można jej traktować jako liczby osób, które w danym roku wyemigrowały do Polski. Politycy Zjednoczonej Prawicy zarzucili Tuskowi kłamstwa i manipulacje. Czy istnieją jednak dane, które pokażą nam, ilu migrantów z państw muzułmańskich przybyło do Polski w 2022 roku?

MRiPS: tyle osób dostało zezwolenia na pracę

Donald Tusk podał liczbę osób, które dostały w 2022 roku zezwolenie na pracę w Polsce. Dlatego od tych danych zacznijmy naszą analizę.

Znajdziemy je na stronie Publicznych Służb Zatrudnienia. Przy ich analizie, Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej radzi zwrócić uwagę na trzy fakty:

• liczba wydanych pozwoleń nie jest tożsama z liczbą osób, które faktycznie podjęły pracę w Polsce,
• zezwolenie na pracę nie uprawnia do przekroczenia granicy – część osób z zezwoleniem nie podejmuje pracy przez brak wizy,
• zezwolenia są wydawane na czas określony, nie dłuższy niż trzy lata.

Można do tego dodać jeszcze jedno zastrzeżenie: o zezwolenie na pracę wnioskuje pracodawca. Jeśli cudzoziemiec, który otrzymał zezwolenie, chce podjąć pracę w innej firmie, musi uzyskać kolejne zezwolenie. Teoretycznie więc jeden cudzoziemiec w jednym roku może dostać kilka zezwoleń na pracę.

Pamiętając o tych uwagach, możemy stwierdzić, że w 2022 roku wydano 365 490 zezwoleń na pracę dla cudzoziemców. 135 602 z nich (37 proc.) dotyczyło osób z państw muzułmańskich. Najczęściej byli to Uzbecy (ok. 25 proc. wszystkich zezwoleń dla osób z państw muzułmańskich), Turcy (ok. 18 proc.) i Banglijczycy (ok. 10 proc.)

Straż Graniczna: tyle osób wjechało do Polski

Jak wyjaśniliśmy, nie wszystkie osoby, które w 2022 roku dostały zezwolenie na pracę wjechały do Polski i tę pracę podjęły. Liczba zezwoleń na pracę nie oddaje więc dokładnie liczby migrantów. Czy inne zbiory danych lepiej obrazują skalę migracji?

O liczbie osób, które wjechały do Polski w 2022 roku, informuje Straż Graniczna. W statystykach pograniczników znajdziemy wszystkie osoby, które przekroczyły polską granicę. Co ważne, nie każda przybyła do Polski po to, by się tu osiedlić. Liczby te pokazują nam jednak, ile osób z różnych państw i w różnych celach wjechało  w zeszłym roku do naszego państwa.

Według Straży Granicznej w 2022 roku do Polski wjechało ponad 13,5 mln cudzoziemców. Większość z nich (ok. 94 proc.) stanowiły osoby spoza Unii Europejskiej i Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Największą grupą cudzoziemców byli Ukraińcy (ok. 75 proc. osób z państw trzecich). Następni byli Białorusini (ok. 11 proc.) i obywatele Zjednoczonego Królestwa (ok. 5 proc.).

Straż Graniczna: tyle osób wjechało do Polski z państw muzułmańskich

W 2022 roku do Polski wjechały 183 564 osoby z państw, w których islam jest religią dominującą. To niecałe 1,5 proc. wszystkich cudzoziemców, którzy przybyli do nas spoza EOG. Trzy największe grupy to cudzoziemcy z Turcji (ok. 24 proc. osób z państw muzułmańskich), Kazachstanu (ok. 13 proc.) i Azerbejdżanu (ok. 10 proc.).

W tym samym roku Straż Graniczna odmówiła wjazdu 1 746 osobom z państw muzułmańskich. Najczęstszą przyczyną odmowy (ok. 85 proc. przypadków) był brak ważnej wizy lub dokumentu pobytowego. Zaledwie 18 osób z tych państw nie wpuszczono do naszego kraju, ponieważ uznano je za zagrożenie dla bezpieczeństwa.

MSZ: tylu osobom wydano wizy

Aby wjechać na teren Rzeczypospolitej, zgodnie z ustawą o cudzoziemcach (art. 59) cudzoziemiec musi mieć wizę. Wyróżnia się wizę Schengen (typ C) i wizę krajową (typ D). Dokumenty te uprawniają do pobytu w naszym kraju (lub w całej strefie Schengen) w okresie nie dłuższym niż 90 dni. Wyróżnia się również specjalną wizę tranzytową (typ A), która obowiązuje obywateli niektórych państw.

O wizach wydanych w pierwszej oraz drugiej połowie 2022 roku informuje Ministerstwo Spraw Zagranicznych przez portal Otwarte Dane. Wynika z nich, że w całym 2022 roku Polska wydała 610 999 wiz dla obcokrajowców. 77 289 z nich wydano osobom z państw muzułmańskich. Najczęściej otrzymywali je obywatele Turcji (33 proc. wiz wydanych osobom z państw muzułmańskich), Uzbekistanu (11 proc.) i Kazachstanu (10 proc.).

Urząd do spraw cudzoziemców: tyle osób dostało zezwolenie na pobyt

Nie wszystkie osoby, które wjechały do Polski, przybyły tu na dłuższy okres. Część z nich zawnioskowała jednak o zezwolenie na pobyt. Zgodnie z ustawą o cudzoziemcach, wnioskować można o zezwolenie na pobyt czasowy lub stały. Pobyt czasowy może trwać maksymalnie 3 lata (art. 98). Może być uzasadniony np. względami rodzinnymi (art. 160), chęcią podjęcia nauk (art. 181) lub koniecznością stawiennictwa przed polskim urzędem (art. 187).

