Oprócz czynników ekonomicznych, politycznych i społecznych istotną rolę w migracji globalnej zaczynają odgrywać zmiany klimatu. Coraz więcej osób decyduje się opuścić swoje miejsce zamieszkania zarówno ze względu na zagrożenie suszą, jak i powodzią. Żaden region nie jest odporny na potencjalną migrację wywołaną klimatem.

Temu zagadnieniu poświęcona jest druga część raportu Groundswell autorstwa Banku Światowego. Publikacja dotyczy sytuacji w następujących regionach: Afryka Północna, Europa Wschodnia, Azja Wschodnia, Azja Środkowa oraz Pacyfik. Jest to kontynuacja badań z 2018, które dotyczyły mieszkańców Afryki Subsaharyjskiej oraz Ameryki Łacińskiej.

Zmiany klimatu zmuszają do migracji

Przewidywana migracja ludności ze względu na regiony geograficzne wygląda następująco:

Pierwsze „punkty zapalne” (hot spots) mają pojawić się w okolicach 2030 roku, kiedy to znaczna część ludności przemieści się z obszarów, gdzie źródła utrzymania są zagrożone. Zjawisko będzie się nasilać co najmniej do połowy wieku, najmocniej uderzając w najuboższe dziś części świata. Autorzy raportu wskazują, że głównym celem migracji staną się miasta, które często nie mają odpowiedniej infrastruktury, jeżeli chodzi o miejsca do zamieszkania i pracy. 

Migracje klimatyczne to nie tylko problem przyszłości, ale również teraźniejszości. Jak wynika z danych Wysokiego Komisarza Narodów Zjednoczonych ds. Uchodźców (UNHCR), liczba osób, które zmieniający się klimat zmusił do przeprowadzki, wzrosła od 2010 roku do 21,5 mln. Większość tych osób pozostaje w swoich krajach ojczystych, często mieszkając na obszarach bardzo narażonych na zagrożenia związane z pogodą, takie jak powodzie i burze. Część z nich nie jest w stanie wrócić do domu, stając się wewnętrznymi przesiedleńcami. Mniejszość klimatycznych migrantów szuka bezpieczeństwa w innych krajach.

Bank Światowy wskazuje, że aby spowolnić przepływ milionów ludzi, należy wdrażać rozwiązania zarówno globalne – w tym redukcję emisji oraz uwzględnianie zmian klimatycznych w wieloletnich strategiach rozwoju – jak i lokalne, poprzez wspieranie społeczności w adaptacji lub przeprowadzce.

Niektóre regiony są narażone bardziej niż inne

Przykładowo, gdy w Afryce Północnej poziom wód gruntowych w obszarze Nilu się obniży, ludność będzie musiała przenieść się do metropolii, takich jak Kair, Algier, Tunis, Trypolis, korytarz Casablanca-Rabat i Tanger. Niedobór wody dotknie szczególnie tereny wzdłuż północno-wschodniego wybrzeża Tunezji, północno-zachodniego wybrzeża Algierii, a także zachodniego i południowego Maroka. W Maroku rozwijające się miasta przybrzeżne będą musiały zostać tak zaprojektowane, by były odporne na zmianę klimatu oraz uwzględniały wszystkie zagrożenia klimatyczne i ich wpływ na kluczowe sektory gospodarki i infrastrukturę miejską. Zintegrowany system dystrybucji wody będzie tam szczególnie ważny dla ochrony rolnictwa.

Z kolei w delcie rzeki Mekong (czwartej najdłuższej rzeki Azji) ma się nasilić zagrożenie powodziowe i sztormowe. Zagraża to mieszkańcom zajmującym się tradycyjnie rybołówstwem, akwakulturą oraz hodowlą ryżu. Przewiduje się, że ludność przemieści się do regionu delty Rzeki Czerwonej ze względu na bezpieczniejsze położenie tamtejszych miast, jednakże z czasem zmiany klimatu zaczną być dotkliwe także dla tamtych obszarów. Leżący nad Mekongiem Wietnam musi się przygotować na dużo częstsze i dotkliwsze burze tropikalne. Jak podaje Bank Światowy, kraj ten już pracuje nad przeciwdziałaniem zagrożeniom związanym ze zmianami klimatu.

Potencjalne zmiany w dostępności wody i wydajności upraw prawdopodobnie będą mieć mniejszy wpływ na migrację w Europie Wschodniej i Azji Środkowej. Tamtejsze kraje są mniej zależne od rolnictwa, a na mobilność w większym stopniu wpływają czynniki historyczne (np. rozpad byłego Związku Radzieckiego) lub niezwiązane ze środowiskiem naturalnym.

Jak jednak czytamy w raporcie, również tam ograniczenie globalnych emisji ma kluczowe znaczenie dla łagodzenia skutków zmian klimatu na wrażliwych obszarach, szczególnie tych, które dotyka ubóstwo. W przypadku Azji Środkowej przewiduje się, że celem migracji stanie się już i tak gęsto zaludniona Kotlina Fergańska. To właśnie tam jest położony Wielki Kanał Fergański, którego budowa przyczyniła się do zaniku jeziora Aralskiego. Migracja ze wsi do miast stanie się szczególnie widoczna również w Kirgistanie.

Artykuł powstał w ramach projektu „Fakty w debacie publicznej”, realizowanego z dotacji programu „Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy”, finansowanego z Funduszy EOG.