Kwestia obniżenia wieku emerytalnego stanowiła ważny punkt w czasie kampanii prezydenckiej i parlamentarnej w 2015 roku. Zapowiedź zniesienia podwyższenia wieku emerytalnego do 67. roku życia pojawiła się już w programie PiS z 2014 roku (s. 120). Została powtórzona także w trakcie konwencji programowej „Myśląc Polska”. Kandydat Prawa i Sprawiedliwości na prezydenta Andrzej Duda w trakcie konwencji programowej partii osobiście obiecał przywrócenie niższego wieku emerytalnego. Powtórzył ten postulat również w ramach umowy programowej, którą obecnie wciąż można odnaleźć na jego profilu na Facebooku.

Już po wygranych wyborach prezydenckich Andrzej Duda przypomniał o obietnicy w orędziu z 6 sierpnia 2015 roku. Natomiast po wygranych przez PiS wyborach parlamentarnych potrzeba zmiany podkreślona została również w exposé premier Beaty Szydło 18 listopada 2015 roku.

Przed wprowadzeniem

20 kwietnia 2012 roku do Sejmu wpłynął rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy o emeryturach i rentach. Po spełnieniu obowiązku legislacyjnego 11 maja 2012 roku ustawa została przyjęta. Za nowelizacją zagłosowało 268 posłów, przeciwko 185, w tym 135 (z 136) posłów PiS. Prezydent Komorowski podpisał ustawę 1 czerwca 2012 roku. Nowe przepisy zaczęły obowiązywać od początku 2013 roku. Nowelizacja ustawy z 1998 roku wprowadziła stopniowe wydłużanie wieku emerytalnego do 67. roku życia. Nowy wiek emerytalny dla mężczyzn miał być osiągnięty w 2020 roku, a dla kobiet w 2040 roku.

Społeczne reakcje na ustawę

Po uchwaleniu ustawy z 2012 roku związkowcy zorganizowali protest przed Sejmem, wyrażając swoje niezadowolenie z wprowadzenia wyższego wieku emerytalnego. W kolejnych latach odbywały się protesty związkowców, w których jednym z postulatów było obniżenie wieku emerytalnego.

Kulminacją protestów było zgłoszenie ustawy do Trybunału Konstytucyjnego przez przedstawicieli związków zawodowych NSZZ „Solidarność’’ i OPZZ oraz grupy posłów. Trybunał wyznaczył dwie rozprawy (6 i 7 maja 2014 roku), na których miał rozstrzygnąć zgodność podwyższenia wieku emerytalnego z Konstytucją. W opinii podmiotów inicjujących podwyższenie wieku emerytalnego o 7 lat dla kobiet było niekonstytucyjne ze względu na obowiązki związane z urodzeniem i wychowaniem dzieci oraz prowadzeniem domu.

Na rozprawie zbadano konstytucyjność art. 1 pkt 5 lit. b, art. 1 pkt 8 i art. 12 pkt 1 lit. c i d ustawy z dnia 11 maja 2012 roku o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, a więc artykułów odnoszących się bezpośrednio do zmian wysokości wieku przechodzenia na emeryturę zarówno kobiet, jak i mężczyzn.

Trybunał Konstytucyjny orzekł zgodność art. 1 nowelizacji ustawy z art. 2 Konstytucji RP oraz art. 1 pkt 5 i 8 nowelizacji z art. 20 Konstytucji RP.

Realizacja obietnicy

Prezydent Andrzej Duda przygotował i wniósł projekt o zmianie ustawy w emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw. Druk wpłynął do Sejmu 30 listopada 2015 roku.

