FAKE NEWS W PIGUŁCE

Informacje o zwierzętach będących rzekomo „na rauszu” wywołują u użytkowników mediów społecznościowych rozbawienie. Niesłusznie. W większości przypadków historie te dotyczą albo zwierząt, które doznały urazu, albo takich, które uległy niecelowej intoksykacji. W jednym i drugim przypadku życie zwierzęcia jest zagrożone.

Na facebookowym profilu On The Move opublikowano post ze zdjęciem przedstawiającym kilkanaście jemiołuszek, leżących na chodniku. Zwierzęta spoczywają w różnych pozycjach: na grzbiecie, na podbrzuszu lub na boku. Mają zwinięte skrzydła, zamknięte dzioby i wyglądają, jakby nie przejawiały żadnej aktywności.

Treść posta, któremu towarzyszy fotografia brzmi:

„Pijane jemiołuszki leżące na chodniku po zjedzeniu sfermentowanej jarzębiny. THIS IS POLSKA!”. W chwili pisania tej analizy post miał 381 reakcji, 81 komentarzy i 26 udostępnień.

Historia o jemiołuszkach szybko stała się popularna: opublikowały ją również inne profile facebookowe, np. Kocham Piękną Polskę, który powielił wersję o pijaństwie ptaków.

Aby zweryfikować treści dotyczące jemiołuszek, należy omówić trzy aspekty:

• jakie były okoliczności zrobienia fotografii,
• co się im stało,
• czy ptaki upajają się sfermentowanymi owocami, a potem leżą „pijane” na ziemi.

Jakie były okoliczności zrobienia zdjęcia jemiołuszek?

Wprawdzie w omawianych postach nie zamieszczono informacji, że zdjęcie jemiołuszek zostało zrobione w Polsce, ale obecność fotografii na profilach, takich jak Kocham Piękną Polskę, sugerują, iż tak właśnie się stało. Nie jest to prawdą.

Wsteczne wyszukiwanie obrazem wskazuje, że fotografię jemiołuszek leżących na chodniku po raz pierwszy opublikowano w mediach społecznościowych 8 stycznia 2023 roku o godz. 13:06 na profilu Chernihivsʹkyy Kysilʹ, prowadzonym przez społeczność ukraińskiego miasta Czernihów.

W treści tego posta zamieszczono apel, żeby w przypadku znalezienia ptaków leżących na ziemi, nie pozostawiać ich samym sobie, lecz spróbować im udzielić pomocy. Pozostawione na mrozie – podano we wpisie – mogą zamarznąć i umrzeć, nawet jeśli wcześniej nie były martwe, tylko nieprzytomne. W treści posta zasugerowano również, że jemiołuszki leżące na chodniku, spadły na niego, ponieważ uległy intoksykacji spowodowanej spożyciem sfermentowanych jarzębin. Na to jednak brak dowodów.

Kto zajął się jemiołuszkami?

Dalsza analiza ujawnia wcześniejsze kulisy sprawy: 8 stycznia o godz. 11:39 na publicznej grupie facebookowej Zoovolontery Chernihova – dopomoha bezdomnym lyudyam, skupiającej czernihowską społeczność wolontariuszy pomagających zwierzętom, pojawił się post dotyczący jemiołuszek. Jego autorką była użytkowniczka Facebooka, która – jak wynika z udostępnionych przez nią danych profilowych – jest fotografką przyrody, a także pracuje jako felczerka (paramedyczka) w czernihowskim centrum medycznym.

Ile było ptaków i gdzie dokładnie leżały?

We wpisie kobieta podała informacje dotyczące jemiołuszek. Z jej relacji wynika, że poszkodowanych ptaków było w sumie 15. Wszystkie znajdowały się w pobliżu szklanej wiaty przystankowej w ukraińskim Czernihowie, na ul. Heroyiv Chornobylya.

