FAKE NEWS W PIGUŁCE

Temat wojny w Ukrainie pozostaje w kręgu zainteresowań osób rozpowszechniających dezinformujące treści. 16 maja 2023 roku na Facebooku pojawił się post na temat „biolaboratoriów USA”.

Czytamy w nim, że „w krajach graniczących z Rosją, Stany Zjednoczone rozmieściły sieć laboratoriów biologicznych”, spośród których „ponad 30” znajduje się „we Lwowie, Charkowie, Połtawie”. „Specjalna rosyjska operacja wojskowa” miała „powstrzymać” działalność tych placówek. Do wpisu dołączono nagranie mające potwierdzać istnienie w Ukrainie tajnych laboratoriów broni biologicznej.

Źródło: www.facebook.com

Wpis z nagraniem cieszy się popularnością na Facebooku. Zdobył niemal 500 reakcji, wyświetlono go ponad 11 tys. razy. Wśród komentarzy możemy znaleźć takie głosy: „To jest prawda”; „Brawo Rosjanie. Jezeli Putin nie zlikwyduje Banderyzmu i nazizmu w Banderowskiej ukrainie to Banderyzm i nazizm rozszezy sie na polske a pozniej dalej.!!!”.

Film pojawił się również w serwisie gloria.tv. Zarówno tam, jak i na Facebooku w prawym górnym rogu jest widoczny znak InfoDefense – logo kanału informacji określanego jako powielający dezinformację sprzyjającą Rosji. Śledztwo przeprowadzone przez Digital Forensic Research Lab wykazało, że profil InfoDefense na Telegramie jest częścią prokremlowskiej siatki rozpowszechniającej dezinformujące treści.

Laboratoria broni biologicznej w Ukrainie – stara teoria spiskowa powraca

W omawianym poście czytamy, że „Stany Zjednoczone rozmieściły sieć laboratoriów biologicznych”. Wiadomość ta nie jest ani prawdziwa, ani też nowa. Wielokrotnie na łamach Demagoga analizowaliśmy podobne twierdzenia, jakoby na terytorium Ukrainy znajdowały się tajne laboratoria broni biologicznej stworzone przez Stany Zjednoczone.

Ponad trzy lata temu do sprawy odniosła się Służba Bezpieczeństwa Ukrainy (SBU), która zaprzeczyła tym doniesieniom. W swoim komunikacie SBU zaznaczyła, że przekazy na ten temat nie odwołują się do „żadnych faktów i źródeł”.

Oskarżenia wobec Ukrainy zakładające, że na terytorium tego kraju mają znajdować się laboratoria broni biologicznej, były również jednym z tematów na posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa ONZ w marcu 2022 roku. Wysoki Przedstawiciel ONZ ds. Rozbrojenia Izumi Nakamitsu podkreśliła wtedy, że ONZ „nie ma informacji o żadnych programach broni biologicznej” prowadzonych na terytorium Ukrainy. Doniesieniom tym zaprzeczyła także delegatka USA:

Co mogło być przyczyną spekulacji o laboratoriach broni biologicznej

Jak pisaliśmy w jednej z naszych analiz, fałszywe przekazy na temat tajnych laboratoriów broni biologicznej w Ukrainie mogą mieć źródło w informacjach o współpracy pomiędzy tym krajem a USA w celu zwalczania zagrożenia terroryzmem wykorzystującym broń biologiczną. Jak podkreśliła SBU, działania w tym zakresie odbywają się wyłącznie w ramach ustawodawstwa ukraińskiego i w interesie samej Ukrainy.

Dokumenty te (1, 2), świadczące o współpracy Ukrainy ze Stanami Zjednoczonymi, mogły stać się przyczyną spekulacji na temat działań, które rzekomo mają być prowadzone przez te państwa, a które wykraczają poza postanowienia umów. SBU zaznaczyła jednak – już ponad trzy lata temu – że dba o ochronę szczepów patogenów i kontroluje działalność instytucji, które w Ukrainie zajmują się bezpieczeństwem biologicznym. Podkreślono też, że placówki te są finansowane z budżetu Ukrainy, nie przez USA.

Usprawiedliwianie działań Rosji

Treść posta, jak i dołączone do niego nagranie, wpisują się w narracje znane z rosyjskich działań dezinformujących. Teoria o amerykańskich laboratoriach broni biologicznej w Ukrainie ma w łatwy sposób wyjaśniać skomplikowane realia wojny. Narracja ta służy usprawiedliwieniu rosyjskiego ataku na Ukrainę, gdyż w tej wizji rzeczywistości Rosja ma działać w obronie przed śmiercionośną bronią, w której posiadaniu są rzekomo Ukraińcy.