Rozwiązania zawarte w ustawie przewidują m.in.:

• przywrócenie wieku emerytalnego obowiązującego w powszechnym systemie ubezpieczenia społecznego oraz systemie ubezpieczenia społecznego rolników przed 1 stycznia 2013 roku, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn,
• likwidację emerytury częściowej; ze względu na przywrócenie poprzedniego wieku emerytalnego instytucja emerytury częściowej, przysługującej po osiągnięciu wieku emerytalnego wynoszącego co najmniej 62 lata dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn oraz zróżnicowanego stażu emerytalnego, stała się zbędna,
• przywrócenie obowiązującego do końca 2012 roku rozwiązania, zgodnie z którym objęcie ubezpieczonego gwarancją otrzymania najniższego świadczenia emerytalnego jest uzależnione od osiągnięcia, zróżnicowanego ze względu na płeć (20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn), okresu składkowego i nieskładkowego,
• przywrócenie obowiązującego sędziów i prokuratorów przed 1 stycznia 2013 roku wieku przejścia w stan spoczynku, wynoszącego zarówno dla kobiet, jak i dla mężczyzn 65 lat.

Ustawa przywracająca poprzedni wiek emerytalny została przyjęta przez Sejm 16 listopada 2016 roku i opublikowana w Dzienniku Ustaw 5 stycznia 2017 roku. Nowe przepisy weszły w życie 1 października 2017 roku.

Obniżenie wieku emerytalnego w oczach społeczeństwa

W latach 2016 i 2017 Centrum Badania Opinii Społecznej (CBOS) przeprowadzało badania odnośnie do poglądów Polaków na temat obniżenia wieku emerytalnego. W obu przypadkach odsetek osób popierających tę inicjatywę był wysoki i wynosił odpowiednio 84 proc. i 78 proc. ankietowanych. Z kolei przeciwnikami takiej zmiany było najpierw 12 proc., a następnie 18 proc. respondentów.

Co ciekawe, pomimo znacznego odsetka osób popierających obniżkę wieku emerytalnego ankietowani w największym stopniu wskazali, że to staż pracy powinien być podstawą do wypłacania świadczenia emerytalnego (89 proc.). Natomiast wiek był drugą najczęściej wybieraną kategorią (74 proc.).

Trzynasta emerytura

Podczas prezydentury Andrzej Dudy w roku 2019 oraz 2020 emerytom i rencistom zostało przyznane jednorazowe świadczenie pieniężne w wysokości emerytury minimalnej. Inicjatywa ustawodawcza tym razem była autorstwa Rady Ministrów. Finalnie to jednak prezydent składa podpis pod ustawą i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw RP. W listopadzie 2019 w trakcie z jednego spotkań z Polakami Andrzej Duda przekonywał: „Będę walczył o 13. emeryturę, godną waloryzację emerytur i rent przynajmniej o 70 zł oraz wyższą emeryturę minimalną”.

Według szacunków rządowych tzw. „trzynastka” trafiła do 9,8 mln emerytów i rencistów. Łącznie na program przeznaczono 10,8 mld zł.

Emerytura minimalna oraz waloryzacja

Zgodnie z komunikatem zamieszczonym na stronie Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej najniższa wartość emerytury pracowniczej od 1 marca 2015 roku wynosiła 880 zł i 45 gr. Dwanaście miesięcy później na skutek kolejnej waloryzacji świadczenie zostało podwyższone do wysokości 882 zł i 56 gr. Natomiast roku 2017 emeryci mogli liczyć na wypłatę rzędu 1 000 zł. Wysokość świadczenia wzrastała również w dwóch kolejnych latach, wynosząc odpowiednio 1 027 zł i 1 100 zł. Według najnowszych danych w roku 2020 minimalne świadczenie dla emerytów wynosi 1200 zł.

Wzrost wysokości wypłacanych emerytur pozwala wyjaśnić średnioroczny wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych w poprzednim roku kalendarzowym, zwiększony o co najmniej 20 proc. realnego wzrostu przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym (wskaźnik waloryzacji świadczeń).

Poza wzrostem wartości emerytury minimalnej została zrealizowana obietnica odnosząca się do wspomnianego wskaźnika waloryzacji. Jak podaje Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w roku 2020 świadczenia emerytalne do wysokości 1 966,29 zł wzrosną o 70 zł, natomiast świadczenia powyżej tej kwoty wzrosną o wskaźnik waloryzacji – 103,56 proc.

Należy jednak również pamiętać, że w trakcie kadencji prezydenta Dudy o 184 tys. wzrosła liczba osób pobierających emeryturą niższą niż minimalna.