FAKE NEWS W PIGUŁCE

6 lutego 2024 roku na profilu Ocalić życie opublikowano nagranie dotyczące leków oraz firm farmaceutycznych. We wpisie napisano, że „leki są trzecią najważniejszą przyczyną śmiertelności”, w samym nagraniu padają natomiast słowa, że preparaty te są „drugim przyczynkiem śmiertelności, a ja osobiście wierzę, że jest pierwszym” [czas nagrania 0:00].

fot. Facebook

Nagranie zyskało dużą popularność: obejrzano je 13 tys. razy, a zareagowano na nie 1 tys. razy. Wśród komentarzy pojawiały się takie głosy jak: „Święte słowa, tylko że teraz to już trują nas wszystkim”. A także: „Dziękuję za prawdę i uświadomienie ludzi jesteśmy truci świadomie panie Profesorze”. Jak również: „Trują nas, lepiej zaufać dobremu farmaceucie niż lekarzowi dla którego jesteśmy statystycznym pacjentem. Zapisują to, za co więcej profitów wyciągną” [pisownia oryginalna].

Tę analizę podzieliliśmy na dwie główne części. Pierwsza z nich dotyczy samych leków, a druga – działalności firm farmaceutycznych, w tym procesów, które toczyły się przeciwko tym podmiotom.

Leki nie są pierwszą, drugą ani trzecią przyczyną śmiertelności

W treści posta napisano: „leki są trzecią najważniejszą przyczyną śmiertelności”. W nagraniu dołączonym do wpisu padają podobne słowa: „zabójcze leki. […] Mówię o czynniku, który już w tej chwili jest […] drugim przyczynkiem śmiertelności, a ja osobiście wierzę, że jest pierwszym” [czas nagrania 00:00]”.

Jak już pisaliśmy szerzej w jednej z poprzednich analiz, główne przyczyny zgonów na świecie to nie leki, lecz:

• choroby układu naczyniowo-sercowego (takie jak choroba niedokrwienna serca i udar),
• choroby nowotworowe,
• choroby układu oddechowego (takie jak np. przewlekła obturacyjna choroba płuc),
• problemy zdrowotne noworodków.

Warto również dodać, że dokładna klasyfikacja przyczyn śmierci zależy od tego, czy dane pochodzą sprzed pandemii COVID-19, czy też uwzględniają lata pandemiczne. Sam COVID–19 doprowadził do ponad 6,9 mln zgonów na całym świecie. Z tego powodu np. w 2021 roku był on trzecią najczęstszą przyczyną zgonów w krajach takich jak Polska czy USA. Więcej na ten temat przeczytasz w naszych wcześniejszych analizach.

Artykuł, w którym pojawiła się teza o lekach, nie jest wiarygodny

Warto jeszcze dodać, że twierdzenie, jakoby leki były trzecią najczęstszą przyczyną zgonów na świecie, pojawiło się w 2014 roku w pracy opublikowanej w „Polish Archives of Internal Medicine”. Praca ta nie jest ani obszerną metaanalizą, ani publikacją przedstawiającą wyniki badań zakrojonych na szeroką skalę. Jest raczej refleksją jej autora, esejem, w którym przedstawia on własne opinie przeplatane z danymi, które nie zawsze dowodzą przytaczanych tu tez.

Autor tekstu – Peter C. Gøtzsche (o którym pisaliśmy już we wcześniejszych analizach) włącza do swoich kalkulacji np. pacjentów, którzy umarli „pomimo leczenia”, a także tych, którzy przyjmowali leki niezgodnie z zaleceniami. Co więcej, na poparcie przytaczanych przez siebie wartości nie podaje rozstrzygających naukowych źródeł. Zamiast tego pisze np.: „Metodologia: napisałem książkę, która ma ponad 900 źródeł”.

Jak działa medycyna oparta na dowodach?

W nagraniu padają również inne twierdzenia na temat leków, np.: „Istnieje bardzo wiele badań, w których aktywność danego leku porównuje się tylko z placebo. Jak to rozumieć? Lek nie ma żadnej wartości, ale jak on zażywa, to on myśli, że mu pomoże i już się czuje lepiej, prawda? To jest sugestia, to nie jest dowód” [czas nagrania 02:42].

