Dezinformacja często wykorzystuje zdjęcia. Autorzy fałszywych informacji nie zawsze sięgają po programy graficzne, żeby zmodyfikować zdjęcia. Czasami wystarczy wyrwać fotografię lub film z kontekstu i dopisać do niej zupełnie nową historię.

Tak było w przypadku zdjęcia, które obiegło media jako zapis jednego z ataków Rosji podczas trwającej wojny w Ukrainie. Tymczasem w mediach społecznościowych, na profilu Foliarz Narodowy, napisano, że pochodzi ono nie z 2022, a z 2018 roku i zostało zrobione po  wybuchu gazu w bloku. „Caly fb szaleje z tym zdjęciem” – czytamy w poście – „W komentarzach płacze ,serduszka ,wzruszenia i flagi…..”. Podobna informacja pojawiła się też na Twitterze, gdzie skomentowano to słowami: „tak się robi dezinformację”.

Źródło: www.facebook.com

Autorzy tych fałszywych treści chcą w ten sposób podważyć wiarygodność zdjęcia, być może nawet fakt samego ataku Rosjan na cywilne budynki mieszkalne. Wiemy jednak, kto zrobił tę fotografię i w jakich okolicznościach.

Gdzie i kiedy powstało zdjęcie? Pokazuje ono ofiarę bombardowania

Wbrew temu, co zostało napisane w poście, fotografia została zrobiona 24 lutego 2022 roku podczas pierwszego dnia inwazji rosyjskich wojsk na Ukrainę. Przedstawia ofiarę bombardowania budynku cywilnego w Czuhujewie, niedaleko Charkowa.

Źródło: www.instagram.com

Co powie nam Google?

Jeśli posłużymy się narzędziem wyszukiwania obrazu w Google, możemy zauważyć, że zdjęcie nie pojawiło się w sieci przed 24 lutego 2022 roku.

Co więcej, Alex Lourie udzielił wywiadu na temat tego zdjęcia w BBC. Jak powiedział:

https://twitter.com/i/status/1497136367607898146

Wątek na Twitterze

Najprawdopodobniej źródłem fałszywej informacji, która trafiła na Facebooka, był wpis na Twitterze, w którym autor podał tę informację ze zdjęciem. W odpowiedzi na pytania o źródło informacji odpowiedział, że dowodem są artykuły znalezione w sieci.

https://twitter.com/MBalawelder/status/1497472613576183811?cxt=HHwWhsCskY_ai8gpAAAA

Należy jednak zwrócić uwagę, że oba podpisy są w obcych językach – jeden po niemiecku, drugi po rosyjsku. 

Jak czytamy w opisie filmu, „Anton Heraszczenko opublikował skutki ataku rakietowego agresora na przedmieścia Charkowa. Zgodnie z informacjami, uderzenie było przeprowadzone niekierowanymi pociskami Smiercz. Ustalana jest liczba ofiar i rannych”. 

Tło i geneza dezinformacji

Genezą fałszywego wpisu był z kolei kolejny wpis na telegramowym kanale OneNews, w którym poinformowano, że Heraszczenko rzekomo sam dezinformuje, a jego nagranie miało przedstawiać w rzeczywistości blok w rosyjskim Magnitogorsku.

Anton Heraszczenko jest doradcą ministra spraw wewnętrznych Ukrainy. W swoich mediach społecznościowych opublikował kilka materiałów z ostrzału Charkowa, zarówno na Facebooku, jak i na Telegramie. To właśnie z nagrania telegramowego pochodzą kadry, które posłużyły do dezinformującej grafiki.

Różne sposoby manipulacji zdjęciami

Jednym ze sposobów manipulowania przekazem na podstawie zdjęć jest wyrwanie go z kontekstu. W tym przypadku posłużono się nowym zdjęciem, które zostało zrobione podczas ostatnich działań wojennych i dopisano do niego fałszywy kontekst, że zdjęcie jest starsze.

W kontekście wojny rosyjsko-ukraińskiej opisywaliśmy już wykorzystaną w ten sposób  fotografię Witalija Kłyczki oraz zestrzelonego samolotu. W sieci pojawiły się też stare nagrania, które opisywano jako relację z trwającej teraz wojny. Jedno z nich rzekomo przedstawiało samoloty szturmowe w Charkowie, a drugie – atak na Mariupol.

Podsumowanie

W sieci pojawia się teraz wiele fałszywych treści, które mogą być działaniami w czasie wojny informacyjnej. Zdjęcie dokumentujące bombardowanie cywilnego budynku w Czuhujewie przez Rosjan jest autentyczne. Użytkownicy mediów społecznościowych chcąc podważyć jego wiarygodność, dopisali do niego fałszywy kontekst – że zostało zrobione cztery lata wcześniej podczas wybuchu gazu. Tymczasem fotografia nie pojawiała się w sieci przed 24 lutego 2022 roku.