Waloryzacje rent i emerytur – jak to działa?

Waloryzacja to zwiększenie wartości pieniężnej świadczenia dla utrzymania jego realnej wartości na niezmienionym poziomie. Zgodnie z art. 88 ustawy o emeryturach i rentach podlegają one corocznej waloryzacji od 1 marca.

Waloryzacja emerytur każdego roku wynosi tyle, co średnioroczny wzrost cen towarów i usług (czyli inflacja) w poprzednim roku kalendarzowym. Dodatkowo wskaźnik waloryzacji zwiększa się o przynajmniej 20 proc. wzrostu przeciętnego wynagrodzenia (art. 89).

Średnia inflacja wyniosła w 2023 roku 11,4 proc. Z kolei przeciętne wynagrodzenie wzrosło o 1,1 proc. Tegoroczna waloryzacja powinna więc wynieść przynajmniej 11,62 proc. Ostatecznie o jej wysokości zdecydowano 12 lutego 2024 roku – wyniosła 12,12 proc.

Wiceminister zapowiedział drugą waloryzację

17 lutego wiceminister rodziny, pracy i polityki społecznej Sebastian Gajewski zapowiedział w rozmowie z PAP, że marcowa podwyżka nie będzie jedyną w tym roku. 

Według wiceministra rząd miał pracować nad drugą waloryzacją, która miałaby wiązać się ze wskaźnikiem inflacji za pierwsze półrocze 2024 roku.

Projekt jest, ale nie zostanie na razie wdrożony

Faktycznie w wykazie prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów znajdziemy projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach. Przewiduje on drugą waloryzację emerytur i rent w przypadku, gdy wzrost cen towarów i usług konsumpcyjnych w pierwszym półroczu danego roku przekroczy 5 proc.

Projekt nie trafił jednak do Sejmu. 10 września 2024 roku Centrum Informacyjne Rządu poinformowało, że Rada Ministrów omówiła projekt, ale zdecydowała się odroczyć jego wprowadzenie. W komunikacie czytamy, że temat powróci, jeśli pojawi się ryzyko przekroczenia 5 proc. inflacji. Jednocześnie w tamtej chwili Ministerstwo Finansów nie przewidywało tak wysokiego wzrostu cen.

Inflacja sięgnęła 5 proc. w drugiej połowie roku

Z danych GUS wynika, że w pierwszym półroczu 2024 roku w stosunku do pierwszego półrocza 2023 roku ceny wzrosły o 2,7 proc. Z kolei w pierwszych trzech kwartałach tego roku wskaźnik inflacji wyniósł 3,3 proc.

Inflację w okolicach 5 proc. widać obecnie tylko w krótszych okresach. W październiku 2024 roku, porównując do tego samego miesiąca w roku poprzednim, wzrost cen wyniósł równo 5 proc. Jeśli porównamy ten miesiąc do poziomu cen w całym 2023 roku, otrzymamy wynik 5,1 proc.

Nieprecyzyjna obietnica, brak zmian w ustawie

Z jednej strony rząd być może nie musiał decydować się na drugą waloryzację, ponieważ w pierwszej połowie roku inflacja nie przekroczyła 5 proc. Warto jednak zauważyć, że w samej obietnicy nie sprecyzowano, że chodzi o wzrost cen w porównaniu półrocze do półrocza. Zapisano ogólnie, że druga waloryzacja się dokona, „gdy inflacja będzie przekraczała 5 proc.”. 

Z drugiej strony, choć rząd pracował nad przepisami, które umożliwiałyby drugą waloryzację w przyszłości, to nie wprowadził ich do ustawy. Dlatego ostatecznie tę obietnicę uznajemy za niezrealizowaną.