Fake news w pigułce

Program, w którym wziął udział ks. Marek Bąk, oryginalnie pojawił się w serwisie gloria.tv na kanale Telewizja Chrystusa Króla. W wywiadzie pojawił się szereg fake newsów wpisujących się narracje antyuchodźcze i antyukraińske, jak również znane teorie spiskowe nawiązujące do pandemii COVID-19.

Pojawia się stwierdzenie, że do Polski z Ukrainy przejeżdżają wyłącznie zamożni ludzie z zachodniej części kraju (czas nagrania 2:15), a urzędnicy mogą być w Polsce bezkarni w związku z pomocą przekazywaną uchodźcom (czas nagrania 9:05). Głoszone są również teorie spiskowe dotyczące m.in. Nowego Porządku Świata (czas nagrania 13:25) i tzw. Niebiańskiej Jerozolimy (czas nagrania 11:25).

Film został udostępniony również na Facebooku m.in. przez profil Fundacja „Wołyń Pamiętamy” oraz w grupie Nie szczepimy sie.

Źródło: www.facebook.com

Kto ucieka z Ukrainy?

W filmie możemy usłyszeć, że „ci, którzy tu przyjeżdżają, to oni nie bardzo przyjeżdżają z terenów, gdzie jest jakaś tam wojna, tylko uciekają najbogatsi, najbardziej zdecydowani z zachodniej Ukrainy, gdzie frontu jeszcze nie ma” (czas nagrania 2:15).

Najcięższe walki w Ukrainie toczą się na północy, wschodzie i południu kraju. To tam cywile są najbardziej narażeni na skutki działań wojennych i tam odbywały się ewakuacje. Tysiące mieszkańców Mariupola uciekło z miasta.

Rosyjskie ataki zniszczyły istotną część drugiego co do wielkości miasta Ukrainy, Charkowa. Mocno dotknięta działaniami wojennymi została również stolica kraju, Kijów.

Nie oznacza to jednak, że osoby przebywające w innych częściach kraju są w pełni bezpieczne. Incydentalne ataki zdarzają się również na zachodzie Ukrainy, o czym świadczą m.in. ataki na Lwów 26 marca 2022 roku. Najdalej na zachód pociski trafiły w Jaworów położony 20 km od granicy z Polską.

Przed wojną uciekają nie tylko obywatele Ukrainy

W filmie pojawia się też wyrwana z kontekstu informacja, że „wśród tych niby-Ukraińców 10 proc. to kolorowi” (czas nagrania 17:10). Wpisuje się ona w popularną w internecie narrację o tym, że oprócz Ukraińców do naszego kraju przyjeżdżają też osoby z Bliskiego Wschodu czy Afryki, sugerując, że chcą oni przyjechać do Europy w celach zarobkowych i mogą być zagrożeniem dla naszej kultury.

Straż Graniczna podała 9 marca, że 93 proc. spośród osób, które przyjeżdżają do Polski, stanowią Ukraińcy, 1 proc. Polacy, a 6 proc. to obywatele ponad 100 innych państw.

Jak przekazał nam wydział prasowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji (MSWiA):

Wśród przyjeżdżających z Ukrainy było wielu studentów z Indii czy państw afrykańskich, którzy wybrali Ukrainę ze względu na niższe koszty utrzymania w porównaniu z innymi krajami europejskimi.

Według statystyk w Ukrainie studiowało 80 470 osób z zagranicy. Najwięcej pochodziło z Indii (ponad 18 tys.) i Maroka (ponad 8 tys.). Polska była dla nich tylko przystankiem w drodze powrotnej do domu.

Polki wyrzucone ze schroniska, aby zrobić miejsce Ukrainkom? Zaoferowano im inne lokum

Podczas wywiadu padło zdanie, że „w Łodzi z jednego z domów, gdzie mieszkały samotne matki, wykwaterowano je w różne miejsca, po to, żeby tam zakwaterować Ukraińców” (czas nagrania 3:55).

W mediach pojawiła się informacja o takim przypadku. Na portalu lodz.naszemiasto.pl podano, że kobiety ze Schroniska dla  Bezdomnych Kobiet w Łodzi „musiały się wyprowadzić, by zrobić miejsca dla uchodźczyń z Ukrainy”.

