Fake news w pigułce

W drugiej połowie lutego strona TenPoznań.pl rozpowszechniła fałszywe informacje na temat zawieszenia działania wielkopolskich szkół ze względu na niepożądane efekty wśród nauczycieli po przyjęciu szczepionek przeciw COVID-19 od koncernu AstraZeneca. Publikacja bazowała na pozornie rzetelnym źródle, jednak znacząco zniekształciła płynący z niego przekaz.

Artykuł rozpowszechniano w mediach społecznościowych, w tym m.in. w grupach Komisja śledcza COVID – 1984, STRAŻNICY WOLNOŚCI – ROZLICZYĆ KŁAMSTWO KORONAWIRUSOWE. Zniekształcona informacja krążyła po mediach społecznościowych również na grafikach, na których można było przeczytać:

Źródło: www.facebook.com

Wiele osób uwierzyło w podaną informację: „No i się zaczęło”, „Po jasną cholerę się szczepili” – komentowali internauci. Z drugiej strony część użytkowników alarmowała, że posty zawierają nieprawdziwe dane: „Przecież to fake”, „Nazwa domeny tenpoznań.pl i stwierdzenie »eksperymentalnymi genetycznymi preparatami« wystarczy, by uznać to za fake” – ostrzegali. 

Czy 80 wielkopolskich szkół zawiesiło działalność przez szczepionki? Manipulacja statystyką

Informacje na temat zawieszenia działania 80 wielkopolskich placówek edukacyjnych ze względu na niepożądane działania po przyjęciu szczepionek przeciw COVID-19 wśród nauczycieli są nieprawdziwe. Fake news bazuje na zmanipulowanych statystykach, które znajdziemy w publikacji Głosu Wielkopolskiego pt. „Zajęcia stacjonarne zostały zawieszone w 80 szkołach, przedszkolach i żłobkach w Wielkopolsce”. W tekście na stronie TenPoznań.pl całkowicie pominięto informację o zakażeniach, które w kontekście interpretacji doniesień medialnych pełnią kluczową rolę – wyeksponowano jedynie to, że sytuacja wszystkich placówek związana jest ze szczepieniami wśród nauczycieli. 

Publikacja Głosu Wielkopolskiego z 18 lutego 2021 roku, na której bazują dalsze fałszywe doniesienia, dotyczyła w oryginale zawieszenia działalności stacjonarnej placówek edukacyjnych ze względu na zakażenia koronawirusem SARS-CoV-2. 

Informacja o zawieszeniu na dzień jednej placówki szkolnej oraz problemach z dostępnością niektórych nauczycieli w innych szkołach ze względu na złe samopoczucie po szczepieniu znalazła się dopiero na końcu tekstu. Fragment ten nie został powiązany z liczbą 80 placówek oświaty, które zawiesiły działalność. 

Statystyka, która dotyczyła zawieszonych szkół, pochodziła od rzeczniczki Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Poznaniu, Wiesławy Kostuj. W celu dokładnej weryfikacji krążących w sieci doniesień zwróciliśmy się do instytucji z prośbą o komentarz. Odpowiedzi udzieliła nam dr n. biol. Jadwiga Kuczma-Napierała, Wielkopolski Państwowy Wojewódzki Inspektor Sanitarny, która potwierdziła, że statystyki odnoszą się jedynie do oddziałów i grup, które miały styczność z potwierdzonym przypadkiem zakażenia. 

Dowiedzieliśmy się również, że statystyka nie może obejmować placówek, które zawiesiły działanie stacjonarne z innych powodów (np. zdarzeń niepożądanych po przyjęciu szczepionek), ponieważ Państwowa Inspekcja Sanitarna nie bierze udziału w tym procesie. 

Liczba zawieszonych placówek oświatowych z powodu zakażeń koronawirusem SARS-CoV-2 w żaden sposób nie odnosi się do sytuacji związanej z kampanią szczepień. Na jej podstawie nie można uznać, że 80 szkół i innych placówek edukacyjnych w województwie wielkopolskim zostało zamkniętych przez sytuację związaną ze szczepieniami przeciw COVID-19. 

Szczepionka od AstraZeneca – niepożądane działania po przyjęciu preparatu

Wszystkie funkcjonujące na rynku szczepionki przeciw COVID-19 (jak każda szczepionka lub lek) mogą powodować krótkotrwałe niepożądane zdarzenia zdrowotne, a w rzadkich przypadkach – ciężkie reakcje alergiczne. Nie oznacza to jednak, że należy się ich obawiać. Wręcz przeciwnie – preparaty chronią nas przed skutkami zakażenia oraz powikłaniami zdrowotnymi. 

Szczepionka od AstraZeneca nie jest tym samym rodzajem preparatu, co szczepionki mRNA od koncernów Pfizer/BioNTech i Moderna, które wprowadzono do użytku jako pierwsze. Jest to szczepionka wektorowa oparta na zmodyfikowanym adenowirusie, zawierającym gen odpowiedzialny za wytwarzanie jednego z białek koronawirusa SARS-CoV-2. Jak wskazuje Europejska Agencja Leków (EMA), adenowirus zawarty w szczepionce nie może się rozmnażać i wywołać choroby.

W badaniach klinicznych nad szczepionką od koncernu AstraZeneca wykazano, że preparat jest bezpieczny i skuteczny. W przypadku niektórych osób po szczepieniu mogą wystąpić zdarzenia, takie jak bóle w miejscu wstrzyknięcia, złe samopoczucie, uczucie zmęczenia, dreszcze lub gorączka, ból głowy, mdłości oraz ból stawów lub mięśni. Objawy te mają lekki lub umiarkowany charakter i trwają najczęściej do kilku dni. W przypadku dokuczliwych działań niepożądanych można zastosować leki zawierające paracetamol. 

Podsumowanie

Fałszywie informacje na temat szczepień mogą opierać się na różnych technikach manipulacyjnych. Pewną trudność w ocenie autentyczności docierających do nas treści mogą stanowić dezinformujące przekazy odwołujące się do rzetelnych źródeł. Budują one złudny obraz wiarygodnego przekazu. Z tego względu zawsze warto upewnić się, czy wszelkie informacje udostępniane w sieci odwołują się do źródeł w sposób zgodny z oryginałem. 

Wszystkie zweryfikowane przez nas informacje na temat szczepień gromadzimy w zestawieniu pt. „Szczepionki – zestawienie fałszywych informacji. Sprawdź, jaka jest prawda!”. Z rzetelnymi informacjami na temat szczepionek można zapoznać się również w raporcie „Cała prawda o szczepieniach na COVID-19”.