Czas czytania: około min.
Pojęciownik Demagoga
19.01.2022 godz. 15:08
W Demagogu dokładamy starań, aby teksty były zrozumiałe dla wszystkich czytelników, bez względu na zakres wiedzy, jakim dysponują w danym temacie.
W końcu dobry fact-check to taki, który można samodzielnie odtworzyć, prawda?
Zdarza się jednak, że w analizach używamy terminów specjalistycznych, również anglicyzmów (jak np. fact-check z poprzedniego zdania), żeby precyzyjnie opisać rzeczywistość. Tam, gdzie to możliwe, wykorzystujemy obecne w języku polskim odpowiedniki, ale nawet wówczas zdarza się, że nie są one do końca zrozumiałe.
Co oznacza np. „komora echa”, znana w języku angielskim jako echo chamber?
W odpowiedzi na tę potrzebę postanowiliśmy stworzyć „Pojęciownik Demagoga”, czyli zbiór terminów związanych z weryfikowaniem informacji, do których najczęściej odwołujemy się w naszych analizach. Dla ułatwienia trudne wyrazy w naszych tekstach będą podlinkowane, abyś bez trudu odnalazł(a) definicję, której potrzebujesz.
Adres IP
[ang. Internet Protocol] protokół komunikacyjny stosowany w Internecie oraz sieciach lokalnych. IP stanowi numer nadany urządzeniu lub grupie urządzeń, umożliwiając ich identyfikację.
AI (sztuczna inteligencja)
Dziedzina nauki zajmująca się konstruowaniem rozwiązań, które są w stanie wspomagać lub zastąpić człowieka, np. automatyczne generowanie tekstu na określony temat.
Ban
Represje nakładane na użytkowników Internetu za łamanie regulaminów gier, stron internetowych czy mediów społecznościowych. Ban zakłada zablokowanie dostępu do określonej domeny lub ograniczenie jej użytkowania.
Bańka filtrująca
Konsekwencja automatycznych procesów filtrowania treści w wyszukiwarkach internetowych i mediach społecznościowych polegająca na wyświetlaniu użytkownikowi tylko niektórych spośród dostępnych treści.
Powiązane pojęcia: bańka informacyjna, komora echa.
Bańka informacyjna
Potoczny termin obejmujący dwa zjawiska: bańki filtrującej i komory echa.
Powiązane pojęcia: bańka filtrująca, komora echa.
Bot
Cache (pamięć podręczna)
Część pamięci operacyjnej komputera przechowująca najczęściej używane dane, umożliwiając szybsze działanie programów.
Cheap fake
Treści audiowizualne zmanipulowane za pomocą mniej zaawansowanych technologii lub bez wykorzystania technologii. Powstają m.in. w wyniku przyspieszenia lub spowolnienia oryginalnego nagrania, zastosowania programów graficznych czy zmiany pierwotnego kontekstu.
Powiązane pojęcia: deepfake.
Clickbait (chwytliwy tytuł)
Tytuł, w którym umyślnie pominięto ważne informacje, aby zmusić czytelnika do kliknięcia i przeczytania całego artykułu; często nacechowany emocjonalnie lub wprowadzający w błąd.
Cookie (ciasteczka)
Pliki tekstowe o małej pojemności, zapisywane na dysku komputera podczas korzystania z przeglądarki internetowej. Pliki cookie zapisują informacje o ustawieniach przeglądania [np. język] lub wysyłają określone informacje do domeny www [np. o zapisanej zawartości koszyka].
Debunk/debunkować
Odrzucenie tezy opierające się głównie na metodologiach naukowych.
Deepfake
Fałszywe treści stworzone przy wykorzystaniu technologii uczenia maszynowego, pozwalającej na wygenerowanie modelu twarzy dowolnie wybranej osoby i podłożenie słów, których ta nigdy nie wypowiedziała.
Powiązane pojęcia: cheap fake.
Dieta medialna
Indywidualny zestaw nawyków związanych z konsumowaniem informacji.
Disinformation (dezinformacja)
Fałszywe treści udostępniane z intencją wyrządzenia krzywdy. Tworzenie tego typu informacji motywowane jest najczęściej chęcią zarobku, rozgłosu bądź zwiększeniem politycznego wpływu.
Pojęcia powiązane: misinformation, malinformation.
Echo Chamber (komora echa)
Utwierdzanie się w dotychczasowych racjach w wyniku wielokrotnego powtarzania tych samych treści w zamkniętym gronie osób i ograniczania poglądów odmiennych, np. w zamkniętych grupach w mediach społecznościowych.
Powiązane pojęcia: bańka informacyjna, bańka filtrująca.