Dane o wydanych zezwoleniach na pobyt gromadzi i udostępnia Urząd do spraw Cudzoziemców. W 2022 roku osoby z państw muzułmańskich złożyły 35 912 wnioski o zezwolenie na pobyt. W tym samym roku 18 842 wnioski rozpatrzono pozytywnie. Największa liczba dotyczyła obywateli Uzbekistanu (ok. 18 proc.). Większość to zezwolenia na pobyt czasowy (ok. 95 proc.). 4 898 wniosków rozpatrzono negatywnie.

Co ważne, liczby wniosków złożonych i rozpatrzonych w 2022 roku nie należy ze sobą porównywać. Nie wszystkie wnioski złożone w danym roku są w tym samym roku rozpatrywane. Zgodnie z ustawą, decyzję o zezwoleniu na pobyt wydaje się w ciągu 60 dni od złożenia wniosku (art. 112a).

Eurostat: dodatkowe informacje o zezwoleniach na pobyt

Bardziej szczegółowe statystyki dotyczące zezwoleń na pobyt prezentuje Eurostat. W bazie danych Europejskiego Urzędu Statystycznego znajdziemy liczbę zezwoleń w podziale na obywatelstwo cudzoziemca, cel pobytu i czas ważności dokumentu. Co więcej, są to zezwolenia wydawane danej osobie po raz pierwszy.

Dane Eurostatu sięgają 2021 roku. Dowiemy się z nich, że od 2016 roku to w Polsce wydaje się najwięcej pierwszych zezwoleń na pobyt w skali całej Unii Europejskiej. W 2021 wydano ich aż 967 345. Prawie 91,5 proc. dotyczyło obywateli Ukrainy, Białorusi i Rosji.

Obywatele państw muzułmańskich otrzymali w 2021 roku 33 922 pierwszych zezwoleń na pobyt. 29 proc. z nich trafiło do Turków, 13 proc. do Kazachów, a 11 proc. do Uzbeków. Najczęściej (45 proc. przypadków) był to pobyt uzasadniony pracą, a nieco rzadziej (29 proc.) – edukacją. Co piąte zezwolenie wydawano na okres od 3 do 5 miesięcy, a najczęściej (70 proc. przypadków) wydawano je na okres od 6 do 11 miesięcy.

ZUS: tyle osób legalnie pracuje w Polsce

Ostatecznie nie wszystkie osoby, które dostają zezwolenie na pracę, przybywają do Polski i uzyskują zatrudnienie. Zakład Ubezpieczeń Społecznych na swoim Portalu Statystycznym publikuje dokładne dane dotyczące cudzoziemców w systemie ubezpieczeń społecznych. Liczby tam zawarte pokazują nam, ile dokładnie osób spoza Polski pracuje w naszym kraju i odprowadza składki do ZUS, czyli jest legalnie zatrudnionych.

Zapewne nie wszystkie osoby mieszkające w Polsce podejmują legalną pracę, więc dane ZUS nie uwzględniają wszystkich migrantów. Niemniej jednak porównanie tych danych z liczbą pozwoleń na pracę pozwala twierdzić, że liczba pozwoleń nie oddaje dobrze liczby migrantów.

Według najnowszych danych (zakładka „cudzoziemcy”, plik „I kwartał”) na koniec marca 2023 roku cudzoziemców zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnych i rentowych było 1 073 366. Prawie 73 proc. z nich stanowili pracownicy z Ukrainy. Ubezpieczeni z państw muzułmańskich to 45 527 osób. Największą grupę stanowili Turcy (19 proc. wszystkich ubezpieczonych z państw muzułmańskich), Uzbecy (12 proc.) i Indonezyjczycy (11 proc.).

MSWiA: tyle osób nabyło obywatelstwo

Dla niektórych migrantów ostatnim etapem przenosin z dawnego państwa do obecnego jest uzyskanie obywatelstwa. Zgodnie z ustawą o obywatelstwie polskim, nadać je może sam prezydent. Uznać obywatelstwo, po spełnieniu różnych wymogów, może wojewoda, a przywrócić – minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Szczegółowe informacje na temat decyzji w sprawach o nabycie obywatelstwa udostępnia portal Otwarte Dane. Te dotyczące 2022 roku udostępniło nam Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Z danych MSWiA wynika, że w 2022 roku obywatelstwo polskie nabyły 10 122 osoby. W 81 proc. przypadków otrzymali je dawni obywatele Ukrainy i Białorusi. Z państw muzułmańskich pochodziło 386 nowych obywateli polskich. Najczęściej byli to Turcy (20 proc. dawnych obywateli państw muzułmańskich), Egipcjanie (10 proc.) i Syryjczycy (10 proc.). W 43 proc. przypadków obywatelstwo nadawał prezydent.

Podsumowanie

Z naszej analizy wynika, że liczba wydanych pozwoleń na pracę nie oddaje dobrze liczby osób, które realnie przyjechały do Polski i zostały tu na dłużej. Nie ma danych, które pokażą nam, ile dokładnie osób osiedliło się w naszym kraju w ostatnim roku. Jednak istnieją inne liczby, które w lepszy sposób oddają skalę migracji do Polski. Przedstawiamy je w skrócie w poniższej tabeli.

Te same dane przedstawione w podziale według obywatelstwa możesz pobrać z naszej strony. Zobaczysz tam, które państwa uznaliśmy na potrzeby tej analizy za muzułmańskie.