W medycynie opartej na dowodach (EBM – evidence based medicine) stosuje się wiele metod analizowania skuteczności leków. Zazwyczaj testy zaczyna się od badania potencjalnej skuteczności w warunkach in vitro, czyli np. na hodowlach komórkowych. Jeśli w takich okolicznościach substancja czynna wykaże obiecujące efekty działania (np. zatrzyma rozwój komórek nowotworowych), przeprowadza się kolejne testy, coraz bardziej złożone.

Brak patentu na lek nie zmniejsza jego dostępności dla pacjentów

Dalej w nagraniu padają słowa: „patentowane są wyłącznie sztuczne leki, naturalnych nie wolno patentować. Dlaczego do jasnej cholery musimy przyjmować sztuczną chemię? Ktoś wywindował potworne ceny i to jest powodem” [czas nagrania 07:36].

W powyższych twierdzeniach przedstawiono tok myślenia, który jest niepoprawny. Substancji naturalnych często nie obejmuje się prawem patentowym właśnie dlatego, że jeśli jakiś surowiec występuje w naturze, to nikt nie powinien mieć wyłącznego prawa do jego wykorzystywania.

Co więcej, jeśli związek występuje w naturze, to nie powinien być przez kogoś monopolizowany. Jeśli natomiast substancja została w jakiś sposób zmodyfikowana albo zsyntetyzowana na nowo, to często może być objęta patentem.

Od chorób zakaźnych „jeszcze nikt nie umarł”? Wręcz przeciwnie 

W nagraniu słyszymy również: „Jeszcze ja Państwu dałem na samym początku przykład, jak organizm pozbywa się toksyn, Gdzie potrzebni mu są sprzątacze, prawda, czyli na przykład bakterie, ale ponieważ Louis we Francji, prawda, znany rzecz, opublikował, jakie to ważne są te organizmy, medycyna to natychmiast podchwyciła i kupa leków na różne, prawda, choroby zakaźne, które chorobami zakaźnymi albo nie są, albo są takimi, że nikt jeszcze nie umarł od tego” [czas nagrania 11:45].

Wspomniany w nagraniu Louis z Francji, czyli Louis Pasteur rzeczywiście „opublikował, jakie to ważne są te organizmy” [czas nagrania 11:50], ponieważ był mikrobiologiem. Ustalił m.in., jak działają bakteryjne procesy fermentacji, a także opracowywał szczepionki, np. przeciw wściekliźnie czy cholerze.

Obecnie medycyna stoi w tym kontekście przed nowym wyzwaniem. Konieczne jest opracowanie nowych strategii zwalczania infekcji bakteryjnych, ponieważ zbyt pochopne stosowanie antybiotyków (a szczególnie wykorzystywanie ich w produkcji zwierzęcej) sprawiło, że wiele drobnoustrojów zyskało oporność na te leki.

Zagrożenia związane z przyjmowaniem leków nie są „przemilczane”, są jawne

W materiale padają również słowa: „pomimo że przemysł farmaceutyczny produkuje bardzo wiele toksycznych substancji, w pracach poświęconych toksykologii, pisanych najczęściej przez profesorów farmacji, zagrożenia związane z ich stosowaniem są przemilczane” [czas nagrania 19:18].

To oznacza, że informacje na temat ewentualnych zagrożeń związanych z przyjmowaniem leków nie są przemilczane. Nie tylko w pracach naukowych, lecz także w materiałach przeznaczonych dla pacjenta.

Witamina C lewoskrętna to termin pseudonaukowy

Dalej w nagraniu słyszymy: „koncerny zwalczają na przykład witaminy, które wiadomo, że są nam potrzebne, ale same niektóre produkują. Więc proszę zrozumieć, dlaczego można w aptece kupić E300. Czyli witaminy C prawoskrętną, prawda, czyli tą, co przyswaja organizm w 15 procentach, i powiedzmy, która może spowodować zakrzepy, a zakrzepy to jest zawał, udar, […] Proszę kupować witaminy C w naturze, lewoskrętną witaminy C” [czas nagrania 20:40].

Firmy farmaceutyczne również produkują różne rodzaje preparatów witaminowych, w tym te zawierające witaminę C. Jeśli natomiast chodzi o „skrętność” witaminy C, to jak podaje dr n. farm. Agnieszka Saran-Jagodzińska, która swój doktorat uzyskała na podstawie rozprawy doktorskiej „Witaminy i składniki mineralne w żywieniu i suplementach spożywanych przez osoby starsze”:

Onkolożka: korzyści z chemioterapii przewyższają jej powikłania

Dalsza część nagrania poświęcona jest chemioterapii oraz leczeniu nowotworów. Padają tu m.in. słowa: „Na jednym przykładzie teraz chcę powiedzieć o nowotworach. Medycyna stosuje bardzo wiele związków toksycznych w praktyce. Na przykład ogólnie toksyczna chemioterapia potwornie osłabia układ odpornościowy […] Toksyny komórkowe wykorzystywane w chemioterapii nie odróżniają komórek nowotworowych od normalnych. Wydaje się, że komórki nowotworowe rosną szybciej, czyli one jak gdyby dostaną więcej od tego leku niż te zdrowe” [czas nagrania 28:12].

