„To, co pływa, to się już nie utopi, to jest plastik”, mówi autorka jednego z nagrań na TikToku, analizowanego na stronie Demagoga [czas nagrania 0:08]. W tym krótkim filmie można usłyszeć o tym, że kupując ryż w plastikowych woreczkach, w rzeczywistości nabywamy ryż pomieszany z plastikiem. Jeśli dodacie sobie do tego lęk przed mikroplastikiem w żywności, to macie gotowy przepis na spisek, który jak się okazuje, jest starszy od TikToka.

Kleik ryżowy, lekko plastikowy

Wszystko zaczęło się od pewnego oszustwa. W 2010 roku ktoś próbował podrobić ryż Wuchang. Produkt ten ma charakterystyczny zapach i powstaje wyłącznie w chińskiej prowincji Heilongjiang. Jak się okazało, na rynek trafiły podróbki tego konkretnego rodzaju ryżu, które w rzeczywistości były pospolitą odmianą. Do ryżu dodawano wzmacniacze smaku i aromatu, tak aby on lepiej udawał pożądany produkt. Wkrótce potem w Chinach narodziło się określenie „sztuczny ryż”.

Nie minęło wiele czasu, a ryżowe podróbki zaczęły pojawiać się w innych miejscach na świecie. Tym razem jednak nie chodziło o szlachetną odmianę tej rośliny, lecz o same ziarenka, które ponoć miały być zrobione z plastiku. W 2011 roku „The Korean Times” opisał proceder tworzenia ryżu, który miał powstawać jako miks ziemniaków, batatów i plastiku. Chińskie stowarzyszenie restauratorów miało ponoć ostrzegać, że zjedzenie jednej porcji takiego ryżu równałoby się pochłonięciu aż trzech plastikowych siatek. Jeszcze nigdy nie byliśmy tak blisko okazji, aby poczuć się jak foka w polskich wodach.

Po sieci zaczęły krążyć filmy pokazujące ponoć, jak produkuje się ryż z plastiku. Niektórzy w mediach społecznościowych przekonywali, że niektóre partie ryżu są wycofywane z półek, właśnie dlatego, że mają w sobie plastikowe ziarenka. Wiadomość o sztucznym ryżu zaczęła przenikać granice kontynentów i dotarła także m.in. do Ghany i Wielkiej Brytanii.

Wielka draka w indonezyjskiej dzielnicy

Zanim zaczniemy sprawdzać doniesienia o plastikowym ryżu rozsyłanym po całym świecie, cofnijmy się na moment do początku. Chińskie stowarzyszenie restauratorów to ciekawy temat przewijający się także w innych miejskich legendach. W sieci nie znajdziemy oryginalnego ostrzeżenia przed plastikowym ryżem wydanego przez takie stowarzyszenie. Możemy odnaleźć jedynie artykuły prasowe, które informowały, że takie ostrzeżenie zostało wydane.

Co jednak z analizą materiału dostarczonego do laboratorium w Indonezji? Pierwsze próbki trafiły do sprawdzenia 20 maja 2015 roku. Już dzień później, 21 maja, państwowa firma Sucofindo, zajmująca się wydawaniem certyfikatów, poinformowała o znalezieniu plastiku. Jednak nie było to jedyne badanie mające sprawdzić zawartość ryżu w ryżu. 

Sprawa jednak jest o tyle ciekawa, że zanim ogłoszono oficjalny komunikat, to w całym kraju zaczęły pojawiać się doniesienia o ludziach chorujących po zjedzeniu ryżu. W każdym z tych przypadków policja pobierała próbki do testów i sprawdzała, czy plastikowa podróbka nie trafiła gdzieś na rynek. Ostatecznie niczego nie znaleziono, a sprawa została zamknięta w listopadzie 2015 roku.

Ryż z plastiku rozrasta się po świecie

Indonezyjska policja nie była jednak w stanie powstrzymać rozwoju plotek o plastikowym ryżu, które wkrótce potem zaczęły pojawiać się w różnych krajach. I tak na przykład w 2016 roku w Nigerii pojawiła się informacja, że władze tego kraju skonfiskowały 2,5 tony plastikowego ryżu. Miał on „chemicznie pachnieć” i po ugotowaniu mieć zupełnie inną konsystencję niż to, co zwykle lądowało na talerzu. Finalnie, okazało się to plotką, a nigeryjskie ministerstwo zdrowia po konsultacjach z agencją żywności i leków powiedziało, że w ryżu nie wykryto plastiku.

W 2017 w Singapurze pojawiła się z kolei wiadomość, że pewne opakowania ryżu jaśminowego znikają z półek – ponoć przez to, że jest on rzekomo skażony plastikiem. Jak podała redakcja AFP, informacja o tym przewijała się głównie na Facebooku. Głos w sprawie zabrała sieć sklepów, która miała ponoć usuwać plastikowy ryż z półek. W rzeczywistości nigdy do czegoś takiego nie doszło, a produkt dalej był dostępny w sprzedaży.

Ciekawym przypadkiem były nagrania pokazujące odbijającą się piłkę zrobioną z ugotowanego ryżu. Miałby to być dowód na to, że tak naprawdę ryż zrobiony jest z jakiegoś sztucznego materiału, bo inaczej po wyjęciu go z wody nie odbijałby się od podłogi jak kauczuk kupiony nad morzem.

Jak się okazuje, jest ku temu naukowe uzasadnienie i dotyczy ono składników ryżu, na co zwracał uwagę w komentarzu dla The Observers dr Fallou Sarr z Instytutu Technologii Żywności w Dakarze:

Informacje o naturalnych właściwościach ryżu, nadających mu cechy skaczącej piłki, potwierdził także m.in. Alexander Waugh, były dyrektor brytyjskiego Rice Association.

Odgrzewany ryżowy kotlet

Jak opisało BBC w 2017 roku, doniesienia na temat plastikowego ryżu powracają w mediach społecznościowych co jakiś czas. Teoria ta zrobiła ponowne okrążenie po krajach afrykańskich w 2023 roku, kiedy to po raz kolejny pojawiły się nagrania z odbijającym się ryżem i rzekomą taśmą produkcyjną, gdzie produkuje się ryż ze sztucznych odpadów.

Ostatnia tiktokowa popularność poszukiwań tworzyw sztucznych w ryżu zwiastuje, że teoria ta zostanie z nami na dłużej. Pamiętajcie zatem, aby zawsze odnosić się do ryżu z szacunkiem, bo inaczej znajdzie was Uncle Roger i staniecie się bohaterami wiralowego nagrania.