FAKE NEWS W PIGUŁCE

W ostatnim czasie wiele kontrowersji wzbudził projekt nowelizacji ustaw w związku z przeciwdziałaniem sytuacjom kryzysowym związanym z wystąpieniem COVID-19, w którym zawarto nowelizację ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Wiele niezaznajomionych z przepisami osób ze środowisk antyszczepionkowych założyło, że konieczność poddania się szczepieniom ochronnym w razie sytuacji epidemicznej została wprowadzona dopiero w 2020 roku przy okazji ostatnich protestów przeciw wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji. Taki przepis istnieje jednak od 2008 roku, co nie przeszkodziło w stworzeniu różnych narracji bazujących na strachu odbiorców uprzedzonych w stosunku do szczepień. 

Fałszywe informacje przybrały formy kilku rodzajów narracji odnoszących się do różnych fragmentów ustawy. Wspólnym elementem większości z nich było założenie, że nowelizację wprowadzono „po cichu” lub „pod przykrywką” w czasie protestów, tak by Polacy nie dowiedzieli się o zmianach. Część fałszywych doniesień bazowało tylko i wyłącznie na przekłamaniu dotyczącym daty powstania przepisu na temat szczepień, np. na stronie NEOS1 Polska.pl. Narracje te nie odnosiły się natomiast do protestów.

Źródło: www.facebook.com

W wielu wiadomościach założono, że przepisy w sprawie szczepień zostały znacznie zaostrzone, a wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji został wcześniej zaplanowany w celu odwrócenia uwagi Polaków od wprowadzenia przymusu szczepień w ramach walki z epidemią COVID-19. Takie treści pojawiły się m.in. na stronie Prawy.pl, skąd często podawano je dalej w facebookowych grupach szerzących teorie spiskowe.

Źródło: www.facebook.com/PortalPrawy

Niektóre narracje odwoływały się nawet do teorii spiskowych, w myśl których przymus szczepień został wprowadzony w celu realizacji planu światowych elit, chcących kontrolować populację poprzez zmianę ludzkiego DNA. Ten pogląd prezentowany był głównie na różnych stronach pod wspólną nazwą Odkrywamy Zakryte lub na stronie Globalna Świadomość.

Żródło: www.facebook.com

Liczne udostępnienia i komentarze zamieszczane w mediach społecznościowych wskazują, że dużo osób uwierzyło w przytaczane treści: „Eksperymenty na Polakach będą robić i to bezkarnie”, „Co nam szykują rządowcy….. Holokaust narodu POLSKIEGO” – komentowali podburzeni użytkownicy. Z drugiej strony, wielu internautów zwracało uwagę na to, że przepis pochodzi z 2008 roku: „Ta ustawa obowiązuje od 12 lat (z 5 grudnia 2008)”, „Niepotrzebne sianie paniki. Ten przepis już był i nadal jest w takim brzmieniu, że środki przymusu można zastosować w przypadku chorych lub podejrzanych o chorobę zakaźna” – co ostatecznie nie pomogło jednak w zatrzymaniu rozpowszechniania fałszywych treści. 

Obowiązek szczepień w razie epidemii nie jest niczym nowym. Przepisy pochodzą z 2008 roku

Ustawa z 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi reguluje m.in. kwestie związane obowiązkowymi szczepieniami i innymi działaniami w razie rozprzestrzeniania się niebezpiecznych chorób zakaźnych. W ustawie tej od samego początku (w niemal niezmienionej formie) znajdują się zapisy na temat: obowiązku szczepień i innych działań w ramach szczególnej sytuacji oraz możliwości zastosowania środków przymusu bezpośredniego wobec osób, które nie stosują się do obowiązku. 

Zapisy na temat szczepień i innych działań w ramach epidemii – pierwotne przepisy

Pierwotną wersję ustawy można prześledzić w Dzienniku Ustaw w Internetowym Systemie Aktów Prawnych. 