I dalej: „Długoterminowe badania dowodzą, że u dzieci w późniejszym wieku występuje 18 razy częściej guz złośliwy, zaś u dziewczynek powstaje 75-krotnie większe zagrożenie rakiem piersi. W wieku przynajmniej do 40 lat. Ryzyko białaczki po chemioterapii z powodu raka jajników wzrasta 21 razy” [czas nagrania 28:54].

Do tematu chemioterapii odnosiliśmy się szerzej w jednej z naszych poprzednich analiz. Jak podała w komentarzu dla Demagoga dr hab. n. med. Monika Rucińska z Katedry Onkologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego (UWM) w Olsztynie:

Stanowiska towarzystw onkologicznych na temat chemioterapii

Kwestię chemoterapii komentuje również American Cancer Society:

Jednocześnie Canadian Cancer Society zauważa:

Polskie Towarzystwo Onkologii Klinicznej dodaje w tym kontekście:

Leki psychiatryczne mogą być bardzo skuteczne

Dalej w nagraniu padają słowa na temat leków stosowanych w psychiatrii: „niektórzy specjaliści uważają, że same tylko leki psychotropowe to jest jedna trzecia śmiertelności. […] Działanie większych ilości tych leków stosowanych w psychiatrii opiera się na efekcie placebo, który wyjaśniałem. […] Leki psychotropowe na kilka tygodni wywołują chorobę, którą miało leczyć. Choroby, które kiedyś były drobnymi dolegliwościami, przeobrażają się w zaburzenia przy leku” [czas nagrania 35:43].

Leki przeciwdepresyjne mogą oddziaływać na stężenia określonych neuroprzekaźników, ale nie tylko – wykazywano np., że poprawiają neuroplastyczność w mózgu. Odpowiednio dobrane mogą przynieść istotne korzyści terapeutyczne. Jak podaje Polskie Towarzystwo Psychiatryczne:

Nieprawidłowości w przemyśle farmaceutycznym

Druga część nagrania poświęcona jest firmom farmaceutycznym oraz procesom prawnym, które im wytoczono. Potwierdzamy, podmiotom tym wytaczano liczne procesy [np. 1, 2, 3, 4, 5], zarówno z powództwa cywilnego, jak i karnego.

W nagraniu wspomniano np. o karze, którą Komisja Europejska nałożyła w 2001 roku m.in. na firmę Hoffman-La Roche: „w 2001 roku Komisja Europejska ukarała wiele koncernów farmaceutycznych, a w tym również La Roche, grzywną w wysokości 525 mln funtów” [czas nagrania 11:23].

Rzecz dotyczyła kary za naruszenie unijnych reguł konkurencji. W 2001 roku udowodniono, że kilka firm farmaceutycznych, w tym Hoffman-La Roche, ustalało między sobą ceny m.in. za witaminy. Oznacza to, że podmioty te uzgadniały między sobą ceny i np. wdrażały wspólnie podwyżki, przydzielały kwoty sprzedaży itp.

Takie praktyki są nielegalne i surowo karane w Unii Europejskiej, dlatego firmy farmaceutyczne, które w nich uczestniczyły, zostały ukarane grzywną w wysokości łącznie 855,22 mln euro. Z tego najwyższą karą, wynoszącą 463 mln euro, nałożono właśnie na firmę La Roche, ponieważ uczestniczyła ona w największej liczbie tego typu nielegalnych porozumień.

Proces przeciwko Novartis

W nagraniu wspomniano również o innych procesach dotyczących przedsiębiorstw farmaceutycznych. Na przykład o rozprawie firmy Novartis: „Novartis […] w 2010 roku zapłacił grzywnę za nielegalny obrót Trileptalem, lekiem antypadaczkowym, ale nie psychiatrycznym czy przeciwbólowym, jak był reklamowany” [czas nagrania 15:18].

