Na początku maja sieć obiegło wideo, w którym Palestynka mówi do Izraelczyka: „Kradniesz mój dom”. Ten odpowiada jej: „Jeśli ja tego nie zrobię, zrobi to ktoś inny”. Zdarzenie miało miejsce w osiedlu Asz-Szajch Dżarrah we Wschodniej Jerozolimie.

Źródło: www.twitter.com

Izraelski sąd zadecydował, że trzynaście rodzin palestyńskich ma opuścić swoje domy, które, według wyroku, stoją na ziemi należącej przed 1948 rokiem do żydowskich organizacji religijnych. 10 maja Sąd Najwyższy miał wydać orzeczenie, czy podtrzymuje wyrok wydany przez sąd niższej instancji, jednak po interwencji prokuratora generalnego 9 maja 2021 roku przełożył podjęcie decyzji w tej sprawie o 30 dni.

Napięcie pomiędzy stronami narastało już w kwietniu, ale to właśnie wyrok sądu podaje się jako główną przyczynę masowych protestów Palestyńczyków w wielu izraelskich miastach (w samej Jerozolimie, jak i innych). Eskalowały one m.in. na Wzgórzu Świątynnym 10 maja. Izraelczycy świętowali wtedy Dzień Jerozolimy, upamiętniający przejęcie kontroli nad Wzgórzem Świątynnym przez Izrael w wyniku wojny sześciodniowej w 1967 roku. Z tej okazji przez Stare Miasto Jerozolimy i jego arabską dzielnicę miał przejść marsz o charakterze patriotycznym, co dodatkowo podburzyło stronę Palestyńską. To trasa, która jest elementem tradycji, co w poprzednich latach prowadziło już do napięć pomiędzy społecznościami. Mimo że w tym roku władze izraelskie zmieniły drogę marszu, to doszło do starć policji izraelskiej i protestujących pod meczetem Al-Aksa. 

Odpowiedzią palestyńskiego fundamentalistycznego Hamasu było wystosowanie ultimatum do rządu izraelskiego. Zażądano wycofania się policji z Asz-Szajch Dżarrah i okolic meczetu Al-Aksa do godz. 18.00 czasu miejscowego. Hamas i Palestyński Islamski Dżihad (w dużej mierze kontrolowany przez Iran) przeprowadził atak rakietowy ze Strefy Gazy w kierunku różnych miast izraelskich. Szacuje się, że wystrzelono ponad 1 000 rakiet, z czego 800 doleciało na teren Państwa Izrael (większość z nich została przechwycona przez izraelską tarczę antyrakietową, tzw. żelazną kopułę). 

Izraelczycy odpowiedzieli atakiem powietrznym (na ten moment rozważają też atak lądowy). Według oficjalnych przekazów ich wyłącznym celem są przywódcy grup terrorystycznych oraz ich siedziby – wojsko izraelskie informuje mieszkańców, że budynek będzie celem ataku. Na tej podstawie 16 maja zbombardowano budynek w Strefie Gazy, w którym mieściła się siedziba agencji Associated Press oraz telewizji Al Jazeera. Jak podaje agencja Reuters, powołując się na oficjalne źródła palestyńskie, do tej pory (stan na 17 maja) w wyniku walk po stronie palestyńskiej zginęły co najmniej 192 osoby. Po stronie izraelskiej władze odnotowały już 10 ofiar (również wśród izraelskich Arabów).

Aby wyjaśnić kontekst tego konfliktu, należy odnieść się nie tylko do ostatnich wydarzeń, ale również do prawa międzynarodowego, demografii tego regionu oraz polityki Izraela i Autonomii Palestyńskiej.

Rezolucja ONZ nr 181, czyli kraje na (dosłownej) szachownicy

W latach 20. XX wieku na części terenów byłego Imperium Osmańskiego utworzono Brytyjski Mandat Palestyny. W latach 40. Brytyjczycy wycofali się z tych terenów: w 1946 roku powstało niepodległe Królestwo Transjordanii, a na terenach Palestyny powstać miały dwa państwa: arabskie i żydowskie. 29 listopada 1947 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) uchwaliła Rezolucję Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 181. W myśl tego dokumentu ziemie podzielono na kilka części:

Źródło: www.mfa.gov.il

Jerozolima uzyskała specjalny status i nie została przyłączona ani do państwa żydowskiego, ani arabskiego.

Oficjalnymi językami miały zostać arabski i hebrajski. 

Część organizacji żydowskich stwierdziła, że żydowska część Jerozolimy powinna znaleźć się w granicach państwa żydowskiego, jednak zaakceptowano postanowienia Rezolucji 181. Podziałowi ziem sprzeciwiła się strona arabska, żądając niepodległości dla Palestyny i obiecując respektowanie praw żydowskiej mniejszości.