Z relacji portalu lodz.naszemiasto.pl wynika, że każda z kobiet otrzymała propozycję zamieszkania w innej placówce oraz miała zapewniony transport. Należy podkreślić, że placówka jest Schroniskiem dla Bezdomnych Kobiet, a nie domem samotnej matki, jak podano w wywiadzie.

Ukraińcy zyskują przywileje? To rozwiązania czasowe

W filmie możemy również usłyszeć, że rządzący „obiecują, że ci, którzy wezmę Ukraińców do siebie, to za każdego Ukraińca będą otrzymywali 40 zł dziennie na utrzymanie, 1 200 miesięcznie” (czas nagrania 6:10). Jak podkreślaliśmy w naszej analizie, jest to rozwiązanie czasowe.

Świadczenie może być wypłacane maksymalnie do 60 dni i w szczególnych przypadkach przedłużone. Należy przy tym podkreślić, że pieniądze nie trafiają bezpośrednio do Ukraińców, a do osób, które zdecydowały się ich przyjąć.

Ksiądz zwraca także uwagę na darmowe bilety na przejazdy dla Ukraińców. Zauważa, że „kolej podmiejska w Łodzi wozi Ukraińców za darmo, bez biletów” (czas nagrania 4:06). Łódzka kolej nie jest jedyną, która oferuje taką ulgę. PKP wprowadziło darmowe bilety w klasie 2 pociągami kategorii ekonomicznych TLK i IC w komunikacji krajowej.

Rozwiązanie to również jest czasowe. Początkowo miało obowiązywać do końca marca, ale zdecydowano się je przedłużyć o kolejny miesiąc, na nowych zasadach.

Zgodnie z nowymi przepisami z bezpłatnych przejazdów pociągami PKP Intercity mogą skorzystać niektóre grupy obywateli Ukrainy. Są to: dzieci i młodzież do lat 18, kobiety, mężczyźni powyżej 60. roku życia, mężczyźni w wieku od 18 do 60 lat z niepełnosprawnością.

Urzędnicy w Polsce nie są bezkarni – zapis o urzędnikach nie znalazł się w ustawie

Z tematem prawa skierowanego rzekomo przeciwko Polakom wiąże się również inny wątek poruszony w wywiadzie, a mianowicie bezkarność urzędników. Ksiądz Marek Bąk twierdzi, że ustawa o pomocy obywatelom Ukrainy sprawia, że „jak się urzędnik przy tej pomocy dla Ukraińców pomyli na swoją korzyść albo łapówkę weźmie, albo ukradnie wprost, to żeby go sądy nie karały” (czas nagrania 9:05).

Mowa tutaj nie o samej ustawie, a o projekcie ustawy z 7 marca 2022 roku, zgłoszonym przez rząd. W ostatecznej wersji ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy, po rozpatrzeniu poprawek Senatu, przepis ten nie został uwzględniony.

Art. 71. projektu ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa 7 marca 2022 roku zakładał, że:

Według propozycji przepisów zawartych w projekcie ustawy osoba, która dopuściła się czynu naruszającego dyscyplinę finansów publicznych w trakcie trwania wojny w państwie graniczącym z Polską, nie poniosłaby odpowiedzialności karnej. 

Jak czytamy dalej, miałoby to miejsce tylko wtedy, gdy taka osoba działałaby w celu ochrony życia lub zdrowia wielu osób albo mienia o wysokiej wartości oraz gdy uzyskana korzyść przewyższałaby negatywne skutki naruszenia prawa, a także uzyskanie tej korzyści byłoby niemożliwe lub istotnie utrudnione, jeśli taka osoba nie popełniłaby tego czynu. Jak już wspomnieliśmy, zapis ten ostatecznie nie znalazł się w ustawie.

„Nowy Porządek Świata” – popularna teoria spiskowa

W wywiadzie pojawiają się też nawiązania do teorii spiskowych związanych z pandemią, która rzekomo ma być „programem przebudowy świata w imię nowego porządku, czyli nowego więzienia światowego”.

Ponadto pada stwierdzenie, że „właściciele poszczególnych państw” planują „ludobójstwo”, w celu którego przygotowują „ustawę, porozumienie ogólnoświatowe o kodzie QR, bez którego człowiek ani nic nie kupi, ani nie sprzeda, ani nic, a ten kod QR będzie się brał z przyjmowanych tych trucizn zwanych szczepionkami” (czas nagrania 13:25).

