Niedawno opublikowana została kolejna edycja raportu autorstwa Instytutu Reutera. Oprócz tradycyjnie poruszanych tematów – jak zaufanie do mediów informacyjnych i ich popularność – w tym roku autorzy skupili się również na obawach związanych z algorytmizacją w mediach społecznościowych.

Coraz mniej osób ufa mediom

Co ciekawe, Polacy nie mają szczególnego zaufania nawet do tych mediów, z których na co dzień korzystają. Na pytanie o zaufanie do czytanych przez siebie mediów pozytywnie odpowiedziała dokładnie połowa ankietowanych.

Na tle świata wypadamy nieźle 

Wskaźnik zaufania do mediów w Polsce jest wyższy niż średnia dla wszystkich 46 państw, które zostały przebadane. Ogólne zaufanie do mediów wynosi w 2023 roku 40 proc. 

Wynik Polski nie jest jednak najgorszy. Najmniejsze zaufanie do mediów panuje w Grecji. Ankietowani w tym kraju dostrzegają nadmierny wpływ polityków i świata biznesu na dziennikarstwo. W Grecji wprost mówi się o ograniczaniu wolności prasy. Jednym z tego przejawów były podsłuchy zamontowane w telefonach dziennikarzy śledczych. Grecki rząd zaprzecza, że ​​stoi za podsłuchem. 

Po drugiej stronie jest Finlandia. Tam aż 69 proc. respondentów ufa mediom. W Finlandii wciąż mocną pozycję ma prasa (w tym również lokalna). Ważną rolę w mediach odgrywają również eksperci, których regularnie wykorzystuje się do wyjaśniania trudnych zagadnień (jak przystąpienie Finlandii do NATO).

RMF FM znowu na szczycie rankingu najbardziej zaufanych mediów

Największym uznaniem Polaków cieszą się media komercyjne. Podobnie jak w poprzednim roku najbardziej zaufanym kanałem okazało się radio RMF FM (55 proc. ankietowanych ufa temu medium). Na drugim miejscu znalazła się stacja Polsat News (51 proc.). 

W badaniu ujęto jeszcze 11 mediów, a także zbiorczo media lokalne. W żadnym z tych przypadków zaufanie nie przekroczyło już jednak 50 proc.

Problemy polskich mediów

Wsparcie dla mediów prorządowych

Prorządowe media mogą liczyć na coraz większe wsparcie władz. Świadczy o tym fakt, że w 2023 roku do budżetu przywrócono 2,7 mld zł rekompensaty abonamentowej dla Telewizji Polskiej i Polskiego Radia (wzrost z 2 mld zł). 

Z kolei media lokalne mogą liczyć na reklamy ministerstw i spółek Skarbu Państwa. Według danych Instytutu Reutera tylko między 2020 a 2021 rokiem wydatki na reklamę instytucji związanych z rządem wzrosły o 40 proc. W 2021 roku prawie połowa środków na reklamę w tych magazynach trafiła do tygodników opinii przyjaznych rządowi.

Sprawa koncesji dla TVN

Pod presją są natomiast media komercyjne. Autorzy raportu odnotowali m.in. problemy TVN z odnowieniem koncesji. 

Koncesję może otrzymać firma z siedzibą w Europejskim Obszarze Gospodarczym. Stacje TVN spełniają ten warunek, ponieważ ich właścicielem jest Polish Television Holding. Jednak spółka ta należy do amerykańskiego Discovery, co zdaniem Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji stanowiło naruszenie przepisów. 

Sprawa miała swój finał dopiero pod koniec kwietnia br. KRRiT ostatecznie przedłużyła koncesję TVN.

Cyfryzacja telewizji i nierówne standardy

Inną sprawą, na którą zwracają uwagę autorzy raportu, są różne wymagania wobec mediów w kontekście przechodzenia na nowy standard naziemnej telewizji cyfrowej (DVB-T2). Prywatne stacje telewizyjne musiały przejść na DVB-T2 w 2022 roku. 

Jednak w przypadku TVP Urząd Komunikacji Elektronicznej wydał decyzję pozwalającą pozostać przy starym standardzie (DVB-T) do końca 2023 roku.

Prawie 6 na 10 Polaków spotyka się z krytyką wobec mediów

Badanie pokazało, że 59 proc. ankietowanych z Polski często lub bardzo często słyszy w swojej przestrzeni krytyczne komentarze wobec mediów. To jeden z niższych wyników w regionie. W Europie Wschodniej krytyka wobec dziennikarzy jest najczęściej słyszana w Słowacji i Bułgarii (po 64 proc.). 

Na ataki na dziennikarzy szczególnie narażona jest Słowacja. U naszego południowego sąsiada politycy (zarówno rząd, jak i opozycja) regularnie stosują wobec dziennikarzy przemoc słowną, w tym groźby.

Krytyka i zaufanie wobec mediów

Badanie wskazuje na związek między częstym stykaniem się z negatywnymi komentarzami wobec mediów a mniejszym zaufaniem do nich. Trudno jednak jednoznacznie stwierdzić, na czym ta zależność miałaby polegać. 

Z jednej strony często słyszana krytyka może prowadzić do spadku zaufania wobec mediów informacyjnych, z drugiej strony – osoby o niskim zaufaniu mogą tym bardziej zauważać lub wręcz szukać krytycznych komentarzy wobec mediów.

Rzeczowa krytyka wobec mediów jest oczywiście potrzebna. Powinna ona służyć egzekwowaniu większej odpowiedzialności za publikowane treści. Przeczytaj naszą analizę zatytułowaną „Jakie praktyki w mediach nie zasługują na pochwałę?”, by dowiedzieć się więcej o tym, jak można ulepszyć dziennikarstwo.

Internet podstawowym źródłem informacji Polaków

W Polsce ponad ¾ ankietowanych czerpie bieżące informacje z sieci, w tym z mediów społecznościowych. Najwięcej Polaków korzysta z Facebooka. Prawie połowa respondentów (48 proc.) wskazała, że używa Facebooka do przeglądania wiadomości. Na drugim miejscu znalazł się YouTube (30 proc.). Co dziesiąta osoba (11 proc.) wykorzystuje TikToka.

Na ogół ludzie są bardziej skłonni uznawać rolę algorytmów za pozytywną w krajach, gdzie panuje duże zaufanie do mediów. Jednocześnie około połowy badanych z wszystkich państw obawia się nadmiernej algorytmizacji. Dotyczy to szczególnie krajów o dużym zaufaniu do mediów jak Wielka Brytania, Norwegia czy USA. 

Tegoroczny Digital News Report – przygotowany przez Instytut Studiów nad Dziennikarstwem Reutera (Reuters Institute for the Study of Journalism) – prezentuje wnioski bazujące na badaniu YouGov, w którym wzięło udział niecałe 94 tys. respondentów z 46 krajów. Zobacz również omówienie raportu Instytutu Reutera za poprzedni rok. W poprzedniej edycji w większym stopniu skupiono się na problemie dezinformacji.