Wprowadzeniem postanowień Rezolucji miała się zająć Komisja Narodów Zjednoczonych do Spraw Palestyny, jednak przeszkodził temu wybuch wojny domowej, która rozpoczęła się dzień po przyjęciu rezolucji (30 listopada 1947 roku). 15 maja 1948 roku, kilka godzin po wygaśnięciu mandatu brytyjskiego i proklamacji niepodległości przez Izrael, państwa Ligi Arabskiej dokonały inwazji. Tak rozpoczęła się I wojna izraelsko-arabska, zwycięska dla Izraela. Na mocy porozumienia ustalono nowe granice tego państwa: Zachodni Brzeg i Strefa Gazy przeszły pod kontrolę Transjordanii i Egiptu, a niepodległe państwo arabskie ostatecznie nie powstało. 

Źródło: www.mfa.gov.il

Była to pierwsza z wielu wojen na tym terenie, które miały wpływ na dzisiejszą sytuację w Jerozolimie. W 1967 roku, w trakcie wojny sześciodniowej, Jerozolima (razem z jej wschodnią częścią) została zaanektowana przez Izrael. Innym ważnym wydarzeniem były porozumienia z Oslo z 1993 i 1995 roku. Zgodnie z nimi w 1994 roku utworzono Autonomię Palestyńską, a tereny Zachodniego Brzegu zostały podzielone na trzy strefy:

• A: ziemie pod kontrolą palestyńską,
• B: ziemie pod palestyńską administracją (w zakresie np. ekonomii czy zdrowia) i kontrolą izraelską (w zakresie bezpieczeństwa),
• C: większość ziem Autonomii Palestyńskiej (ok. 60 proc.), które według porozumień miały być stopniowo przekazywane organom palestyńskim (do czego nie doszło).

Wschodnia Jerozolima została wyłączona z tych postanowień.

Strona palestyńska uznaje Wschodnią Jerozolimę za stolicę ewentualnego, niepodległego państwa. Natomiast według ustawy wydanej 30 czerwca 1980 roku przez Kneset (parlament izraelski) – nazywanej Podstawowym Prawem Jerozolimy – miasto to (zjednoczone) jest stolicą Izraela. Jest to dokument nieuznawany na arenie międzynarodowej (Stany Zjednoczone przeniosły swoją ambasadę z Tel Awiwu do Jerozolimy w 2018 roku jako pierwsze na świecie).

Wschodnia Jerozolima i Asz-Szajch Dżarrah w kontekście wojen arabsko-izraelskich 

Asz-Szajch Dżarrah to osiedle, które znajduje się na terenie Wschodniej Jerozolimy. Przed 1947 rokiem ta część miasta była zamieszkana głównie przez Arabów. Rok później, w wyniku działań w ramach wojny izraelsko-arabskiej, została zajęta przez Jordanię i osiedlali się w niej uchodźcy arabscy. Kolejni przybyli tutaj w 1956 roku na mocy porozumienia między Jordanią a Agencją Narodów Zjednoczonych dla Pomocy Uchodźcom Palestyńskim na Bliskim Wschodzie (UNRWA). W 1967 roku Asz-Szajch Dżarrah zostało zajęte przez wojska izraelskie podczas wojny sześciodniowej (1967 rok) i do dzisiaj pozostaje częścią Państwa Izrael (razem z całą Jerozolimą). Według stanowiska ONZ nie jest to zgodne z prawem międzynarodowym, a rozwój osadnictwa żydowskiego m.in. we Wschodniej Jerozolimie ONZ określa jako nielegalny, używając określenia „Okupowane Terytoria Palestyńskie”.

Wysiedlenia

Stopniowe wysiedlanie ludności palestyńskiej i budowanie osiedli na Zachodnim Brzegu jest częścią izraelskiej strategii. Jak podaje Biuro Narodów Zjednoczonych ds. Koordynacji Pomocy Humanitarnej (OCHA), strategia ta realizowana jest m.in. przez odmawianie wydawania Palestyńczykom zgód na budowę domów (wskutek czego część z nich budowana jest nielegalnie), wyburzanie istniejących budynków czy przez zgarnianie ziemi podczas budowy (w formie tzw. muru bezpieczeństwa, czyli muru oddzielającego tereny izraelskie od Zachodniego Brzegu).

Wysiedlenia prowadzone są również drogą sądową, jak np. w przypadku rodzin z Asz-Szajch Dżarrah. Jak powiedział dr Łukasz Fyderek z Instytutu Bliskiego i Dalekiego Wschodu Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwsze przypadki podważania prawa własności ziem palestyńskich we Wschodniej Jerozolimie przez radykalne organizacje osadników żydowskich pojawiły się na początku XXI wieku.

W 2020 roku OCHA wykazało, że wobec ​co najmniej 218 palestyńskich rodzin mieszkających we Wschodniej Jerozolimie wszczęto sprawy eksmisyjne, zainicjowane w większości przez organizacje osadników żydowskich. Większość nich dotyczy rejonu Batn Al Hawa w Silwan. W latach 2017-2020 ok. 15 gospodarstw domowych (w sumie 62 Palestyńczyków) zostało eksmitowanych ze swoich domów na Starym Mieście, w Silwan i Al-Szajch Dżarrah.

