Pojęciownik

[ang. Internet Protocol] Protokół komunikacyjny stosowany w internecie oraz w sieciach lokalnych. IP stanowi numer nadany urządzeniu lub grupie urządzeń, co umożliwiają ich identyfikację.

Osoba opłacana przez obce państwo, której celem jest kształtowanie opinii ludzi w sposób niezauważony, zgodnie z góry założonymi celami.

Dziedzina nauki zajmująca się konstruowaniem rozwiązań, które są w stanie wspomagać lub zastąpić człowieka, np. automatyczne generowanie tekstu na określony temat.

Represje nakładane na użytkowników internetu za łamanie regulaminów gier, stron internetowych czy mediów społecznościowych. Ban zakłada zablokowanie dostępu do określonej domeny lub ograniczenie jej użytkowania.

Konsekwencja automatycznych procesów filtrowania treści w wyszukiwarkach internetowych i w mediach społecznościowych, polegająca na wyświetlaniu tylko niektórych użytkownikowi spośród dostępnych treści.

Potoczny termin obejmujący dwa zjawiska: bańkę filtrującą i komorę echa.

Program wykonujący określone działania w zastępstwie człowieka.

Część pamięci operacyjnej komputera przechowująca najczęściej używane dane, co umożliwia szybsze działanie programów.

[ang. information disorder] Jest to sytuacja, w której użytkownik nie jest w stanie odróżnić faktu od opinii oraz prawdy od fałszu. Do chaosu informacyjnego dochodzi wskutek rozpowszechnianie informacji zarówno prawdziwych, jak i nieprawdziwych oraz opinii prezentowanych w sposób sensacyjny i emocjonalny.

Treści audiowizualne zmanipulowane za pomocą mniej zaawansowanych technologii lub bez wykorzystania technologii. Powstają m.in. w wyniku przyspieszenia lub spowolnienia oryginalnego nagrania, zastosowania programów graficznych czy zmiany pierwotnego kontekstu.

Wybiórcze przedstawianie danych lub wniosków pasujących do przyjętej tezy. Jedna z technik manipulacji.

Tytuł, w którym umyślnie pominięto ważne informacje, aby zmusić czytelnika do kliknięcia i przeczytania całego artykułu; często nacechowany emocjonalnie lub wprowadzający w błąd.

Pliki tekstowe o małej pojemności, zapisywane na dysku komputera podczas korzystania z przeglądarki internetowej. Pliki cookie zapisują informacje o ustawieniach przeglądania (np. o języku) lub wysyłają określone informacje do domeny www (np. o zapisanej zawartości koszyka).

Odrzucenie tezy, opierające się głównie na metodologiach naukowych.

Fałszywe treści stworzone przy wykorzystaniu technologii uczenia maszynowego, pozwalającej na wygenerowanie modelu twarzy dowolnie wybranej osoby i podłożenie słów, których ta nigdy nie wypowiedziała.

Negowanie faktów naukowych dotyczących zmiany klimatu, np. poprzez podważanie samego istnienia tej zmiany lub poprzez zaprzeczanie, że jej głównym powodem jest działalność człowieka.

Indywidualny zestaw nawyków związanych z konsumowaniem informacji.

Fałszywe treści udostępniane z intencją wyrządzenia krzywdy. Tworzenie tego typu informacji motywowane jest najczęściej chęcią zarobku, rozgłosu lub zwiększenia politycznego wpływu.

Niekontrolowane, kompulsywne śledzenie newsów.

[ang. continued influence effect] Psychologiczny efekt, w wyniku którego pamiętamy fałszywą informację, nawet jeśli zapoznaliśmy się z informacją korygującą fałsz. Pierwotnie napotkana myląca treść nadal pozostaje w naszej pamięci i ma wpływ na nasze przekonania.

Firma lub organizacja zatrudniająca albo zrzeszająca trolli, którym zleca nagłaśnianie w internecie (zwłaszcza w mediach społecznościowych) określonego przekazu propagandowego, sianie dezinformacji.

