Fake news w pigułce

Jeden z naszych czytelników zgłosił, że na TikToku 9 października 2023 roku opublikowano nagranie, które 13 października 2023 roku trafiło na Facebook w formie rolki. Użytkowniczka opowiada w nim: „Jak tylko się zaczęła wojna na Ukrainie, to znaczy ta w 2022 roku, to nie wiem… po trzech, czterech miesiącach Zełenski się wypowiadał, że Ukraina to kiedyś będzie wielki Izrael” (czas nagrania 0:15).

Później odwołuje się również do aktualnych wydarzeń w Izraelu i w Strefie Gazy: „Od momentu jak Palestyna zaatakowała Izrael, nagle nasz Zełenski się wypowiada, że Ukraina nie dąży do Europy, że Ukraina nie chce być jak Europa, a Ukraina to będzie wielki Izrael. Ja jestem w szoku” (czas nagrania 1:02).

Pod rolką opublikowano antyukraińskie i antysemickie komentarze (np. „Tylko ze Izrael ma kasę, wy jesteście europejskimi zebrakami”). Niektóre z nich nawiązywały do teorii spiskowej o „Niebiańskiej Jerozolimie”: „Niebiańska jerozolima to plan przesiedlenia Żydów na Ukrainę”, „to było od dawna wiadomo że Niebiańska Jerozolima tam będzie!”.

Źródło: www.facebook.com

Co Wołodymyr Zełenski powiedział o Ukrainie i o Izraelu?

Autorkę nagrania zaniepokoiły rzekome słowa Wołodymyra Zełenskiego: „Jak tylko się zaczęła wojna na Ukrainie, to znaczy ta w 2022 roku, to nie wiem… po trzech, czterech miesiącach Zełenski się wypowiadał, że Ukraina to kiedyś będzie wielki Izrael” (czas nagrania 0:15). Po ataku Hamasu na tereny Izraela 7 października 2023 roku prezydent Ukrainy miał też powiedzieć, że „Ukraina nie dąży do Europy, że Ukraina nie chce być jak Europa, a Ukraina to będzie wielki Izrael” (czas nagrania 1:09). Co więcej, niepokojące ma być też to, że „Ostatnio, jakieś dwa, trzy miesiące temu, na Ukrainie odbyło się świętowanie nowego roku izraelskiego” (czas nagrania 0:43).

Wołodymyr Zełenski odwoływał się w swoich przemówieniach do Izraela, ale nie znaleźliśmy takich wypowiedzi, które insynuowałyby oddanie ziem ukraińskich temu krajowi czy sygnalizowałyby masową imigrację Izraelczyków do Ukrainy.

Podejrzenia o rzekomych planach ukraińsko-izraelskich wysnutych na podstawie słów (lub rzekomych słów) Zełenskiego pojawiały się już wcześniej, w pierwszych miesiącach inwazji Rosji. Padły one na spotkaniu prezydenta z dziennikarzami. Relację zamieszczono na stronie rządowej prezydenta Ukrainy:

Jest to zbieżne z tłumaczeniem większego fragmentu wypowiedzi zamieszczonego w analizie redakcji Konkret24. Z tej weryfikacji wynikło, że podczas spotkania (relacja dostępna na Facebooku) prezydent Ukrainy mówił o tym w kontekście obronności i bezpieczeństwa. Jak donosi Konkret24, prezydenta zapytano o opinie na temat tego, „o jakim państwie marzy i jak jego zdaniem będzie wyglądała Ukraina po wojnie”:

Jednocześnie dodał, że Ukraina będzie państwem demokratycznym, nieautorytarnym. Pod koniec sierpnia 2023 roku powiedział, że „Ukraina powinna nauczyć się żyć z wojną jak Izrael”, a kontekst wypowiedzi również dotyczył kwestii obronności.

Fałszywe treści związane z Ukrainą i Izraelem – nowe i stare narracje

W związku z wojną w Ukrainie pojawiło się wiele fałszywych narracji, w tym antysemickie. Jedna z nich, przywołana w komentarzach pod rolką przez użytkowników, odnosi się do rzekomych planów utworzenia „Niebiańskiej Jerozolimy” na terenach ukraińskich. To teoria spiskowa, która powstała kilka lat wcześniej i zyskała popularność po inwazji wojsk rosyjskich na Ukrainę. Dowody, które mają na to wskazywać (np. cytat Henry’ego Kissingera zaczerpnięty z kolumny plotkarskiej i wielokrotnie prostowany), są niewiarygodne.

W związku z wojną Izrael-Hamas można natknąć się w sieci na kontynuację tej niepopartej faktami narracji. Według niej ma być ona początkiem realizacji planu realizacji tzw. Niebiańskiej Jerozolimy.