Inne teorie spiskowe i fake newsy

Podczas wywiadu wspomniano też fałszywe informacje na temat wojny w Ukrainie.

„Niebiańska Jerozolima”. Pojawia się stwierdzenie, że „jest miejsce przygotowywane dla Żydów. Mówi się o Niebiańskiej Jerozolimie, która miałaby się rozsiąść na dawnych terenach Polski południowej, które są obecnie w rękach Ukrainy i tam mieliby się przenieść z Palestyny, bo w Palestynie jest im za ciasno, a tam są ziemie najlepsze w świecie i tam mogliby się gospodarzyć i pławić w luksusie” (czas nagrania 11:25).

Według teorii tzw. Niebiańskiej Jerozolimie Żydzi zamierzają przenieść państwo Izrael na tereny południowo-wschodniej Ukrainy. Zwolennicy tej teorii wiążą inwazję Rosji na Ukrainę z żydowskim spiskiem, według którego wojna w Ukrainie ma sprawić, że jej tereny przejdą pod władzę żydowską.

Według ekspertów Cyber Policy NASK wątek tzw. Nowej Jerozolimy wpisuje się w jedną z dezinformujących narracji Kremla. Więcej na ten temat dowiesz się z jednej z naszych analiz.

Laboratoria broni biologicznej. Kolejną teorią spiskową, jest ta, według której „na terenie Ukrainy jest zlokalizowanych 15 laboratoriów do produkcji broni biologicznej i temu się Putin sprzeciwia” (czas nagrania 12:05). 

Do sprawy odniosła się w maju 2020 roku Służba Bezpieczeństwa Ukrainy, która zdementowała, aby na terenie kraju znajdowały się amerykańskie wojskowe laboratoria biologiczne. Z komunikatu wynika, że oskarżenia o posiadanie przez Ukrainę tajnych wojskowych laboratoriów biologicznych padają bez odwoływania się do jakichkolwiek faktów czy źródeł.

W tym artykule pisaliśmy o tej dezinformującej narracji mającej na celu udowodnienie słuszności rosyjskiej inwazji na Ukrainę.

Rzekome obietnice NATO. Popularną w internecie tezą, która pojawia się również w filmie, jest ta, że NATO i Rosja miały zawrzeć porozumienie dotyczące Ukrainy: „umowy wcześniejsze były takie, że na teren Ukrainy nie wejdzie NATO i nie będą tam wojska natowskie, ani broń atomowa, a to grozi, bo rządzący Ukrainą Żydzi chcą właśnie i do NATO, i do UE” (czas nagrania 12:17).

Jak informuje NATO, tego typu obietnica nigdy nie została złożona. Zgodnie z art. 10 Traktatu Północnoatlantyckiego każdy członek Paktu może zaprosić inne państwo do wejścia do NATO. W dodatku żaden z traktatów podpisanych między członkami Paktu a Rosją nie zawierał postanowień dotyczących ograniczeń w zakresie dołączania nowych państw do NATO.

Pisaliśmy na ten temat w tej analizie, w której odnieśliśmy się również do słów Michaiła Gorbaczowa, który zaprzeczył, aby taka obietnica została złożona ustnie.

Pochodzenie prezydenta Andrzeja Dudy. W filmie pojawiła się również popularna plotka, że dziadek prezydenta Andrzeja Dudy „był porucznikiem UPA i brał udział w mordach Polaków” (czas nagrania 18:52), a sam Andrzej Duda jest „po części Ukraińcem” (czas nagrania 19:17).

To fałszywa informacja. Andrzej Duda zaprzeczył swoim ukraińskim korzeniom. Dziadek prezydenta „mieszkał w Starym Sączu, był kuśnierzem i zmarł 01.07.1992 roku”. Temat został przez nas opisany w tej analizie.

Podsumowanie

Ks. Marek Bąk rozpowszechnił w trakcie wywiadu szereg fałszywych informacji. Nie jest prawdą, że uchodźcy przyjeżdżający do Polski to wyłącznie ludzie zamożni, pochodzący z terenów zachodniej Ukrainy. Ustawa o pomocy uchodźcom mówi o czasowych rozwiązaniach pomocowych. W wypowiedzi pojawia się też wiele odniesień do popularnych teorii spiskowych.