Źródło: www.ochaopt.org

Palestyńczycy mieszkający we Wschodniej Jerozolimie w większości posiadają status rezydenta, co oznacza, że mogą wybierać swoich lokalnych przedstawicieli, ale nie mogą brać udziału w wyborach do Knesetu. Mają ograniczony dostęp do wody. Według danych Association for Civil Rights in Israel (ACRI) 72 proc. palestyńskich rodzin mieszkających w Jerozolimie żyje poniżej granicy ubóstwa. Te nierówności przekładają się również na napięcia w społeczeństwie.

Wybory – odwołane i ewentualne

Eksperci z Ośrodka Studiów Wschodnich (OSW) w swojej analizie wskazują również na fakt, że wpływ na eskalację napięcia mogła mieć także sytuacja polityczna w Autonomii Palestyńskiej oraz odwołanie 29 kwietnia przez prezydenta Mahmuda Abbasa nadchodzących wyborów w tym regionie (pierwszych od 15 lat). Według nich władze Autonomii przechodzą teraz kryzys, rośnie natomiast poparcie dla fundamentalistycznego Hamasu. Za oficjalną przyczynę odwołania wyborów podano brak zgody Izraela na ich przeprowadzenie.

Tymczasem po stronie izraelskiej, po wyborach 23 marca, partie próbują stworzyć koalicję po tym, jak Benjaminowi Netanjahu (z prawicowej partii Likud), premierowi kraju od 2009 roku, nie udało się stworzyć rządu. Zadanie powierzono liderowi opozycji, Jairowi Lapidowi (z liberalnej partii centrowej Jesz Atid). Pierwsze plany zakładały, że w koalicji pojawią się partie zarówno centrowe, prawicowe, jak i lewicowe, w tym partie żydowskie i arabskie. Jak wskazują eksperci, eskalacja konfliktu żydowsko-arabskiego przekłada się na pogłębienie kryzysu w parlamencie izraelskim, którego efektem było m.in. czterokrotne powtórzenie wyborów. W obecnej sytuacji nie wiadomo, czy Lapidowi uda się sformować rząd. Rozmowy w tej sprawie zostały na razie zawieszone.

Konflikt jako pole dla dezinformacji

W związku z dynamiczną sytuacją doniesienia z Izraela, Gazy i Zachodniego Brzegu szybko się dezaktualizują i mogą być źródłem dezinformacji. Przykładem takich wiadomości jest np. film z Jerozolimy, w którym tłum izraelskich nacjonalistów wyciągnął z samochodu kierowcę i pobił go. W mediach społecznościowych napaść ta została przedstawiona jako napaść na arabskiego mieszkańca Jerozolimy, który stracił panowanie nad pojazdem i wjechał w inny samochód. Tymczasem, jak donosi The Guardian, tożsamość mężczyzny nie została potwierdzona, nie wiadomo też, dlaczego wjechał w inne auto.

W sieci pojawiają się również filmy czy zdjęcia, które zostały wykonane w innym czasie i/lub innym miejscu (np. w Syrii) i przypisane aktualnej sytuacji w Strefie Gazy. Jednym z nich jest zdjęcie Palestynki kłócącej się z żydowskimi osadnikami. Jak podaje Misbar, zostało ono zrobione w Asz-Szajch Dżarra, ale w 2010 roku.

Innym głośnym przykładem z sieci, który pojawił się także na polskich grupach facebookowych, jest rzekomo aktualne zdjęcie przedstawiające izraelskiego żołnierza celującego w palestyńskie dziecko. W rzeczywistości jednak pochodzi ono z 2005 roku z Hebronu. Rozpowszechniane w sieci zdjęcie zostało dodatkowo odpowiednio wykadrowane, aby przedstawić zajście w sposób bardziej dramatyczny. 

Dezinformacja jest też wykorzystywana w prowadzeniu działań wojennych. Portal Defence24 opublikował analizę, z której wynika, że przykładem takiej praktyki może być informacja, która pojawiła się na oficjalnych kontach Cahalu (armii izraelskiej) w mediach społecznościowych 13 maja 2021 roku. 

Źródło: www.twitter.org

Wojsko poinformowało, że właśnie przeprowadza atak powietrzny i naziemny na teren Strefy Gazy. Jak podają analitycy z defence24.pl, wiadomość miała na celu zmylenie członków Hamasu, aby skryli się w podziemnych tunelach, które następnie zostały zbombardowane przez izraelskie lotnictwo.

Podsumowanie

Eksperci wskazują, że eskalacja konfliktu izraelsko-palestyńskiego jest wynikiem narastającego napięcia między stronami i wieloletniej praktyki wysiedlania i burzenia domów palestyńskich przez Izrael, które w myśl prawa międzynarodowego uznaje się za nielegalne. Według niektórych z nich nie bez wpływu jest także sytuacja na wewnętrznej scenie politycznej w Izraelu i Autonomii Palestyńskiej. W trakcie eskalacji konfliktu izraelsko-palestyńskiego w sieci może pojawić się wiele fałszywych informacji dotyczących nie tylko danych statystycznych np. dotyczących ofiar, ale również uproszczonych lub nierzetelnych informacji o historii Palestyny.