Prawdopodobne miejsce zdarzenia znajduje się pod tym linkiem. Zdjęcia dostępne w widoku Google Maps pochodzą z czerwca 2015, dlatego nie widać jeszcze w tym miejscu ani brukowanego chodnika, ani szklanej wiaty przystankowej. Analiza innego nagrania na ten temat wskazuje jednak, że w ciągu ostatnich 7,5 lat okolica ta się zmieniła i właśnie w tej lokalizacji postawiono szklane przystanki.

Co się stało jemiołuszkom?

Z posta zamieszczonego przez wolontariuszkę, która wzięła ptaki do domu, wynika, że początkowo sądziła ona, iż jemiołuszki uległy intoksykacji wskutek spożycia sfermentowanej jarzębiny. Jednak po pewnym czasie – jak pisze felczerka – odnaleźli się świadkowie zdarzenia, którzy podali, iż widzieli całe zajście i wskazali, że przyczyną upadku ptaków na chodnik było zderzenie ze szklaną wiatą przystankową.

Autorka wpisu wskazuje, że dokładniejsza analiza ciał ptaków potwierdza powyższą wersję. Nie jest przy tym wykluczone, że ptaki uległy najpierw kolizji, a potem (celowo lub nie) zostały zdeptane na przystanku. Jest to jednak tylko hipoteza, na której poparcie nie dostarczono obecnie dowodów.

Czy ptaki leżały, bo były pijane? Nie, spadły, bo uderzyły o szybę

Powyższa sugestia znajduje potwierdzenie w przypuszczeniach Śląskiego Towarzystwa Ornitologicznego, które, w odniesieniu do tej sprawy, napisało na swojej stronie w mediach społecznościowych:

Czy przed kolizją ptaki uległy intoksykacji? Niekoniecznie

Jest bardzo mało prawdopodobne, by jemiołuszki znalazły się na chodniku z powodu upojenia alkoholem ze sfermentowanych jarzębin.

Po pierwsze, świadkowie zdarzenia wspomniani przez felczerkę, która zajęła się ptakami, potwierdzili inną wersję wydarzeń (kolizja). Po drugie, specjaliści z Fundacji Szklane Pułapki komentują sprawę w następujący sposób:

Czy wszystkie ptaki zginęły? Jeden z nich przeżył

Z posta felczerki, która wzięła ptaki do domu, wynika, że 14 jemiołuszek zmarło, ale jedną jemiołuszkę udało się uratować. Potwierdza to również nagranie przygotowane przez Suspilʹne Chernihiv – profil poświęcony społeczności Czernihowa.

Czy ptaki się upijają? Zwykle szybko metabolizują alkohol z owoców

Cytowani powyżej eksperci zwrócili już uwagę na to, że najbardziej prawdopodobną przyczyną śmierci jemiołuszek ze zdjęcia była kolizja. Pozostaje jeszcze pytanie, czy zderzenie z szybą zostało poprzedzone spożyciem sfermentowanych jarzębin. Jest to możliwe, ale niekonieczne. Sama intoksykacja nie doprowadziłaby też do upadku na ziemię.

O komentarz na temat spożywania alkoholu przez ptaki poprosiliśmy Adama Zbyryta, ornitologa, pracownika Wydziału Biologii Uniwersytetu w Białymstoku, zajmującego się badaniem i ochroną ptaków, a także popularyzacją wiedzy ornitologicznej, Popularyzatora Nauki 2021.

Zamiast bagatelizować, lepiej pomóc

Opisana sytuacja potwierdza, że nie należy traktować poszkodowanych zwierząt z rozbawieniem. Jeśli ptaki leżą nieruchomo lub mają problemy z koordynacją ruchową, najprawdopodobniej wymagają fachowej pomocy, np. specjalistów z ośrodka rehabilitacji dzikich zwierząt.

Więcej na temat spożywania i metabolizowania alkoholu przez zwierzęta znajdziesz w tych przykładowych publikacjach:

• dlaczego zwierzęta nie spożywają alkoholu celowo i nie dążą do odurzenia,
• jakie są objawy intoksykacji alkoholem u niektórych ptaków,
• jakie są dotychczasowe obserwacje ornitologów i ekologów w zakresie spożywania sfermentowanych owoców przez ptaki.