Kilkuetapowa metoda weryfikacji informacji, polegająca na sprawdzeniu, czy wszystkie stwierdzenia zawarte w pracy pisemnej, artykule informacyjnym lub przemówieniu są zgodne z prawdą.

Fałszywa informacja udostępniona w sieci lub za pośrednictwem mediów tradycyjnych, imitująca informację prawdziwą dla realizacji konkretnego celu, np. rozgłosu, wpływu na decyzje wyborców lub osiągnięcia korzyści finansowych. Termin często wykorzystywany przez polityków do dyskredytowania nieprzychylnych im mediów.

To coś, co faktycznie miało miejsce lub wiadomo, że istniało, co można potwierdzić za pomocą dowodów. Faktem może być zdarzenie lub informacja oparta na rzeczywistych zdarzeniach, a zdarzenia te można zweryfikować, czyli są one potwierdzone dowodami, statystykami, dokumentacją itp.

Kłamstwo albo półprawda uznawane za prawdę ze względu na sam fakt ukazania się go w druku.

To technika propagandy, w której duża liczba informacji jest nadawana szybko, powtarzalnie i nieprzerwanie przez wiele kanałów (takich jak wiadomości i media społecznościowe) bez względu na prawdę lub jakąkolwiek spójność.

[ang. Fear of Missing Out] Sytuacja, w której u człowieka pojawia się wszechogarniający lęk, że inne osoby w danym momencie przeżywają satysfakcjonujące doświadczenia, w których on sam nie uczestniczy. Cierpiący na FOMO zmagają się z dręczącym uczuciem, że mogą „wypaść z obiegu” informacyjnego i przegapić istotne wydarzenie.

Opisanie przez nadawcę informacji tylko niektórych aspektów sprawy, co może prowadzić do świadomego bądź nieświadomego narzucenia interpretacji opisywanych zdarzeń.

Termin określający nieprawdziwą, zmyśloną informację celowo rozpowszechnioną przez dziennikarzy, najczęściej w celu zaciekawienia czy zaszokowania odbiorcy i podniesienia w ten sposób nakładu lub oglądalności. Częstymi tematami kaczek dziennikarskich są zjawiska paranormalne i doniesienia z dziedziny kryptozoologii. Zdarzają się też tego typu publikacje z dziedziny sportu (rzekoma zmiana klubu czy przyjęcie obywatelstwa przez wybitnego sportowca) czy z polityki.

[ang. echo chamber] Utwierdzanie się w dotychczasowych racjach w wyniku wielokrotnego powtarzania tych samych treści w zamkniętym gronie osób i ograniczania poglądów odmiennych, np. w zamkniętych grupach w mediach społecznościowych.

Określenie położenia geograficznego za pomocą sygnału GPS lub adresu IP urządzenia.

Informacje prawdziwe udostępniane z intencją wyrządzenia krzywdy. Przykładem takiej sytuacji było zhakowanie i upublicznienie przez Rosjan treści maili sztabu wyborczego Hillary Clinton w celu zaszkodzenia wizerunkowi kandydatki Partii Demokratycznej.

Sposób zapobiegania dezinformacji, zanim jeszcze się ona upowszechni. Takie podejścia prewencyjne, które mają miejsce, zanim ludzie się zetkną z fałszywymi treściami, nazywamy „prewencyjnym obalaniem” lub „prebunkingiem”. Nazwa pochodzi od słowa „debunk” (demaskowanie), oznaczającego prewencyjne ujawnienie i zdemaskowanie spodziewanych fałszywych narracji, dezinformacji lub technik manipulacji.

Źródło pozwalające jednoznacznie ustalić, czy dane stwierdzenie jest prawdziwe. Pierwotne, czyli nieprzetworzone źródła to najczęściej dane instytucji państwowych, agencji prasowych, instytutów badawczych, uznanych ośrodków naukowych oraz organizacji pozarządowych.

W języku potocznym, post/film/zdjęcie w mediach społecznościowych, które w szybkim czasie zdobyło dużą popularność oraz dotarło do szerokiego grona odbiorców.