Źródło: www.isap.sejm.gov.pl

W artykule 5 ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (tekst ogłoszony) czytamy, że osoby przebywające na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej są zobowiązane na zasadach określonych w ustawie do poddania się badaniom, szczepieniom i innym zabiegom służącym zapobieganiu rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. 

Źródło: www.isap.sejm.gov.pl

Z kolei w artykule 36 ustawy określono możliwość zastosowania środków przymusu bezpośredniego wobec osób, u których podejrzewa się lub potwierdzono zakażenie niebezpieczną chorobą zakaźną, ale które nie poddadzą się dobrowolnie obowiązkowi określonemu w artykule 5.

Źródło: www.isap.sejm.gov.pl

Ustawa w swoim pierwotnym kształcie określa także przebieg zastosowania użycia środków przymusu bezpośredniego, w tym jego zakres i czas trwania, w ustępach 2, 3, 4, 5, 6, 7, i 8. 

Na podstawie tekstu ogłoszonego ustawy jasne jest, że wszelkie doniesienia o rozszerzeniu aktu prawnego o przymusowe szczepienia i zastosowanie środków przymusu bezpośredniego w 2020 roku przy okazji epidemii choroby COVID-19 uznać należy za fałszywe. Takie same zapisy znajdowały się w ustawie od samego początku jej istnienia, obecnie nie uległy one zaostrzeniu. 

Co nowego w kwestii szczepień znalazło się w ustawie po nowelizacji przeprowadzonej w październiku 2020 roku? 

Nowelizacja przeprowadzona w październiku 2020 roku nie zmienia kształtu ani brzmienia artykułu 5 i 36 ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi. Znalazło się w niej natomiast kilka innych modyfikacji, które ze względu na powiązania ze szczepieniami wzbudziły kontrowersje w środowiskach antyszczepionkowych. Szczególną uwagę w mediach społecznościowych poświęcono artykułowi 46a i 46b. 

Zapisy na temat szczepień i innych działań w ramach epidemii – znowelizowane przepisy

Znowelizowaną wersję ustawy – podobnie jak w przypadku tekstu ogłoszonego – można prześledzić w Dzienniku Ustaw, w Internetowym Systemie Aktów Prawnych.

Źródło: www.isap.sejm.gov.pl

Budzący kontrowersje znowelizowany artykuł 46 dotyczy określania zagrożonych stref ze wskazaniem obszarów oraz rodzajów szczególnych rozwiązań w stanach zagrożenia epidemicznego i epidemii w drodze rozporządzenia, co określono w artykule 46a. 

Źródło: www.isap.sejm.gov.pl

Artykuł 46b precyzuje rodzaj stosowanych rozwiązań opisywanych w artykule 46a, które mają zostać uwzględnione w drodze rozporządzenia. 

Źródło: www.isap.sejm.gov.pl

Nowelizacja artykułu 46 nie zmienia jednak brzmienia i nie zaostrza artykułów 5 i 36, które zostały zawarte w ustawie już w 2008 roku. Stanowi ona jedynie o tym, że w czasie zagrożenia epidemicznego o charakterze i rozmiarze wykraczającym poza możliwości organów rządowych i samorządowych konieczne jest określenie podjętych środków w drodze rozporządzenia w relacji do ustawy.

Podsumowanie

Większość przepisów, które wzbudziły zainteresowanie środowisk antyszczepionkowych w ostatnim czasie, pochodzi z 2008 roku i nie ma żadnego związku z protestami przeciw wyrokowi Trybunału Konstytucyjnego w sprawie aborcji. Te przepisy, które wprowadzono na mocy nowelizacji z października 2020 roku, nie zmieniają kształtu artykułów na temat obowiązku poddawania się szczepieniom w razie szczególnej sytuacji epidemicznej. 

W celu weryfikacji sensacyjnych doniesień na temat aktów prawnych warto posiłkować się Internetowym Systemem Aktów Prawnych, który wskaże nam zmiany, jakie zachodziły w określonych ustawach na przestrzeni lat. Wcześniej warto zapoznać się z podstawowymi pojęciami, którymi operuje się w systemie w celu uniknięcia pomyłki związanej z chronologią publikacji aktów prawnych.