Fact-checking
Kilkuetapowa metoda weryfikacji informacji, polegająca na sprawdzeniu, czy wszystkie stwierdzenia zawarte w pracy pisemnej, artykule informacyjnym lub przemówieniu są zgodne z prawdą.
Fake news
Fałszywa informacja udostępniona w sieci lub za pośrednictwem mediów tradycyjnych, imitująca informację prawdziwą dla realizacji konkretnego celu, np. rozgłosu, wpływu na decyzje wyborców lub osiągnięcia korzyści finansowych. Termin często wykorzystywany przez polityków do dyskredytowania nieprzychylnych im mediów.
Faktoid
Kłamstwo albo półprawda uznawane za prawdę ze względu na sam fakt ukazania się ich w druku
Źródło
Framing
Opisanie przez nadawcę informacji tylko niektórych aspektów sprawy, co może prowadzić do świadomego bądź nieświadomego narzucenia interpretacji opisywanych zdarzeń.
Infodemia
Zjawisko nadmiaru informacji prawdziwych i fałszywych lub wprowadzających w błąd (zarówno w świecie wirtualnym, jak i cyfrowym), które nasila się w czasie trwania epidemii lub pandemii.
Kaczka dziennikarska
Termin określający nieprawdziwą, zmyśloną informację celowo rozpowszechnioną przez dziennikarzy, najczęściej w celu zaciekawienia czy zaszokowania odbiorcy i podniesienia w ten sposób nakładu lub oglądalności.
Częstymi tematami kaczek dziennikarskich są zjawiska paranormalne i doniesienia z dziedziny kryptozoologii. Zdarzają się też tego typu publikacje z dziedziny sportu (rzekoma zmiana klubu czy przyjęcie obywatelstwa przez wybitnego sportowca) czy polityki.
Lateral reading
Metoda pozwalająca ustalić wiarygodność źródła. Polega na wyszukiwaniu informacji o analizowanym źródle i jego twórcach poza nim samym i w oparciu o następujące pytania: Kto jest właścicielem portalu? W jaki sposób finansuje swoją działalność? Czy może odnieść korzyść, przedstawiając problem w sposób jednostronny?
Powiązane pojęcia: wiarygodne źródło.
Malinformation
Informacje prawdziwe, udostępniane z intencją wyrządzenia krzywdy. Przykładem takiej sytuacji było zhakowanie i upublicznienie przez Rosjan treści maili sztabu wyborczego Hillary Clinton w celu zaszkodzenia wizerunkowi kandydatki Partii Demokratycznej.
Pojęcia powiązane: disinformation, misinformation
Metoda sokratejska
Sposób prowadzenia dyskusji polegający na zadawaniu rozmówcy kolejnych pytań pozwalających na samodzielne dotarcie do prawdy.
Misinformation (mylne informacje)
Treści fałszywe, wprowadzające w błąd, ale udostępniane bez intencji wyrządzenia krzywdy, np. przez osoby, które uznały daną informację za ważną, ale nie zweryfikowały jej przed podaniem dalej.
Pojęcia powiązane: disinformation, malinformation.
Personalizacja
Wyświetlanie treści zgodnych z zainteresowaniami użytkownika w oparciu o pozostawione ślady cyfrowe, np. informacje o lokalizacji, historię wyszukiwania czy język.
Streaming/stream (transmisja strumieniowa)
Transmisja treści audio/wideo w sposób ciągły. Użytkownik ma możliwość wyboru i odbioru transmisji równocześnie z innymi użytkownikami. Cyfrowy odpowiednik radia czy telewizji.
Teoria spiskowa
Nieopierające się na dowodach przekonanie, że pewnymi wydarzeniami manipulują z ukrycia potężne siły o wrogich zamiarach.
Troll
Prawdziwy użytkownik działający w sieci, czasem na zlecenie innych podmiotów. Publikuje emocjonalne treści powodujące podziały i wywołujące kontrowersje. Niekiedy działa w ramach większej struktury nazywanej farmą trolli.
Powiązane pojęcia: bot.
Wiarygodne źródło
Źródło pozwalające jednoznacznie ustalić, czy dane stwierdzenie jest prawdziwe. Pierwotne, czyli nieprzetworzone źródła to najczęściej dane instytucji państwowych, agencji prasowych, instytutów badawczych, uznanych ośrodków naukowych oraz organizacji pozarządowych.
Powiązane pojęcia: lateral reading.
Viral
*Jeśli znajdziesz błąd, zaznacz go i wciśnij Ctrl + Enter
Podobał Ci się artykuł? Pomóż nam dzielić się prawdą!
Możesz śmiało rozpowszechniać ten artykuł na swojej stronie internetowej. Pamiętaj o podaniu źródła. Sprawdź jak możesz udostępniać.
Wpłać darowiznę i działaj z nami!
Zostań Patronem