W 2010 roku, w wyniku procesu tak cywilnego, jak i karnego, firma Novartis zapłaciła łącznie ok. 422 mln dolarów (s. 3). Podmiotowi udowodniono m.in., że stosowała tzw. kickback, czyli łapówki (s. 3), w ramach których medyk otrzymywał pośrednią lub bezpośrednią gratyfikację np. za to, że przepisywał pacjentom konkretny lek czy procedurę.

Firma zapłaciła również za to, że zachęcała do podawania swoich leków w dodatkowych wskazaniach (s. 3), czyli takich, których wcześniej Agencja Żywności i Leków (FDA) nie zatwierdziła dla tego konkretnego preparatu.

Proces przeciwko GlaxoSmithKline

Dalej w nagraniu przytoczono sprawę dotyczącą firmy GlaxoSmithKline (obecnie GSK): „GlaxoSmithKline, koncern przyznał się do nielegalnego promowania dużej liczby leków. Było to największe oszustwo w historii Stanów Zjednoczonych. Koncern wręczał łapówki i nie umieszczał istotnych dla bezpieczeństwa informacji i sponsorował programy, które ten lek polecały. Avandia na układ sercowo–naczyniowy, co było sprzeczne nawet z umieszczoną na leku etykietką” [czas nagrania 16:02].

Zarzuty postawione firmie GlaxoSmithKline wynikały zarówno z powództwa cywilnego, jak i karnego. W 2012 roku temu podmiotowi udowodniono m.in., że promował inne użycia swoich leków, niż zatwierdziło FDA (np. lek Paxil, który został zatwierdzony do użycia przez dorosłych, był promowany również jako lek pediatryczny).

Podmiot ten nie dostarczył również wystarczających danych na temat bezpieczeństwa stosowania leku. Dowiedziono ponadto, że firma uczestniczyła w dawaniu łapówek (były to przede wszystkim łapówki dla lekarzy przepisujących leki tej firmy). Koncern podawał także fałszywe lub wprowadzające w błąd informacje dotyczące bezpieczeństwa stosowania leków, a także dopuścił się oszustw dotyczących cen.

Procesy przeciwko innym firmom farmaceutycznym

Inne przypadki przytoczone w nagraniu to np. rozprawa dotycząca firmy Johnson & Johnson [czas nagrania 17:06], Eli Lilly [czas nagrania 18:08], Abbott Laboratories [czas nagrania 18:38] i Merck [czas nagrania 24:10]. Procesy przeciwko tym podmiotom zakończyły się nałożeniem grzywny w wysokości, odpowiednio:

• Johnson & Johnson: 2,2 mld dolarów (w 2013 roku),
• Eli Lilly: 1,4 mld dolarów (w 2009 roku),
• Abbott Laboratories: 1,5 mld dolarów (w 2012 roku),
• Merck: 650 mln dolarów (w 2008 roku).

W przypadku trzech pierwszych firm udowodniono [1, 2, 3] przede wszystkim promowanie użycia leków w zastosowaniu innym, niż zatwierdziło FDA. W odniesieniu do Johnson & Johnson i Merck dowiedziono [1, 2] również m.in. stosowanie łapówek.

Firmy farmaceutyczne oraz medycy nie są bezkarni i muszą przestrzegać regulacji

Wszystkie te przykłady pokazują, że w rozwoju nauk medycznych istotne są nie tylko badania naukowe oraz innowacje, lecz także mechanizmy regulacji i kontroli prawnej. To m.in. dlatego tak istotne jest, by istniały podmioty takie jak Europejska Agencja Leków (EMA) czy amerykańska Agencja Żywności i Leków (FDA).

Sprawę samej korupcji oraz łapówek tak komentuje dr hab. Grzegorz Makowski ze Szkoły Głównej Handlowej (SGH), który wraz z Fundacją Akademia Antykorupcyjna pracował nad raportem „Korupcja w polskim systemie ochrony zdrowia” (wkrótce ma on zostać opublikowany):

Firmy farmaceutyczne muszą przestrzegać prawa, medycyna ratuje życia

W kontekście nagrania omawianego w tej analizie warto zwrócić uwagę na jeszcze jeden aspekt. Jedną rzeczą jest regulacja oraz kontrola działalności firm farmaceutycznych, a inną – podważanie zasadności istnienia samej medycyny. Ta bowiem w ogromnym stopniu przyczyniła się do poprawy zdrowia, a także jakości i długości życia ludzi na całym świecie.