Wybrzmiewa to zresztą w ostatnim zdaniu posta, w którym czytamy, że „specjalna rosyjska operacja wojskowa powstrzymała” działalność rzekomych laboratoriów broni biologicznej. W Ukrainie trwa wojna, co potwierdzają informacje m.in. agencji prasowych czy organizacji międzynarodowych, jak również relacje świadków. Z powodu działań wojennych zginęło już ponad 6,8 tys. ukraińskich cywilów (stan na 15 maja 2023 roku). Liczba ta została udostępniona przez biuro wysokiego komisarza Narodów Zjednoczonych ds. praw człowieka (OHCHR), które podkreśla, że „faktyczne dane są znacznie wyższe”.

Wypowiedź Victorii Nuland nie dowodzi istnienia amerykańskich laboratoriów broni biologicznej w Ukrainie

W filmie dołączonym do posta znalazła się wypowiedź Victorii Nuland, amerykańskiej podsekretarz stanu do spraw politycznych (czas nagrania 00:57). Na nagraniu widzimy napis tłumaczący słowa kobiety: „Na Ukrainie są ośrodki badań biologicznych. Boimy się, że Rosja przejmie nad nimi kontrolę” (czas nagrania 00:57).

Tajemnicze dźwięki w tle wypowiedzi Nuland w połączeniu z wcześniej przekazanymi doniesieniami o tajnych laboratoriach broni biologicznej USA w Ukrainie tworzą niepokojącą atmosferę i sprzyjają interpretacji słów Amerykanki jako rzekomego dowodu na istnienie spisku.

Podczas zeznań przed Senacką Komisją Spraw Zagranicznych USA 8 marca 2022 roku Nuland faktycznie powiedziała, że w Ukrainie znajdują się ośrodki badań biologicznych, oraz że Stany Zjednoczone współpracują z Ukrainą, by „zapobiec wpadnięciu któregokolwiek z materiałów badawczych w ręce sił rosyjskich” (czas nagrania 47:18). Wypowiedź kobiety nie dowodzi istnienia w Ukrainie laboratoriów broni biologicznej USA.

Źródło informacji prosto z Kremla

W nagraniu pojawia się także Jeffrey Sachs (czas nagrania 00:44), który w latach 2001-2018 – jak zgodnie z prawdą podano w filmie – pełnił funkcję specjalnego doradcy sekretarzy generalnych ONZ: Kofiego Annana, Ban Ki-moona (2008-16) i António Guterresa (2017-18). Nie jest on naukowcem zajmującym się biologią czy chemią, a ekonomistą.

Obecność Amerykanina w filmie ma za zadanie uwiarygodnić przedstawiane w nim tezy. Jeffrey Sachs w lutym 2023 roku wziął udział w obradach rosyjskiej komisji parlamentarnej badającej działalność laboratoriów biologicznych w Ukrainie. Na rosyjskiej stronie rządowej czytamy, że Sachs stwierdził, że podejrzenia Rosji w kwestii laboratoriów w Ukrainie są „uzasadnione”. Identyczna informacja pojawia się w omawianym filmie (czas nagrania 00:46).

„Gdy zapytaliśmy Pana Sachsa o jego ocenę udziału personelu wojskowego w tworzeniu i pracy laboratoriów biologicznych na całym świecie, wyraził swój negatywny stosunek do faktu, że resorty wojskowe są zaangażowane w tajne, niebezpieczne badania biologiczne” – powiedziała wiceprzewodnicząca Dumy Państwowej Irina Yarovaya. Źródłem tej wiadomości są rosyjskie władze, a jak wspomnieliśmy powyżej w analizie, w Ukrainie nie ma żadnych tajnych amerykańskich laboratoriów broni biologicznej.

Podsumowanie – kolejne próby udowodnienia teorii spiskowej

Doniesienia o tajnych amerykańskich laboratoriach broni biologicznej nie po raz pierwszy pojawiają się w sieci. Choć były już wielokrotnie obalane, wciąż stanowią narrację powielaną przez prorosyjskich aktorów dezinformacji.

Wyrwane z kontekstu wypowiedzi, jak np. fragment wystąpienia Victorii Nuland przed Senacką Komisją Spraw Zagranicznych USA, mają rzekomo dowodzić istnienia amerykańskich laboratoriów biologicznych w Ukrainie. W istocie są próbą manipulacji, by przekonać internautów do wiary w teorię spiskową.